Darbe olasılığı yüzde 2.5 idi

Bu sözler askeri darbeler üzerine matematik bir model geliştirmiş Jay Ulderfeld’e ait. Politik tahminler uzmanı Ulderfeld’in New York Times’taki açıklamalarına göre Türkiye’de darbe başarıya ulaşsaymış büyük sürpriz olacakmış. Nedeni ise 2016 yılı raporuna göre Türkiye’de darbe olasılığının sadece yüzde 2.5 olması. Dünyadaki 160 ülke arasında Türkiye darbe olasılığı olan ülkeler arasında 56’ncı sıradaki yeri ile Laos ile İran arasındaymış. Bu sıra oldukça istikrarlı ülkelerin toplandığı grupta bulunuyormuş.

Modele göre bir toplumda darbenin altyapısının oluşması için ekonomik gelişmeler, politik özgürlükler, kamu sağlığı gibi temel kriterlerin oluşması gerekiyor. Darbe uzmanı araştırmacı, ‘Erken Uyarı Projesi’ adlı bir araştırmaya göre Türkiye’nin darbeye aday ülkeler arasında olmadığını söylüyor.
Darbe olasılığı olan ülkelerde yüksek oranda bebek ölümleri gibi yaygın yoksulluğun göstergesi olan ekonomik veriler bulunuyor. Ulderfeld, Türkiye’nin ise büyüyen ekonomi ve hızla azalan bebek ölüm oranlarına dikkat çekiyor.
Türkiye’de 12 Eylül darbesi öncesi ekonominin 70 cente muhtaç olduğu benzin, yağ, sigara kuyruklarının olduğu yokluk yıllarını hatırlarsak bu verilerin önemi daha iyi anlaşılır. Yoklukla birlikte içeride iç savaşa dönüşen sağ sol kavgaları en üst düzeydeydi. Sonunda ekonomiyi ayağa kaldırmak için 24 Ocak kararları ile toplumun büyük fedakarlıklar yapmasını gerektiren çok acı bir ilaç verildi. Ama bunu tam anlamıyla yutturmak 12 Eylül darbesinden sonra silahların gölgesinde mümkün oldu.

TARİFEYİ UYGULAYAMAMIŞLAR
Araştırmacının dikkat çektiği çok önemli bir başka nokta ise komşu ülkelerde silahlı çatışmalar olduğu zaman da darbe olasılığı düşük oluyor. Toplumların tek bir bayrak etrafında toplanma isteği bunun nedeni. Türkiye’yi terör tehdidi altına sokan Irak’ta, Suriye’de olup bitenlere bakarsak sadece bu neden bile darbecilerin ne kadar büyük bir yanlış yaptığını gösteriyor.
Bir başka darbe nedeni ise ülke kaynaklarının kullanımı için işadamları, bürokratlar, generaller, yargıçlar gibi elitler olarak tarif edilen güçler arasında çıkan kavga. Türkiye’de kaynakların kullanımı için kavga tabii ki var. Ama ekonomide büyüme olduğu sürece kavganın darbe boyutlarına ulaşması mümkün değil.
Bir başka darbe nedeni ise sosyal kutuplaşma. Araştırmacı, Türkiye’de Erdoğan’ın siyasi olarak seçimlerde kutuplaştırıcı bir kimliği olmasına rağmen genel olarak toplumda devlete karşı ayaklanma gibi darbeye neden olacak kutuplaşmalar olmadığını söylüyor.
Sonuçta, dünyada geçerli darbe tariflerine göre, Türkiye’de darbecilerin bazı adımları atladığı ve malzemeyi eksik koyduğu anlaşılıyor.