Atlı tramvaydan, hızlı tramvaya
Ben göremedim ama, babam İzmir’in eski tramvaylarından sık, sık söz ederdi. O da büyüklerinden bir zamanlar İzmir’de atlı tramvaylar olduğunu dinlermiş. Doğduğu yıl olan 1928’de atlı tramvaylar seferden kaldırılmış, yerlerini elektrikli tramvaylar almış.
Ne yazık ki elektrikli tramvayların ömrü, yarım asırlık atlı tramvaylar kadar uzun sürmemiş. Belediye Meclisi kararıyla 25 yıl kadar sonra 7 Haziran 1954 tarihinde İzmir caddelerinden tramvay kesin olarak kaldırılmış.
Geçmişe dönecek olursak, İzmir’de ilk atlı tramvaylar bundan 137 yıl önce 1 Nisan 1880’de Konak ile Punta (Alsancak) arasındaki sefere başlıyor. Ray Haber’deki bilgilere göre, İzmir valisi Mithat Paşa’nın zamanında yerleşim bir zamanların sayfiye yeri olan Göztepe ve Karataş’a uzayınca,1885 yılında Konak - Göztepe tramvay hattı açılır. Daha sonra bu hat Güzelyalı’ya kadar uzar. Kenarları açık haremlik ve selamlık olarak gün boyu çalışan tramvaylar kısa sürede İzmir halkının vazgeçilmez ulaşım aracı olur.
Elektriğin enerji olarak kullanılıp atların yerini almaya başlamasından sonra ise tramvaylar da elektrikli olur. Atlı tramvaylar 31 Ekim 1928 tarihinde kent içerisindeki son seferlerini yaptıktan sonra ulaşımdan kaldırılır.
Kaderin cilvesi
İzmir’de toplu ulaşımda tramvayların kaldırılma nedeni ise 1932 yılından caddelerde boy gösteren otobüslerdi. Tramvaylar yavaş kaldıkları, trafik sıkışıklığına neden oldukları gerekçesiyle seferden kaldırılmışlardı. Kaderin cilvesine bakın ki son tramvay seferinden 63 yıl sonra, İzmir’in trafiğini otobüslerin şehir içinde yarattığı sıkışıklıktan kurtarmak için yine tramvaylar devreye giriyor.
Halbuki söz konusu yarım asırlık dönemde Avrupa toplu ulaşımda tramvayları hiç kaldırmamış aksine yeni teknolojilerle geliştirerek hızlanmasına sağlamıştı. Türkiye’de yalnız İzmir değil, Ankara ve İstanbul’da tramvayların kaldırılıp bir kenara atılmalarında otobüs ve otomobil lobilerinin etkisi olduğu geçmişte çok tartışılmıştı. Eğer toplu ulaşıma zamanında gereken önem verilseydi belki İstanbul bu halde olmaz, İzmir bugünkü sıkıntıları yaşamazdı.
Bu hafta Karşıyaka’da ilk seferine başlayan yıl sonunda Konak hattında çalışmaya başlayacak hızlı tramvaylar, aynı İzban’ın metro seferleri gibi İzmir’in ulaşım tarihinde yeni bir dönüm noktası oluşturacak. Hayırlı olsun.
