Seçmenler neye göre oy veriyor?

Ancak bu etkiyi anlamak için önce seçmenlerin neye göre ve nasıl karar verdiğine bakmamız gerekiyor.

3 GRUP SEÇMEN VAR!
Bu bağlamda seçmenleri oy verme biçimlerine göre kabaca üç gruba ayırabiliyoruz: İdeolojik seçmenler, lider seçmenleri ve ekonomik gidişat seçmenleri. Türkiye’de yapılan pek çok araştırmada seçmenlerin ezici bir çoğunluğunun ya ideolojik ya da lider seçmeni olduğunu biliyoruz. Bu oran kimi araştırmalarda yüzde 80’leri buluyor. Geriye kalan yüzde 15-20’lik seçmen kitlesi ise benim ‘gidişat seçmeni’ dediğim kesimi oluşturuyor.

İDEOLOJİK SEÇMENLER
Siyasal seçimlerde, insanların ideolojik bir tercih yapması eşyanın tabiatına uygun olan bir durum. Öyle olduğu için de seçmenlerin önemli bir kısmı sağcıysa sağ bir partiye, milliyetçiyse milliyetçi bir partiye, solcuysa sol bir partiye oy veriyor. Seçim dönemindeki kampanyalar ya da vaatler bu seçmenler için çok bir anlam ifade etmiyor. Aynı şekilde ekonomik gidişat da bu seçmenlerin oyunu değiştirmiyor. İdeolojik seçmenler oylarını kimliklerine bakarak kullanıyor. Seçim dönemi başlamadan oylarını belirlemiş seçmenlerden söz ediyoruz. Türkiye’de CHP, MHP ve HDP kendi içinde en çok ideolojik seçmene sahip partiler ancak AK Parti içinde de belli oranda ideolojik seçmen var.

LİDER SEÇMENLERİ
İkinci grup ise lider seçmenleri. Bu seçmenler oylarını ideolojik saiklerin ötesinde, gidişattan da biraz bağımsız olarak liderin kimliğine göre veriyor. Adayın hal ve hareketleri, lider karizması, hikâyesi, estirdiği rüzgâr seçmenlerin oy verme tercihini belirliyor. Dünyada son dönemde yapılan, başta Trump olmak üzere pek çok lideri iktidara bu lider seçmenleri taşıdı. Aynı şekilde Türkiye’de de AK Parti zaferlerini bu seçmen grubuna borçlu.

GİDİŞAT SEÇMENLERİ
Üçüncü grup seçmenler ise oylarını ideolojiye ya da lidere göre değil gidişata göre belirliyor. Bu seçmen grubu için seçimler daha ziyade rasyonel bir tercih. Kim benim için daha iyi bir gelecek sunuyor? Kim başta ekonomik ve güvenlik olmak üzere temel ihtiyaçlarıma daha iyi çözüm sunuyor? Bu sorulara verilen yanıtlar seçmenin oyunu bir partiden alıp başka bir partiye taşıyabiliyor. Zaten yüzergezer oy ifadesi de buradan geliyor. Öyle olduğu için de seçim kampanyaları, vaatler bu grup için tasarlanıyor. Bu seçmen grubunun boyutu da adı üstünde gidişata göre belirleniyor. Kriz olmayan dönemlerde bu grubun oranı tek haneli rakamlara gerilerken kriz anlarında 15-20 puanı buluyor.

HANGİ GRUP BELİRLER?
Önümüzdeki genel seçimin kaderini gidişat seçmenleri belirliyor. Eğer sandığa giden bu seçmenler gidişatın iyi olduğunu düşünüyorsa iktidar partisine bir fırsat daha verecek. Fakat bu seçmenler gidişattan memnun değilse, iktidar partisi Meclis’teki çoğunluğunu yitirecek. Yaşayıp göreceğiz.

ANKETLERİ OKURKEN DİKKAT ETTİĞİM 4 ŞEY
SEÇİM var ya merak ediyoruz. Kim kazanacak? Bu merakı gidermek için her gün yeni bir anket yayınlanıyor. İster anketlere güvenin ister güvenmeyin ama bir nokta kesin: Onlarsız da olmuyor onlara güvenerek de. Son seçimlerde bu köşede anketlere dayalı projeksiyonların nasıl geçersiz olduğunu uzunca yazmıştım. O nedenle bu seçim döneminde anketlere bakarken şu 4 noktaya dikkat ediyorum:

- Daha önce hiçbir seçimde anket yayınlamayan ya da son üç seçimde yayınladığı anketlerle yanılan şirketlerin tahminlerini hiç dikkate almıyorum.

- Seçim döneminde periyodik anket yayınlayan şirketlere daha çok önem veriyorum. Bu anketlerde kimin ne kadar oy aldığından ziyade oyların kampanya döneminde gösterdiği değişime bakıyorum. Aynı şirketin farklı tarihli anketleri arasında fark var mı? Hangi aday, hangi parti yükselişte? Hangi aday, hangi parti yerinde sayıyor? Hangi aday, hangi parti düşüşe geçti? Bence bu seçimde trend, oy dağılımından daha önemli bir gösterge.

- Ben anketlerde asıl gidişat verilerine bakıyorum. Seçmenlere göre gündemdeki en önemli sorun nedir? Ekonomi mi yoksa terör mü listenin başında. Aynı şekilde seçmen gidişattan ne kadar memnun? Bu sorulara verilen yanıtlar seçmenin sandığa hangi bakış açısıyla gireceğini gösteriyor.

- Son olarak anketlerde kararsız seçmen oranına dikkat ediyorum. Bu oranlar özellikle önümüzdeki seçimlerde çok düşük, örneğin tek haneli olunca anket verilerine biraz şüpheyle yaklaşıyorum. Zira bir tarafta yeni iki adayla girilen Cumhurbaşkanlığı, diğer tarafta ittifaklar nedeniyle partiler arası oy geçirgenliğini teşvik eden bir sistem var.

SİYASAL KİMLİĞİ BELİRLEYEN 6 TEMEL DEĞER!
NEW York Üniversitesi’nden (NYU) meslektaşım Jonathan Haidt “Niçin İyi İnsanlar Politika ve Din Yüzünden Birbirinden Ayrışıyor” adlı klasik kitabında seçmenlerin siyasal tercihlerini belirleyen 6 temel değerden söz eder. Haidt’e göre bu temel prensipler kişinin sağcı mı yoksa solcu mu olduğunu belirliyor. Bakalım bu basit ölçek sizin siyasal kimliğinizi ne kadar açıklıyor?  İnsanların siyasal kimliğini şu 6 temel prensip belirliyor: Dayanışma, adalet, özgürlük, sadakat, otoriteye saygı ve kutsallık. Eğer sizin için ilk üç değer önemli ise yani zayıflarla dayanışmaya, adalet ve eşitliğe, insanların özgürlüğüne önem veriyorsanız sola meylediyorsunuz demektir. Eğer sizin için milli değerlere sadakat, otoriteye saygı ve kutsal değerler önemliyse de sağ ideolojilere daha yakınsınız demektir. Ne dersiniz, bu ölçek sizin siyasal kimliğinizi açıklayabiliyor mu?