31 Mart yerel seçim analizi (16) AK Parti’nin büyükşehirlerdeki gücünü ölçmek

Ancak bunu yaparken genel bir tespitle yazıya girmek yerine, önce örnek olarak seçtiğimiz bir ilin sonuçlarına odaklanarak, buradan hareketle meseleyi ortaya koymaya çalışacağız.

Bunun için ele alacağımız metropol, önemli bir sanayi merkezi olan ve 2002’den itibaren tartışmasız AK Parti’nin her seçimde önde çıktığı Gaziantep.

Beklendiği gibi, AK Parti, 31 Mart’ta büyükşehir belediye başkanlığını bir kez daha farklı bir şekilde kazansa da, yine de herkesi şaşırtan bir sonuç çıktı sandıklardan Gaziantep’te.

Büyükşehir belediye başkanlığı üçüncü dönem için yine AK Parti’li Fatma Şahin’de kaldı ama ciddi bir oy kaybıyla...
Fatma Şahin, 2014 seçimini 490 bin oyla kazanmış, ardından 2019 seçiminde 494 bin oy alarak, yarım milyon eşiğini tahkim etmişti. Bu kez 358 bine düştü oyları. Yaklaşık 136 binlik bir gerileme söz konusu.

GAZİANTEP’TE OY ORANINDA 9.40 PUANLIK GERİLEME

Gaziantep’te daha düşündürücü bir tablo, ağırlıklı olarak parti aidiyetiyle verilen ilçe belediye meclisleri oylarında yaşandı.

Bu pusulalarda, AK Parti’nin Gaziantep’te geçen 14 Mayıs’taki milletvekili seçiminde 508 bin olan oyu 31 Mart’ta ilçe belediye meclislerinde 323 bine indi. Burada da 185 bin gibi bir düşüş var yaklaşık on ay içinde. AK Parti, oy oranlarında yüzde 44.88’den yüzde 35.48’e gelmiştir. Oran olarak 9.40 puanlık bir düşüş yaşamıştır.

Şimdi biraz duralım. Aslında AK Parti’nin Gaziantep’teki sandıklarda uğradığı kayıpların muhtemelen aktardığımız bu rakamlardan biraz daha fazla olmalıdır. Bunun nedeni, AK Parti ile MHP’nin, diğer büyükşehirlerde olduğu gibi Gaziantep’te de seçim işbirliğine gitmeleridir.

MHP, varılan uzlaşı çerçevesinde zaten Gaziantep’te büyükşehir için belediye başkan adayı çıkarmamıştı. Bu mutabakat uyarınca, Gaziantep’teki toplam 9 ilçenin 6’sında Cumhur İttifakı’ndan AK Parti, 3’ünde ise MHP ilçe belediye başkan adayı göstermiştir.

CUMHUR İTTİFAKI’NIN İŞBİRLİĞİ MODELİ

Uzlaşı, benzer şekilde ilçe belediye meclislerinde de, ilçe başkan adayının partisinin amblemi altındaki karma listelere oy kullanılması öngörüyor. Özetle, bu iki parti ilçe belediye meclislerinde de karşılıklı işbirliği taahhüdü altındaydılar.

Bu durumda Gaziantep’te MHP oylarının en azından belli bir bölümünün altı ilçede AK Parti’ye, üç ilçede de AK Parti oylarının MHP’li adaylara ve listelere yönelmiş olması gerekir.

Unutmayalım ki, MHP Gaziantep’te genellikle 100 bin dolayında bir destek zeminine sahiptir. Geçen 14 Mayıs milletvekili seçiminde bu partiye toplam 109 bin oy çıkmıştı Gaziantep’te.

Ne kadar olduğunu bilebilmek mümkün değildir ama her halükarda AK parti oyları içinde belli bir miktar MHP oyunun da bulunması gerekir Cumhur İttifakı uzlaşısı çerçevesinde.

KONYA’DA BENZER TABLO

Gaziantep, AK Parti’nin 31 Mart’ta sert düşüş yaşadığı büyükşehirlerden yalnızca biridir. Başka örnekler de verebiliriz. Örneğin Konya... Yine AK Parti’nin kalelerinden biri olarak görülen bu ildeki durumu çok özet aktarırsak, iktidar partisinin 14 Mayıs’ta 680 bin olan oyu, geçen 31 Mart’ta ilçe belediye meclislerinde 465 bine gerilemiştir.

Oran olarak bakarsak, Konya’da yüzde 48.07’den yüzde 39.60’a gelmiştir AK Parti. Yani oran olarak 8.5 puan dolayında bir düşüş söz konusudur.

Konya’da AK Parti oyu olarak kayda geçen 465 bin oy içinde ittifak uzlaşısı çerçevesinde yine belli bir miktar MHP’den gelen ittifak oyları da bulunuyor olmalıdır. MHP bu ilde de büyükşehirde AK Parti adayını desteklerken, toplam 31 ilçenin yalnızca 6’sında aday çıkarmıştır. MHP, 14 Mayıs’ta Konya’da 204 bin oy almıştı.

Bu arada, bir saptama olarak, her iki ilde de seçime katılımda önemli bir düşüş yaşandığını, aynı zamanda Yeniden Refah Partisi’nin de bu şehirlerde dikkat çekici sıçramalar yaptığını, fotoğrafın bütününü görmek açısından ağırlık taşıyan faktörler olarak denkleme dahil edelim.

Gaziantep’te katılım oranı yüzde 70.7, Konya’da ise 76.01 olarak gerçekleşmiştir son seçimde.

DİĞER BÜYÜKŞEHİRLERE BAKINCA

İktidar partisinin Gaziantep ve Konya gibi kuvvetli düşüş yaşadığı büyükşehirler kümesi içinde, oran olarak oy kaybının 10.54 puan olduğu Adana, Sakarya (9.91 puan), Aydın (8.70), Kahramanmaraş (9.68), Şanlıurfa (9.44), Kayseri (6.54) ve Trabzon (8.06) da sayılabilir.

Öte yandan, bir başka kümede AK Parti’nin oran olarak 5 puan ve biraz altındaki bir eşikte yine kayda değer ölçülerde düşüş yaşadığı büyükşehirler var. Bu kez oy sayısı üzerinden ifade edersek, Samsun’da 377 binden 289 bine, Ordu’da 226 binden 183 bine, Erzurum’da 185 binden 139 bine doğru düşüşler meydana gelmiştir. Ankara’da ise AK Parti 1 milyon 233 binden 922 bine gerilemiştir.

HER YERDE DÜŞTÜ, İZMİR’DE ARTTI

Sayıca daha sınırlı bir grupta oylardaki düşüşün görece daha sınırlı ölçülerde gerçekleştiği, buna karşılık katılım oranı gerilediği için oy oranının puan olarak artmış göründüğü bazı iller de var. Van, Tekirdağ, Muğla, Malatya, Eskişehir ve Balıkesir gibi büyükşehirleri bunlar arasında sayabiliriz.

Örneğin Balıkesir’de, AK Parti’nin oyları 302 binden 297 bine gerilemiş, ancak yine seçime katılımın düşmesi nedeniyle partinin oranı 14 Mayıs’a kıyasla 3.33 puan yükselmiştir.

Bu listeye baktığımızda, en ilginç sonuç İzmir’de karşımıza çıkıyor. Çünkü AK Parti 30 büyükşehirin 29’unda 14 Mayıs’tan 31 Mart’a oy sayısı olarak değişen ölçülerde gerilerken, oyunu artırdığı tek bir büyükşehir var: İzmir...

AK Parti, geçen 14 Mayıs’ta İzmir’de 747 bin oy almıştı. 31 Mart’ta İzmir ilçe belediye meclisleri pusulalarındaki oyu 809 bine yükselmiştir. Partinin oyu 14 Mayıs milletvekili seçimine kıyasla 62 bin fazladır.

AK Parti’nin İzmir’de büyükşehir belediye başkanlığına aday gösterdiği Hamza Dağ’a da 977 bin oy çıkmıştı. İzmir’de beliren farklılık, kuvvetli bir kampanya yürüten Hamza Dağ’ın yaratmış olduğu etki çerçevesinde izah edilebilir.

MHP PAYINI HESABA KATMAK

Böyle olmakla birlikte, fotoğrafı bütün unsurlarıyla eksiksiz gösterebilmek için, yukarıda verdiğimiz bütün örnekler açısından geçerli olan önemli noktayı bir kez daha tekrarlamalıyız. AK Parti ile MHP arasında büyükşehirlerde yapılan işbirliği nedeniyle, aktardığımız bütün örneklerde AK Parti oyları içinde belli bir miktar MHP oyunun yer aldığını göz önünde bulundurmalıyız.

MHP, varılan uzlaşı uyarınca yalnızca Manisa ve Mersin’de büyükşehir belediye başkanlığına aday çıkarmıştır. AK Parti, ilçe düzeyinde gösterilecek başkan adayları ve belediye meclisi listeleri açısından Mersin’de 13 ilçeden 9’unu, Manisa’da 17 ilçeden 6’sını MHP’ye bırakmıştır.

MHP, büyükşehirlerdeki toplam 519 ilçeden yalnızca 103’ünde başkan adayı ve meclis listesi çıkarmıştır. Kalan 416 ilçede ise Cumhur İttifakı’ndan yalnızca AK Parti aday göstermiştir.

Sonuçta, büyükşehirlerde seçim bölgelerinin sayıca önemli bir bölümünde, ilçe belediye başkanlıkları ve belediye meclisi pusulalarında, MHP seçmenlerinin Cumhur İttifakı adayı olarak AK Parti adaylarını ve listelerini desteklemeleri öngörülmüştür. Daha az sayıda seçim bölgesinde de AK Partili seçmenlerin MHP adaylarını...

Anlatmak istediğimiz, bu analizde kriter olarak esas aldığımız ilçe belediye meclisi oylarında AK Parti ve MHP oylarının büyük ölçüde iç içe geçmiş olduğudur.

Konuyu değerlendirirken iki faktörün daha altını çizmeliyiz. Birincisi, geçen 31 Mart seçiminde sandığa gitmeme eğiliminin AK Partililerde daha baskın olmasıdır. İkinci olarak, son yerel seçimde büyükşehirler dışında kalan 51 il toplamında MHP’nin gücünü koruduğuna, hatta bir miktar artırdığına daha önceki yazılarımızda dikkat çekmiştik.

Bu faktörleri de göz ardı etmeden geleceğimiz nokta şudur: Oylar içi içe geçmiş olduğundan büyükşehirlerdeki AK Parti ve MHP’nin oylarını kesinlik içinde ölçebilmek mümkün değildir. Ancak tahmin yapılabilir.

BÜYÜKŞEHİRLERDE İBRENİN YÖNÜ DEĞİŞİNCE

Büyükşehirlerle ilgili temel sonuca gelelim. Gerek büyükşehirler gerek bu statünün dışında kalan 51 ili esas aldığımızda, geçen 31 Mart yerel seçimine kadar AK Parti birinci parti konumundaydı. Dünkü yazımızda vurguladığımız üzere, 51 ilde oy oranı gerilemekle birlikte yine birinci parti kimliğini korumaktadır AK Parti.

Buna karşılık, büyükşehirlerde ilk kez CHP’nin gerisinde kalmıştır AK Parti. Geçen 14 Mayıs’ta 30 büyükşehirde aldığı oyların toplamı 14 milyon 368 bin dolayındaydı.

On buçuk ay sonra aynı coğrafyada belediye meclislerinde -belli bir miktar MHP oyunu içerecek şekilde- 11 milyon 549 bine gerilemiştir. Bu oran olarak yüzde 32.50’ye karşılık geliyor. CHP ise 13 milyon 427 bin oyla yüzde 37.78 oranına çıkmıştır.

AK Parti’nin ülke genelinde ikinciliğe gelmesinin gerisinde en belirleyici faktörlerden biri büyükşehirlerde ibrenin yönünün değişmesi olmuştur.