Prof. Dr. Ömer Faruk Karataş

Ülkemizde ve dünyada bozulan beslenme alışkanlıkları, hareketsizlik ve çevresel faktörler nedeniyle artan obezite, birçok sağlık sorununda olduğu gibi cinsel sağlığı da olumsuz etkilemektedir.

Özellikle erkeklerde bel ve göbek bölgesinde artış gösteren yağlanma, “gömülü penis” durumunun ortaya çıkmasına ve erkek cinsel organının olduğundan daha küçük görünmesine sebep olmaktadır. Bu durumda penisin bir kısmı kasık bölgesindeki yağların altında kalmakta, dolayısıyla da ortaya çıkan görüntü erkekte duygusal bozulmalara ve özgüven eksikliklerine yol açmaktadır.

Öyle ki erkeklerin bilinçaltındaki otorite ve cinsiyet algısını sembolize eden penisin şekli ve büyüklüğü, erkeklerin büyük bir çoğunluğunun özgüven sahibi olması üzerinde doğrudan etkilidir. Bir erkeğin penisi, kilo alımı ile daha küçük görünse de aslında küçülmemiştir. Daha küçük görünmesinin nedeni ise penisin karın duvarına yapışık olması ve göbek genişlediğinde penisi içe doğru çekmesidir. Böyle bir durumda, erkeğin yeniden sağlıklı kilosuna dönmesi halinde penis de normal şeklini ve boyutunu geri kazanacaktır.

Normal penis boyu nedir?

Normal bir penis boyunun ne kadar olması gerektiği konusu, çoğu erkek tarafından hayatlarının bir bölümünde merak edilmektedir. Öyle ki penis uzunluğunu etkileyen birçok ayrı faktörden söz etmek mümkündür. Toplumların genetik özellikleri ve coğrafi değişkenleri de bu faktörler arasında yer almaktadır.

Varikosel, skrotum adı verilen ve testisleri tutmakla görevli olan deri kesesi içerisindeki toplardamarların (venlerin) şişmesi ve genişlemesi durumudur. Pampiniform pleksus adı verilen bu damarların büyümesi ile testis ağrısı, sperm azlığı ve buna bağlı infertilite gibi sorunlar ortaya çıkmaktadır.

Öte yandan birçok erkekte varikosel semptomuna ilk bakışta rastlanmayabilir. Bu nedenle genellikle çocuk sahibi olamayan erkeklerin yaptıkları başvuru sonuçlarında varikosel tanısı gündeme gelmektedir.

Varikosel, erkeklerde kısırlığa sebep olurken aynı zamanda cinsel işlev bozukluğuna da yol açmaktadır. Kronik hastalıklar grubunda ele alınan bu durumun kendiliğinden düzelme olasılığı bulunmamaktadır. Bu da varikosel tedavisine mümkün olan en kısa sürede başlanması gerektiğinin altını çizmektedir. Öyle ki tedavi edilmeyen ve ilerleyen vakalarda sperm parametrelerinde azalma, testiste hormonal bozuklukların oluşumu, testis boyutlarında küçülme (atrofi) ve varikosel boyutunda genişleme sorunları görülmektedir.

Varikosel erkeklerde ereksiyonu etkiler mi?

İlerleyen varikosel durumlarında testis fonksiyonlarının (hormon üretiminin) hasar görmesine bağlı olarak testosteron üretimi de olumsuz etkilenmeye başlamaktadır. Testosteron, testislerde üretilen birincil erkeklik hormonudur ve yeteri düzeyde üretilemediğinde birtakım semptomlara sebep olmaktadır.

Az sıklıkta yapıyor olsa da cinsel işlev bozukluğu ve ereksiyon olamamanın yanı sıra varikoselin neden olduğu düşük testosteron üretimi sonucunda ortaya çıkan problemler genel olarak şunları içermektedir:

Özellikle estetik ve güzellik alanlarında adı sıklıkla duyulan PRP; saç dökülmelerinde, travma ve eklem yaralanmalarında, kireçlenmede, ameliyat sonrası iyileşme süreçlerini hızlandırmada ve bunun birlikte günümüzde sıklıkla ürolojik hastalıklarda da kullanılan oldukça etkili bir yöntemdir.

Trombositten zengin plazma olarak bilinen PRP, aslında vücudun kendisini iyileştirme gücünü somut olarak ortaya çıkaran da bir yöntemdir. Trombosit açısından zengin plazma tedavisi, vücudun dokuları iyileştirmek için kullandığı doğal büyüme faktörlerini artırabilen bir rejeneratif tıp şeklidir.Trombositten zengin plazma olarak bilinen PRP, aslında vücudun kendisini iyileştirme gücünü somut olarak ortaya çıkaran da bir yöntemdir. Trombosit açısından zengin plazma tedavisi, vücudun dokuları iyileştirmek için kullandığı doğal büyüme faktörlerini artırabilen bir rejeneratif tıp şeklidir.

Cerrahi dışı müdahale olması nedeniyle tercih edilen PRP; sertleşme bozuklukları daha dahil olmak üzere farklı üroloji hastalıklarda etkinliği araştırılmaktadır. 

PRP nedir?

İngilizce Plasma Rich Platelet kelimelerinin kısaltılmış halidir. Bir başka deyişle trombosit olarak da bilinen plateletlerden zengin plasma anlamına gelmektedir.

Kadınlarda kısırlık ve çölyak hastalığı arasındaki ilişki daha sık araştırılmış olsa da çölyak hastalığı ile erkek kısırlığı arasında herhangi bir bağlantı olup olmaması hakkında çok daha az araştırma yapılmıştır.

Bununla birlikte, teşhis edilmemiş çölyak hastalığı olan erkeklerde anormal hormonal seviyelerin yanı sıra anormal sperm oranlarının da çok daha yüksek olduğu görülmektedir.

Çölyak hastalığı nedir?
Çölyak hastalığı, gluten duyarlılığı nedeniyle sindirim sistemini bozan ve vücudun duyarlılığını artırarak kendi dokusuna saldırmasına yol açan ciddi bir hastalıktır. İshal, karın ağrısı ve şişkinlik gibi çeşitli semptomlarla kendini gösteren çölyak hastalığı, ince bağırsaklara verdiği zararla besin emilimini engellemektedir. Bu sindirim sistemi hastalığı, bağırsaklarda sindirimi sağlayan villus adlı oluşumların yapılarını da bozmaktadır. 

Arpa, buğday, çavdar gibi tahıllarda bulunan gluten, unlu mamullerde de yer alan ve oldukça sık tüketilen bir gıda grubudur. Hamura elastikiyet kazandıran bu glüten, çölyak hastalarında ise alerjik reaksiyona yol açmaktadır.

Semen testi veya spermiogram isimleriyle de bilinen sperm testi, erkek infertilitesi veya vazektomi takibi gibi durumlarda uygulanan ve sperm örneğinin mikroskop altında incelendiği bir laboratuvar testidir.

Bu şekilde, meni içerisinde bulunan spermin sağlığı ve canlılığı gibi önemli veriler elde edilebilmektedir. Buna göre sperm sağlığını ölçmek için test süresince diğer özelliklere ilaveten üç ana faktör dikkatle incelenmektedir:
• Sperm sayısı,
• Spermin şekli ve
• Sperm motilitesi olarak da bilinen sperm hareketliliği.

Erkeğin üreme potansiyelinin ölçülmesi adına oldukça önemli sonuçların elde edilebildiği bu testte bakılan değerlerden biri olan sperm motilitesi (hareketliliği), spermin verimli hareket etme yeteneğini doğrudan ortaya çıkarmaktadır. Doğurganlık sürecinde motilitenin rolü oldukça büyüktür. Bunun nedeni ise zayıf sperm motilitesinin, erkek faktörü kısırlığının bir nedeni olmasıdır. Bir başka deyişle çocuk sahibi olmak isteyen erkeklerin sperm hareketliliği gebeliğin sağlanmasında oldukça önemlidir.

Sperm motilitesi nedir?

Cinsel ilişki sırasında erkeğin boşalması ile kadın rahmine giren spermler, kendilerinde bulunan ve kuyruk olarak adlandırılan bölümlerin yardımıyla fallop tüplerine doğru ilerlemektedir. Bu tüplere ulaşmasının ardından kadın yumurtası ile birleşen spermler sonucunda ise üremenin ilk adımı (döllenme) gerçekleşmiş olur. Öyle ki spermin bir kadının yumurtasını döllemek üzere servikal mukustan geçmesi için saniyede en az 25 mikrometre ilerleyici hareketliliğe sahip olmaları gerekir.

Erkeklerin boşalması sırasında üretra adı verilen tüp içerisinden salınan sıvı, meni olarak bilinmektedir. Meni içerisinde ise erkek üreme hücresi olan spermler bulunmaktadır.

Genellikle kalın dokulu, akışkan ve beyaz renkli olan meni sıvısı, bazı durumlarda renk ve kıvam bakımından farklılık gösterebilmektedir. Çoğunlukla yaşın ilerlemesine, beslenmeye, cinsel ilişki sıklığına ve olası doğurganlık sorunlarına işaret eden bu durum, birtakım sağlık sorunlarının da habercisi olabilmektedir.

Erkekte spermin su gibi gelmesinin nedenleri

Sulu meni için birkaç olası nedenden söz etmek mümkündür. Bunların çoğu tedavi edilebilir veya önlenebilir. Buna göre en yaygın neden, düşük sperm sayısıdır. Bu durum aynı zamanda oligospermi olarak da bilinmektedir. Oligospermi teşhisi konulması için Dünya Sağlık Örgütü (WHO) verilerine göre bir milimetre menide 15 milyondan daha az spermin bulunması gerekmektedir. Bu durumun her zaman belirgin bir sebebi olmamakla birlikte, bilinen bazı nedenleri şunlardır:

• Varikosel,
• Enfeksiyonlar,
• Klinefelter Sendromu,

Kadın ve erkeklerin cinsiyet belirleyici iç ve dış genital organları birbirlerinden farklıdır. Bu farklılık sayesinde cinsel kimliklerimiz ile toplumda yaşıyoruz.

Kadınlarda iç genital organ olarak bilinen over (yumurtalık) sınırlı sayıda yumurta hücresi (ovum) üretme yeteneğine sahiptir. Bir kız çocuğunda ergenlikle birlikte yumurtalarda başlayan hareketlilik yaklaşık 40-50 yaşına kadar devam eder. Bu süreç içerisinde her ay bir adet olmak üzere yumurtalıklardan yumurta üretilir ve adet siklusunun ortalarında aktif yumurta döllenmek amacı ile tüplere bırakılır. Tüplerde yumurtanın spermlerle karşılaşması durumunda ise döllenmesi, hücre bölünmesi ve daha sonra bölünmüş hücrelerin rahim içine tutunması ile gebelik süreci başlamış olur.

Tüm bu döngü yaşam süresi boyunca 40-50’li yaşlara kadar devam eder. Bu süreç bazı kadınlarda daha erken ya da bazılarında biraz daha geç sürebilir. Bir başka deyişle yumurtalıklarda yumurta üretimi nihayetinde sona ermektedir. İşte yumurtalıkların yumurta üretemediği, rezervlerinin tükendiği bu dönem tıpta menopoz olarak adlandırılmaktadır. Bir kadın doğuştan yumurtalıklarına kodlanmış olan yumurta sayısını tamamladığında yaşamının diğer kalan bölümünü hayatının sonuna kadar menopoz döneminde geçirmektedir.

Andropoz nedir?

Pekala, erkeklerde durum nasıl? Kadınlarda sınırlı sayıda üretilen yumurtalar gibi erkek spermleri de sınırlı sayıda mıdır? Spermler bir gün biter mi? Menopozun erkekteki karşılığı var mı? Varsa adı nedir?

Andropoz aslında birazda isim benzerliği nedeniyle zorlama bir ifade ile kadınlardaki menopoza denk gelen anlam yüklenmeye çalışılmışsa da birebir karşılığı değildir. Andropoz denildiğinde erkeklerde 40’lı yaşlardan sonra bazı hormonal değişikliklerin eşlik ettiği semptomlar bütünü kastedilmektedir. Bu hormonal değişikliklere bağlı olarak bazı fiziksel ve ruhsal sorunlar ortaya çıkmaktadır. O yaşa kadar daha aktif, canlı, cinsel ve üreme potansiyeli yüksek olan erkekte tüm bu özelliklerin azalması andropoz olarak adlandırılmaktadır. Testosteron hormonu olarak bilinen erkeklik hormonu seviyesinde azalma ya da etkinliğinde kısıtlanma andropoz semptomları görülmesi için en önemli hormondur.

Çocuk sahibi olamama giderek artan sıklıkta tüm dünyada karşılaşılan önemli sağlık sorunlarından birisidir. Tanım olarak kısırlık (infertilite), bir yıllık süreçte korunma olmaksızın düzenli cinsel ilişkiye rağmen gebelik durumunun oluşmaması şeklindedir.

Kadın ve erkek bireylerin kısırlık sürecine etkileri eşit orandadır. Özellikle gelişmemiş ve gelişmekte olan topluluklarda çocuk sahibi olmanın evlilik sürecinin devamlılığı açısından etkisi düşünüldüğünde, kısırlık süregelen zaman diliminde psikososyal durumu olumsuz etkileyen bir hastalıktır.

Çevresel, genetik, radyasyon maruziyeti, yeme içme alışkanlıkları, sigara ya da alkol gibi üreme kalitesini bozan alışkanlıklar ve değişken yaşam stilleri de dahil olmak üzere birçok etkene bağlı olarak kısırlık görülebilmektedir.

Azospermi ise erkeklerin 3 günlük cinsel perhiz sonrası (partnerle veya mastürbasyonla boşalma olmaksızın) verilen sperm testinde dölleyici nitelikte spermin bulunmamasıdır.

Tek test genellikle tanı koydurucu nitelikte bulunmadığından en az iki test sonrası meni sıvısında dölleyici kapasitede sperm olmaması durumunda ‘azospermi’ tanısı konulur. Her iki yapılan test arasında bir aylık süre olması da tercih edilen bir durumdur.

Azospermi Nedenleri

Azospermiye en sık yol açan nedenler aşağıda maddeler halinde sıralanmaktadır:

Azospermi Belirtileri

Azospermi erkeklerde çocuk sahibi olma planı mevcut olmadıkça hiç bir belirti vermeyebilir. Özellikle doğuştan gelen bozukluklarda (örneğin tek ya da iki taraflı yumurtası olmayanlarda) ergenlik döneminde erkek görünümünde gecikme görülebilir. Ses kalınlaşması, sakal ve bıyıklarda seyreklik, göğüs, genital bölge ve koltuk altı tüylenmesinin az olması veya hiç olmaması gibi belirtiler dolaylı olarak azospermi açısından uyanık olmayı gerektirir.