Osman Müftüoğlu

Bellek zayıflaması ya da genel tanımıyla “BUNAMA” yaşlılık döneminin en korkutucu sorunlarından biri, belki de birincisi.

Oysa istisnai durumlar dışında bellek kaybı da erken dönemde alınabilecek bazı tedbirlerle önlenebiliyor. Önlenmesinin mümkün olmadığı durumlarda ise en azından hızı kesilip yavaşlatılması mümkün olabiliyor. European Heart Journal tıp dergisinde yayımlanan yeni bir çalışma, bellek kaybından korunmanın önemli belirleyicilerinden birinin de dikkatli ve sürdürülebilir bir “KAN BASINCI KONTROLÜ” olduğunu net ve açık olarak gösterdi. Farklı ülke ve bölgelerdeki 28 bin kişinin sağlık verisinin analiz edildiği bu önemli çalışmada ulaşılan net sonuç şu: KAN BASINCINI DÜŞÜRMEK VE MAKUL SINIRLAR İÇERİSİNDE TUTMAYI BAŞARABİLMEK BUNAMA RİSKİNİ AZALTMADA SON DERECE ÖNEMLİ BİR BELİRLEYİCİ. İşte bu nedenle bugünün sağlık gündeminde hipertansiyon var.



KISA BİLGİ 1
BUNAMA SAVAR 5 RAKAM

1. KAN BASINCI değerleriniz 12/8’in altında olsun.

2. AÇLIK İNSÜLİNİ

Aşırı, tekrarlayıcı ve uzun süreli “stres yükü” en yaygın sağlık tehditlerinden biri olsa da stres uzmanları düşünülenin tersine “uzun süreli olmayan, dozunda ve yönetilebilir stres atakları”nın faydalı bile olabileceğini belirtiyor.

Bu tür kısa süreli ve travmatik olmayan yönetilebilir stresler, bedeni ve ruhu “konfor alanı”ndan çıkararak “kendini daha çok geliştirme, güçlendirme ve iyi hissetmeye” yöneltebiliyor. “HORMESİZ” olarak da bilinen bu kavram son derece önemli ve son yıllarda önemini giderek daha da çok hissettiriyor. Peki, nedir, neyin nesidir hormesiz? Hangi stresler konfor alanımızı zorlayarak bize iyi gelir? Bunların uygulamaya geçirilebilecek olanları hangileridir? Hazırsanız buyurun...

İYİ BİLGİ 1

 

FAYDALI STRESİ KENDİN ÜRET

HORMESİZ uygulamalarından faydalanmak için farklı uygulamalar var. Bu uygulamaların hepsi de sağlığımızı koruyup geliştiren uzun ömür genlerini farklı yollardan aktive ederek bu işi başarıyor.

1- 14-16 saatlik uzun süreli açlık denemeleri bir nevi “beslenme stresi” oluşturarak hücreleri “otofaji”ye yönlendiriyor, neticede de muazzam bir detoks/temizlik/arınma süreci devreye giriyor.

2-

Dijital dünya bize sonsuz ve sınırsız bir tanıma ve tanışma fırsatı veriyor gibi görünse de aslında muazzam bir hızla yalnızlaştığımız kesin.

Çoğumuzun Facebook’ta, Instagram’da, TikTok’ta belki binlerce takipçisi var ama giderek daha az yüz yüze ilişki kuruyor ve maalesef birlikte ve samimi zaman dilimleri paylaşma fırsatlarını ıskalıyoruz. Aynı apartmanda yaşadığımız komşuları tanımamak, aynı sokaklarda yürüdüğümüz insanlardan bir “Merhaba”yı, bir “Günaydın”ı, bir “İyi akşamlar”ı esirgemek, aynı işyerinde çalıştığımız insanlarla bırakın konuşmayı, göz göze gelmekten bile kaçınmak, aile fertlerimize bile “Nasılsın?” diye sormayı unutmak hızla yaygınlaşan bir hata haline geldi. Peki, bu kötü gidişin sonucu ne? YALNIZLIK! Bitmedi! Peki, yalnızlığın bedensel ve ruhsal sonuçları ne? Merak ediyorsanız buyurun...

ÖNEMLİ 1

YALNIZLIK = DEPRESYON

AMERİKALI ünlü psikoterapist Dr. Mike Dow’a göre, yalnızlık ve depresyon arasında çift taraflı bir bağ söz konusu. Yalnızlık depresyonu, depresyon da yalnızlığı tetikleyebiliyor. Diğer taraftan yalnızlığın oluşturduğu depresyonun sadece ilaçlarla tedavisi de yalnızlığın kendisi giderilmeden -maalesef- sorunu çözemiyor. Araştırmalara bakılırsa antidepresan kullananların önemli bir bölümü SSRİ türü bu ilaçların oluşturabileceği “duygusal körleşme” sorunu nedeniyle aileleri ve arkadaşları dahil hayatlarındaki pek çok insandan ciddi bir “kopuş süreci” yaşıyor.

ÖNEMLİ 2

YALNIZLIK = KAYGI

Beyin sisi, odaklanma zorluğu ve unutkanlık yaşadığımız son günlerin en önemli “beyinsel” daha doğrusu “zihinsel” sorunları.

Çoğu kişide bu sorunlara depresyon, anksiyete, sersemlik, hatta giderek ilerleyen bellek bozukluğu/demans bile eşlik edebiliyor. Kısacası 40 yıllık bir hekim olarak şu bilgiyi net ve açık olarak sizinle de paylaşabilirim: Şimdiye kadar görmediğimiz ölçüde bir bilinç bulanıklığı, dikkat dağınıklığı ve benzeri beyinsel sorunlardan yakınıyoruz. Bunun birden çok nedeni var ama isterseniz gelin bugün o nedenleri bir yana bırakıp internette tesadüfen bulduğum ve çalışkan aile hekimi meslektaşım Dr. Taner Akman’a ait olduğunu öğrendiğim “BEYNİ DİNLENDİRMEK” başlıklı 20 maddelik “BEYİN EGZERSİZİ”ni bir kenara not edelim.

Bu arada size Dr. Taner Akman’ı tanıtmak isterim. Dr. Taner Akman çalışkan, araştırıcı ve gözlemci bir aile hekimi. Bugüne kadar üç kitap yazdı. Özellikle ilk kitabı “Ben Büyüyünce Doktor Olmıycam” gerçekten ilgi çekici, çarpıcı ve farklı gözlemlerle dolu. Tavsiye ederim, siz de benim gibi bu kıymetli hekimi izleme listenize alınız.



KESİP SAKLAYIN
BEYİN NASIL DİNLENİR

İLK 10

Daha önce de yazdım, beslenmenin de bir “anayasa”sı var ve o anayasa dünyanın en kısa anayasalarından biri, zira sadece 3 maddeden ibaret.

1. Yeterli beslenin (Sadece ihtiyacınız kadar yiyin, ne çok fazla ne çok az!).

2. Dengeli beslenin (Beslenmenizde protein, yağ ve karbonhidrat üçlüsü arasında gerekli dengeyi koruyun!).

3. Çeşitli beslenin (Besin ihtiyaçlarınızı farklı gıda kaynaklarından çeşitlendirerek karşılayın!).

Tekrar belirtelim, bu anayasa asla değişmez! Ne var ki hayatın diğer alanlarındaki anayasalarda olduğu gibi bu anayasanın da altbaşlıklarını belirleyen bazı kanunları vardır. O kanunlardan biri bize net olarak şunu söyler: YAŞINIZ İLERLEDİKÇE AZ VE ÖZ YİYİN. LOKMALARINIZI AZALTIP ADIMLARINIZI ÇOĞALTIN. MÜMKÜN OLDUĞU ÖLÇÜDE “BİTKİ TEMELLİ” BESLENİN. VE YİNE MÜMKÜN OLDUĞU ÖLÇÜDE 2 ÖĞÜN BESLENME PLANINA GEÇİN.Peki, niçin ve neden 2 öğün? Ve nasıl? Detaylar için buyurun...

İYİ BİLGİ 1
LOKMALARINIZI AZALTIN

Prof. Robin Dunbar, Oxford Üniversitesi’nde yaklaşık 50 yıldır insan ilişkileri ve sosyal grupların yapılanmalarını araştıran önemli bir biliminsanı. Geçtiğimiz günlerde Newsweek dergisinde pandemiden sonra ortaya çıkan “yalnızlık ve arkadaş yoksunluğu problemi” üzerine önemli bir yazı yayımladı.

İşte o yazının ayrıntıları...

UNUTMAYIN 

DOST FARKLI ARKADAŞ TANIDIK FARKLI

DUNBAR’a göre, yetişkin biri için özellikle yaşlılık yolculuğu süresince en fazla “5 DOST, 150 ARKADAŞ, 500 TANIDIK” yeterli oluyor. Dr. Dunbar “dostlar”ı yani dost bellediğiniz insanları “OMUZUNDA AĞLAYABİLECEĞİNİZ VE ‘DÜNYAM YIKILIYOR’ DEDİĞİNİZDE HER ZAMAN YANINIZDA BULABİLECEĞİNİZ ŞOVALYE KİŞİLER” olarak tanımlıyor. Yine Dr. Dunbar’a göre, dostlarınızın sayısı genelde 5’i pek geçmiyor, geçemiyor. Çoğu insanın beyni ve duygusal yapılanması da zaten “güvenebileceği 5 dost”u yeterli buluyor. Peki, ya diğerleri? Arkadaşlar ve tanıdıklar ne olacak? Yanıtlar için buyurun...

AKLINIZDA OLSUN 

İLİŞKİLERİNİZE SAHİP ÇIKIN

PROF. DUNBAR

Her gün bir yenisi yayımlanan yüzlerce bilimsel araştırmanın önümüze koyduğu net, açık ve önemli bir bilgi var.

O bilgi şu: Sağlıklı bir yaşam ve yaşlılık için “uyku” vazgeçilmez bir iyi hayat ayrıntısı. Uyku uzmanları uykunun sıradan bir “gece tamircisi” olarak tanımlanmasından da pek hoşlanmıyor. Onlara göre uyku sıradan bir tamirciden çok daha fazlası. Uzmanlara göre, kaliteli bir gece uykusu çok sayıda farklı uyku tamircisinin/gece görevlisinin çalıştığı muazzam bir “TAMİR ATÖLYESİ” görevi üstleniyor. Ve o atölye/tamirhanenin her gece en az 6-9 saat mutlaka faaliyet halinde bulunması, açık tutulması, aralıksız görev yapması gerekiyor. Ayrıntılar için buyurun...

UNUTMAYIN
UYKUNUZU KISITLAMAYIN

GÜNÜN geri kalan üçte ikisinde yani uyanıkken sadece beyin hücrelerinde değil, vücudun tamamında oluşan binlerce hasar, biriken binlerce toksin, gelişen binlerce problem biz uykuya geçer geçmez avlan o muazzam tamirhanedeki adeta bir orkestra gibi çalışan “sistemler, moleküller, görevli hücreler” tarafından düzeltilip iyileştiriliyor ya da tamir ediliyor. Sorunları düzeltilip yaraları iyileştiriliyor. Biriken toksinler detoks sistemleriyle (mesela glial lenfatik sistem) temizleniyor. Kısacası yine uyku uzmanlarının deyimiyle “uyku tamircilerinin o tamirhanede/atölyede aralıksız ve düzenli çalışmaları, yeteri kadar vakit geçirmeleri” şart! O vakit için belirlenen minimum sürenin ise 6-9 saat arasında olduğunun altı da ısrarla çiziliyor.

Pazartesi yazımızda “Hangi yağ?” sorusuna yanıt aramaya çalışınca sizden de anında “Hangi tuz?” tartışmasına çözüm isteği geldi.

Haklısınız! Çünkü ortada ciddi bir “tuz tartışması” var ve bu tartışma bitmek bilmiyor. Bir grup uzman bize “rafine tuz” önerirken diğer bir grup “doğal tuz daha faydalıdır” diyor. Doğal tuz önerenlerde de tam bir fikir birliği yok. Kimi kayatuzunu, kimi deniz veya göl tuzunu öne çıkarıyor. İşi daha da detaylandıranlar “Tuzun pembesi beyazından daha kıymetli!” diyen sözde uzmanlar bile var. Peki, kim haklı? Kimin haklı, kimin haksız olduğuna yanıt aramadan önce “bilimsel akıl”ın “kesinlikle haklı” olduğu bir noktanın altını hemen çizelim: AŞIRI TUZ TÜKETİMİNİN SAĞLIĞI BOZDUĞU, SADECE HİPERTANSİYONA DEĞİL BÖBREK VE KALP DAMAR HASTALIKLARINA, HATTA DİĞER KRONİK HASTALIKLARA ZEMİN HAZIRLADIĞI KONUSUNDA BİLİMSEL TIBBIN EN UFAK BİR ŞÜPHESİ YOK. Detaylar için buyurun...

İYİ BİLGİ 1
TUZ TUZDUR
6 yıl kadar önce yine bu köşede “Hangi tuz?” sorusuna yanıt aramaya çalışmış ve size şu tavsiyede bulunmuştum: “Rafine tuzu da doğal tuzlardan herhangi birini de (deniz, kaya, göl tuzları) gönül rahatlığıyla tüketebilirsiniz. Aralarında ciddi bir ‘sağlık faydası farkı’ söz konusu değil. ‘Hangisi daha ucuz ve güvenliyse’ onu satın alıp kullanın. Fiyatı abartılarak satılan ve aslında hiçbir ciddi sağlık faydası bulunmayan ‘Himalaya tuzu’ ile ‘Çankırı/Çorum kaya tuzu’ arasında da herhangi bir sağlık faydası farkının söz konusu olmadığını unutmayın. Sağlık faydası bakımından tuzun renginin de pek bir önemi yok. Pembesi daha fazla demir oksit içeriyor, biraz daha zor bulunuyor, bu nedenle beyazından biraz daha pahalı ama muhtemelen de biraz daha riskli.” Hepsi bu!

İYİ BİLGİ 2