Ücreti düşen çalışana uyarı mesajı gönderilecek

Genel hatlarıyla incelendiğinde, 2023 yılının kayıt dışı istihdamla mücadele yılı olacağını söyleyebilirim. Öyle ki, işverenin, çalışanın haberi olmadan yapacağı uygulamalardan bile çalışanlar anında haberdar edilecek.

Detaya geçmeden önce sosyal güvenlikteki mevcut durumu, yayınlanan Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı’ndan özetle paylaşayım. Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK), 2021 yılında prim tahsilatlarından elde ettiği gelir 443.8 milyar TL iken, 2022 yılında bu rakamın 685.7 milyar TL’ye çıkması bekleniyor. 2023 yılında ise SGK’nın 1.1 trilyon TL prim toplaması hedefleniyor ki, şunu belirtmekte fayda var; SGK’nın, toplam gelirlerinin yüzde 75’ini prim tahsilatları oluşturuyor.

KAYIT DIŞI İSTİHDAM

Yine Program’a göre, 2023 yılında SGK’nın toplam gelirlerinin 1.4 milyar TL, toplam giderlerinin ise 1.5 milyar TL olması ve Kurum’un gelir-gider açığının 59.2 milyar TL olması öngörülüyor. Bu kapsamda da 2023 yılında, SGK’ya; faturalı ödemeler, ek karşılıklar, emeklilere yapılan ek ödeme, devlet katkısı, prim teşviklerinden kaynaklanan transferler ile prim ödeme gücü olmayanların genel sağlık sigortası primi de dahil olmak üzere toplam 582.9 milyar TL tutarında bütçeden transfer yapılması planlanıyor.

Kayıt dışı istihdama bakıldığında ise 2000’li yılların başında kayıt dışı istihdam oranı yüzde 40’lar, tarım dışında ise yüzde 23’lerdeyken; 2015’lerde toplam kayıt dışı istihdam oranı yüzde 30’lara, tarım dışı kesimde ise yüzde 20’lere geriledi. 2021 yılının sonunda da sosyal güvenlik kuruluşuna bağlı olmadan çalışanların toplam çalışanlar içindeki payını gösteren kayıt dışı çalışanların oranı, toplamda yüzde 28’lere, tarım dışı sektörlerde ise yüzde 18’lere geriledi.

İŞVERENLER DİKKAT!

Prim gelirlerinin sosyal güvenlik sisteminin ana gelir kaynağını oluşturması, sosyal güvenlik sisteminin uzun dönemli mali sürdürülebilirliğinin sağlanması için kayıtlı istihdamın artırılması, bir başka ifadeyle de kayıt dışılıkla mücadele edilmesi gerekiyor. Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı’nda da sosyal güvenlik alanında 2023’de atılacak adımların başında kayıt dışı istihdamla mücadele geliyor. Sadece kayıt dışı istihdamla değil, 2023’te kayıt dışı ücretle de mücadele edilecek. Hatta 2023 yılı hedeflerinin neredeyse tamamının kayıt dışı istihdamla mücadeleye ayrıldığını söylersek yanılmış olmayız. Peki, neler yapılacak? Madde madde anlatayım.

En dikkat çekici olanı, özel sektörde çalışan sigortalıların prime esas kazancının bir önceki aya göre yüzde 20 ve üzerinde azalması durumunda; SGK tarafından çalışana kısa mesaj gönderilecek olması. Daha açık bir anlatımla işveren, düşük prim ödemek için çalışanın ücretini eksik gösterir ya da çalışanın maaşının bir kısmını elden bir kısmını bankaya yatırarak gerçek tutarı bordroda göstermezse; SGK, bu durum tespit edip, çalışanı kısa mesajla ‘primin eksik yatırıldı’ diyerek uyaracak. Uyarılar sadece çalışana yapılmayacak. Kalifiye meslek mensuplarını istihdam eden ve kayıt dışı istihdam ile eksik ücret bildirimi konusunda riskli olduğu tahmin edilen işverenler de, SGK tarafından gönderilecek mektuplarla uyarılacak.

ESNEK İSTİHDAM GENİŞLİYOR

Bunun dışında, 2023 yılında, esnek istihdam imkanlarının artırılması amacıyla çalışanların kayıt altına alınmasında kolay işverenlik uygulamaları yaygınlaştırılacak ki, bugün kolay işverenlik uygulaması konut kapıcılığında ve ev hizmetlerinde uygulanıyor. İlk defa sigortalı çalıştırılmaya başlanılması nedeniyle işyeri tescili yapması gereken ve kolay işverenlik kapsamına dahil olmak isteyen apartman yönetimleri, e-devlet üzerinden işyeri tescil başvurularını yaparak otomatik kolay işverenliğe geçebiliyor. Aynı şekilde ev hizmetlerinde 10 gün ve daha fazla sigortalı çalıştıranlarda kolay işverenlik uygulamasından yararlanıyor. İşte, 2023 yılında kolay işverenlik uygulaması başka alanlarda da uygulanacak.

2023’de kayıt dışılık ile mücadelede yapılacaklardan biri de kayıt dışılığın yoğun olduğu sektörler ile küçük ölçekli işletmelere yönelik 2023 yılında denetimlerin artırılacak olması. Buradan da anlaşılacağı üzere gelecek yıl işverenleri sıkı denetimler bekliyor; özellikle de kayıt dışı işçi çalıştıran işverenleri.