Mehmet Öz

‘Uzun COVID’ denen ve hastalık geçtikten sonra da devam eden belirtilerden en yaygın olanları koku kaybı, nefes darlığı ve yorgunluk. Düzenli egzersizlerle bu semptomların iyileşmesini sağlayabilirsiniz.

Gül, portakal, nane gibi belirgin kokusu olan şeyleri 10 saniye boyunca koklayın...

İster şiddetli ister hafif geçsin, doktorların COVID-19 sonrası karşılaştığı ortak bir durum var: Bazı hastalarda iyileştikten sonra bile koku kaybı ve nefes darlığı gibi semptomlar devam ediyor. ‘Uzun COVID’ denen bu belirtiler sizde varsa, bu önerileri okuyun...

 

KOKU KAYBI

COVID-19 virüsü beynin koku soğancığını istila ederek hastaların koku alma duyusunu kaybetmesine yol açar. Bu yüzden biraz koku egzersizi yapmak buradaki nöronlara kokuyu hatırlatmaya yardımcı olur. Portakal, gül, nane, mum gibi belirgin kokusu olan dört farklı şeyi alın ve her birini 10 saniye boyunca koklayın. Bunu her sabah ve akşam tekrarlayın. Tat ve koku duyunuz birbirine bağlı olduğundan bu egzersiz sayesinde tat alma duyunuzun da geri gelmesi beklenir.

NEFES DARLIĞI

ABD’li restoran zinciri Texas Roadhouse CEO’su Kent Taylor, ‘şiddetli’ kulak çınlaması ve diğer ‘dayanılamaz’ COVID-19 sonrası semptomları yüzünden hayatına son verdi. Şimdi herkes işitme sorunlarıyla bu virüs arasındaki bağlantıyı merak ediyor.

KULAK ÇINLAMASI (TİNNİTUS) NEDİR?

Halk arasında kulak çınlaması olarak bilinen ‘tinnitus’ ABD Sağlık ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’na göre, işitme sisteminizde yani kulaklarınızda, içkulakla beyin arasında bağlantıyı kuran işitme sinirinde ve beynin sesi işlemden geçiren kısımlarında bir sorun olduğunda meydana gelir. Bu, kulak kanalında kalan bir parça kulak kirinden de kaynaklanabilir. Ancak aynı zamanda bir ilacın yan etkisi, işitme kaybı, kulak veya sinüs enfeksiyonu, beyin tümörü, beyin hasarı, hormonal değişiklikler veya tiroit sorunları anlamına da gelebilir.

Mayo Clinic’e göre, ‘kulakta çınlama’ olarak tarif edilse de kişi aslında etraftaki değil, kulaklarının içindeki sesi duyar. Bunlar çınlama, cızırtı, ıslık gibi sesler olabilir. Bu sesler arada gelip gidebilir ya da sürekli devam edebilir. Ayrıca yoğunlukları da değişebilir. Bazı kişiler hiçbir şey duymazken bazıları bu sesleri o kadar yüksek duyar ki günlük hayatındaki seslerle karışır.

SEMPTOMLARI

* Çınlama

* Cızırtı

*

Bazen yeterli su içmediğimizde, bazen spor salonunda kendimizi zorladığımızda ya da uzun bir aradan sonra koşuya çıktığımızda, kısacası o veya bu nedeniyle hepimiz bir şekilde bacak krampları yaşadık. Ama bacak ağrısının öyle bir türü var ki çok ciddi bir problemin habercisi olabilir.

Derin ven trombozu, vücudumuzda derin toplardamarın kan pıhtısı nedeniyle tıkanması sonucu oluşan ciddi bir hastalık. Genellikle uyluk veya alt bacakta meydana geliyor. Doktorlar, bazı COVID-19 hastalarında bu hastalığın geliştiğini gözlemledi. Daha önce televizyon programıma katılan ve COVID-19’a yakalandığını anlatan TV yıldızı Jon Gosselin de evde iyileşme sürecindeyken derin toplardamar tıkanıklığı yaşadığını söyledi.

UYARI SİNYALLERİ NELER?

Hastalığın en tipik belirtisi bacak ağrısı. Alt bacaktan başlayarak kramp ağrısı gibi veya genel bir ağrı gibi hissettirebilir. Ağrı sonra tek bir noktada toplanabilir ve daha keskin hissedilebilir. Ayrıca bu bacakta şişme meydana gelebildiği gibi, kızarıklık ve ısı artışı da olabilir. Jon Gosselin kendi ağrısını, ‘bacağında belli bir noktaya bıçak saplanır gibi bir ağrı’ şeklinde tarif edip şunları söylemişti: “Tencere almak için çömelmiştim ki bayılacak gibi hissettim. Bacaklarım çok feci şekilde ağrımaya devam etti.” Gosselin, anında doktorunu aramış. Derin toplardamar tıkanıklığında hiçbir belirtinin görülmediği durumlar da oluyor. Kan pıhtıları açılabilir (sıvılaşabilir) ve kendiliğinden yok olabilir
ama hayati tehlike oluşturan komplikasyonlara da sebebiyet verebilir.

OLASI KOMPLİKASYON: AKCİĞER EMBOLİSİ

‘Pulmoner emboli’ olarak da bilinen akciğer embolisi, bacaktan ayrılan pıhtının vücutta dolaşarak akciğerlerde sıkışıp kalması ve akciğer atardamarına kan akışını engellemesi sonucu oluşur. Bu, anında müdahale edilmesi gereken acil bir durumdur. Belirtiler arasında nefes darlığı, nefes alırken veya öksürürken hissedilen göğüs ağrısı, kalpte çarpıntı, bayılma hissi ve kanlı balgama neden olan öksürük gibi durumları sayabiliriz.

Bilişsel gerilemeleri 2.5 yıla kadar yavaşlatmak, hastalıkların riskini azaltmak doğru beslenmeyle mümkün. Üstelik genetik yatkınlığınız olsa bile! Peki yapılan son araştırmalara göre alzheimer riskini azaltmak için hangi besinleri tüketmeliyiz?

Yapılan yeni araştırmalar, sağlıklı ve stratejik bir beslenme planının hem beyninizi korumada hem de demans ve alzheimer gibi hastalıklardan korunmada etkili bir rol oynadığını gösteriyor. Üstelik genetik risk faktörü taşıyan kişiler için bile potansiyel fayda sağlayan önemli besinler mevcut...

HASTALIK RİSKİNİ YÜZDE 86 AZALTIYOR

Singapur’daki bir çalışma çayın bilişsel bozuklukların gelişme riskini düşürdüğünü gösterdi. Alzheimer’a genetik yatkınlığı olanlarda bile risk yüzde 86’ya kadar azalıyor. Çaydaki antioksidanlar beyni ‘nörodejenerasyondan’ ve damar hasarından koruyor.

ÖZELLİKLE SARISI BEYNİ BESLİYOR

Kahvaltıların vazgeçilmezi yumurta, özellikle de sarısı, sağlıklı bir beyin için gerekli besin maddeleriyle dolu. Finlandiya’da yapılan bir çalışma yumurta yemenin bilişsel fonksiyonlarda bazı ilerlemelere yardımcı olabileceğini gösterdi.

YAĞLI BALIKLAR HAYATİ ÖNEM TAŞIYOR

Somon stres hormonlarının salgılanmasını önler, turunçgil kokusunun modumuzu yükseltme, bitter çikolatanın mutluluk verici etkisi vardır. Anksiyetemizi dindirmek için ne yiyebileceğimizi bilmek hayatımızı değiştirebilir.

STRESİ AZALTIR

Nohut demir bakımından zengindir. Demir stresi azaltmak için çok önemli. Çünkü demir eksikliği sersemlik/baş dönmesi hissi, iştahsızlık, kalp çarpıntısı ve depresyon gibi semptomlara sebep olabilir.

DÜZENLİ TÜKETİN

Anksiyete kaynaklı depresyonla savaşınızda bir kâse kinoanın çok fazla yardımı olur. Bu protein zengini tahıl düzenli tüketildiğinde antidepresan etkiye sahiptir. Onunla sağlıklı öğünler hazırlayabilirsiniz.

ÇOK ETKİLİ

Sıcacık papatya çayınızı yudumlamak stresli bir günü ardınızda bırakmak, rahatlamak için yapabileceğiniz en iyi şeylerden biri... Papatya, uykuya dalmanıza (ve rahatlamanıza) yardımcı olan ‘chrysin’ isimli flavonoidi içerir.

Hastalığı hafif geçiriyor olabilirsiniz. Hatta belki de tamamen semptomsuzsunuzdur. Yine de bu üç destekle önleminizi almalısınız.

Oksijen ve nabız ölçer: Artık her yerde bulabileceğiniz bu küçük cihazı parmağınıza takarak kalp atışınızı ve oksijen seviyenizi ölçebilirsiniz. Bu ölçümleri yapmak çok önemli çünkü COVID-19 sırasında nefes darlığı yaşamasanız bile oksijen seviyeniz düşebiliyor. Yani oksijen seviyenizin düştüğünün farkına varamayabilirsiniz. İşte bilmeniz gereken 3 rakam aralığı:

Yüzde 95 ve üzeri: Kanınızdaki oksijen seviyesi son derece iyi anlamına geliyor. Yüzde 95-100 normal aralıktır.

Yüzde 91-94: Panik olmanıza gerek yok. Yalnızca doktorunuza bilgi vermeniz gerekebilir. Birlikte takip edebilirsiniz.

Yüzde 90 ve altı: Kırmızı alarm! En hızlı şekilde acil servise gitmelisiniz. İyi hissetseniz bile... Aniden kötüleşebilirsiniz.

Reçetesiz satılan ilaçlar: Reçetesiz satılan bir öksürük ilacıyla öksürüğünüzü rahatlatabilirsiniz. COVID-19 kaynaklı öksürük kuru ve balgamsız olacağı için ‘dekstrometorfan’ içeren ilaçları sormalısınız. Vücut ağrıları veya ateşiniz için ‘ibuprofen’ veya ‘parasetamol’ yardımı alabilirsiniz.

D vitamini:

Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre yaklaşık 130 milyon insan kalp rahatsızlıklarıyla yaşıyor. Yılda yaklaşık 18 milyon kişi bu nedenle hayatını yitiriyor. Eğer bu semptomlara hazırlıklı olursanız hızlıca yardım çağırabilirsiniz.

RAHATSIZ EDİCİ AĞRI

Göğüste...

Kalp krizlerinin çoğu göğüs bölgesinde rahatsız edici bir baskı veya ağrıya sebep olur. Birkaç dakika sürebilir veya belirli aralıklarla tekrar edebilir. Bu his aynı zamanda doluluk ve sıkışma şeklinde de yaşanabilir. Göğüs ağrısı kadınlardaki en yaygın semptomdur.

Sırt, boyun veya çenede...

Ağrıyı sırt ve boyun gibi üst bedeninizde de hissedebilirsiniz, çeneye doğru da yayılabilir.

Kolda...

Tek kolda veya ikisinde hissedilen ağrı da kalp krizinin yaygın bir belirtisidir.

Daha mutlu ve sağlıklı yaşamanız için gereken ancak yapmadığınız günlük görev ve aktiviteleri daha kolay yapmanın yollarından bahsedeceğim bu yazımda. Çünkü basit değişikliklerle kan basıncımızı kontrol altına alıp düzenleyebiliriz.

Eğer bu yazıyı okuyorsanız muhtemelen siz veya sevdiğiniz birinin yüksek tansiyonu var… 2019’da Amerikan Kalp Vakfı’nın yayımladığı bir rapora göre ABD’li yetişkinlerin neredeyse yarısında hipertansiyon olarak da bilinen yüksek tansiyon mevcut. Daha şaşırtıcı olan, tansiyonunu düşürmek için ilaç alması veya yaşam tarzında değişiklik yapması gereken kişilerin sadece yarısı bunları  yapıyor.

Yüksek tansiyon tanısı konduktan sonra bir şeyler yapmamak, kalp ve felç gibi tehlikeli hastalıklara ya da böbrek yetmezliğine yol açabilir, gözlerinize zarar verip görüş kaybına ve hatta cinsel fonksiyon bozukluklarına sebep olabilir. Aslında, kan dolaşımıyla doğrudan bağlantılı her organ (yani tüm organlar) kontrol altına alınmayan yüksek tansiyondan etkilenir. Beyin bile…

Eğer size veya sevdiğiniz birine yüksek tansiyon tanısı konduysa işte bugünden itibaren yapılması  gerekenler:

İDEAL KİLONU KORU

Tansiyon genelde kilo arttıkça artar. Bu sebeple sağlıklı bir kiloda olmak, yüksek tansiyonu kontrol altına almak için yapabileceğiniz en etkili yaşam tarzı değişikliklerinden biridir. Vereceğiniz her 1 kilogramla  tansiyonu 1 mmHg kadar düşürebilirsiniz. Kan basıncınızın ne kadar yüksek olduğuna bağlı olarak, kilo vermek yapmanız gereken tek değişiklik olmayabilir ancak yine de çok işe yarayacaktır ve diğer girişimlerinizin de etkisini arttıracaktır. Bu yüzden düzenli olarak yediklerinizi  bir daha düşünün. Meyve, sebze, tam tahıllar, protein ve sağlıklı yağlardan oluşan dengeli öğünler yemelisiniz. Ayrıca en önemli şeylerden biri de porsiyona dikkat etmektir. Genelde olması gerekenden daha büyük porsiyonlarla karşılaşıyor ve gereğinden fazla yiyoruz.

Meyve-sebzeyi ihmal etmeyip dengeli yiyin.