Kurthan Fişek: Liberalleşmenin neresindeyiz?

Kurthan FİŞEK
MUHTEREM IMF temsilcisi Cottarelli'nin son ziyareti, Türkiye'nin gündemini bir kere daha değiştirdi. ‘‘İnce ayar’’ kavramı, iç hizmet talimatnamesinden çıkıp sivil sözlüklere girdi.

‘‘Yüksek Sivil Şûra’’ olur da, ‘‘Sivil İnce Ayar’’ olmaz mı?

Olur elbette...

Sivilleşiyoruz... Globalleşiyoruz...

Özelleşiyoruz... Batılaşıyoruz...

Peki, ama, liberalleşmenin neresindeyiz?

Tarihin istikrarlı şekilde tekerrür ettiğini, ama, önce trajedi, sonra fars (tülûat) olarak tekerrür ettiğini bilen biri olarak, 200 yıllık ‘‘liberalleşme’’ sürecimizden bazı sorular sormak istiyorum...

Herkesin yorumu kendisine... Ama, ünlü Osmanlı filozoflarımızdan Sakallı Celal'in ölümsüz sözlerini de unutamıyorum...

‘‘Türkiye devamlı doğuya giden bir gemidir. Güvertede batı istikametine doğru koşan bazı safoşlar batıya gittiklerini zannederler...’’

* * *

1 1839 Tanzimat Fermanı aslında 1838'de ilán edilecekti. İlk ‘‘liberalleşme’’ programını hazırlayan Mustafa Reşit Paşa (hariciye nazırı), ‘‘mutemet şahıs’’ Akif Paşa'nın randevusuna geç kaldı, fermanın çıkışını bir yıl geciktirdi. Gecikmenin sebebi neydi?

a. Harem halvetinin uzaması

b. Dış ticaret bağlantıları

c. Dış savunma korkuları

d. Sakal traşı olmaması

2Mithat Paşa ‘‘demokratikleşme’’ konusunda çok heyecanlıydı. Türk bayrağında, hilálle yıldızın arasına ne koymayı önerdi?

a. İki yıldız daha b. Bisiklet

c. Haç d. Meryam Ana figürü

3İkinci Meşrûtiyet'le (1908) ‘‘liberalleşme’’ yine gündeme geldi. Devlet memurluğundan başka iş yapmayan Müslüman Osmanlı'ları ticarete çekmek için çabalar yoğunlaştı. İkdam gazetesinin bu konudaki sloganı neydi?

a. Zaman Köşe Dönme Zamanıdır

b. Ey Türk Zengin Ol!

c. Sen Çalış, Başkaları Yesin, Olmaz!

d. Sen de Çalış, Sen de Kazan!

4İkinci Meşrûtiyet döneminin en ateşli liberali, maliye bakanı Cavit Bey'di. Cumhuriyet döneminde ne yaptılar?

a. Maliye Bakanı b. Meclis Başkanı

c. Başbakan d. Astılar

5Cumhuriyetle beraber esen liberalleşme rüzgárlarında, 1923 İzmir İktisat Kongresi'nin payı büyüktür. İşçi temsilcileri niye katılmadı?

a. Harcırahları ödenmedi

b. O sırada grevleri vardı

c. Giriş kartları yoktu

d. Okuma-yazmaları yoktu

6Yılmaz Karakoyunlu'nun tesbitlerine göre, ekonomimizi çağdaşlaştıracak olan İzmir İktisat Kongresi sırasında bir sergi açıldı. Neler sergilendi?

a. Ömer Muharrem Sabunları

b. Helvacı Şükrü'nün sakızlı tahin helvaları

c. İzmirli Abdülkadir'in tütün ve limon kolonyaları

d. Ferit Eczacıbaşı'nın kuvvet şurubu

e. Ayşe Çavuş'un ev tarhanaları

f. Katırlar için yapılmış semer ve palanduzlar

g. Çekirdeksiz üzümden yapılmış Ege Marmeládı

h. Hepsi

CEVAPLAR: 1) a, 2) c, 3) b,

4) d, 5) a, 6) h.