Opsiyon Borsası'nda kurbanlık kontratı

HEP bildiğimiz gibi her Kurban Bayramı öncesinde küçük ve büyükbaş hayvanlara talep artar. Tabii bu talep artışı ile birlikte canlı hayvan fiyatlarındaki oynaklıklar, yani aşağı ve yukarı yönlü fiyat hareketlerinin ortaya çıkması da kaçınılmaz olur. Doğal olarak söz konusu gelişmelerden de en çok zararı hem alıcı hem satıcı görür. Peki bu istikrarsızlık önlenemez mi? Her yıl aynı belirsiz tablo hep karşımıza mı çıkacak? İşte gelinen bu aşamada İzmir merkezli Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası’nın (VOB) Genel Müdürü Çetin Ali Dönmez, “Bu sorunu nasıl çözebiliriz?” sorusunu sormakla kalmıyor, çözüm önerisi getiriyor. “Gelin” diyor, “Vadeli Canlı Hayvan Kontrat İşlem Sistemi”ni hayata geçirelim... Dayanak varlığı büyükbaş canlı hayvan olan Fiziki Teslimatlı VOB-Canlı Hayvan Vadeli İşlem Sözleşmesi, fiyat oynaklıklarına karşı gerek üretici gerekse de tüketiciye nasıl bir korunma imkanı sağlayacak? Kendisinden dinleyelim.

Tarımsal piyasalar
 Çetin Ali Dönmez, “Ülkemizde tarımsal piyasaların yeterince gelişmemiş olması verimliliğe ve bu alandaki yatırımların hızlanmasına engel oluşturuyor. Ayrıca tarım ürünlerine dayalı vadeli işlem sözleşmelerinde ‘lisanslı depoculuk’ konusunun hayati önem arz ettiğini biliyoruz. Ancak bunun için İzmir Ticaret Borsası dışında birçok kurum ile işbirliği yapılması ve dağınık bürokratik mekanizmanın uyumlu çalışması gerekiyor. Fakat maalesef kısa vadede bunu gerçekleştirmek mümkün değil. Biz de bu gerçekten hareketle lisanslı depoculuğa gerek duyulmayan sadece teslimat noktasının  ayarlanması halinde yapılabileceğine inandığımız ‘canlı büyükbaş hayvan kontratı’nı geçen yıl işleme açtık” diye söz başlıyor.

Uygulamanın çok yeni olması nedeniyle sorunlar çıktığını söyleyen Dönmez, gelişmeleri şöyle anlatıyor: “Geçen yıl işleme açış tarihimiz konunun yeni olması, fiziki teslimat gerektirmesi ve İstanbul Ticaret Borsası ve komisyoncularla da toplantılarımızın sonuçlanmasının gecikmesi yüzünden Kurban Bayramından sadece bir ay öncesine denk geldi. Dolayısıyla çok fazla zaman kalmamıştı. Bir iki işlem gerçekleşti ama teslimata kadar pozisyon taşıyan olmadı. Şimdi 2 Temmuz tarihinde yani Bayramdan üç ay önce bu sözleşmeleri işleme açmış bulunuyoruz. Umarım bu yıl işlemler olur ve ayrıca teslimat da gerçekleşir. Bu arada İstanbul Ticaret Borsası Tuzla tesislerinin teslimat noktası seçilmesi tamamen tüketim tarafında İstanbul’un en büyük pazar olmasından kaynaklanıyor. Tabii bu pilot bir uygulama, başarılı olursak Türkiye’nin farklı bölgelerinde teslimata imkan verecek sözleşmeleri de işleme açmayı planlıyoruz.”

Fiyat istikrarı
Dönmez’in yaptığı değerlendirmeler insana neden olmasın dedirtiyor: “Chicago Borsası’na bakarsanız şu gün itibarıyla Ağustos 2012, Ekim 2012, Aralık 2012 vadelerinde yoğun işlemler var. Vadeler 2013 Aralık ayına kadar açık. Başka ifadeyle neredeyse 2013 yılı sonuna kadar fiyatlar şimdiden belli. Sorarım size böyle bir ekonomi gelişmez mi? Böyle bir ekonomide hayvancılığa büyük yatırım yapılmaz mı? Chicago’da şu anda canlı büyükbaş hayvanın Ağustos teslimatlı fiyatı pound (yaklaşık yarım kilo) başına 120 cent civarında. Ekim 2012 vadeli (yani tam bizim Kurban Bayramı’na denk gelen tarih) fiyatlar da pound başına 123 cent civarında. Canlı kilo fiyatı 5 TL civarında dolayısıyla. Peki neden bizde de bu fiyatlar oluşmasın? Amerika’da büyükbaş hayvan varlığı 100 milyon adet kadar, bizimkisi bu rakamın yaklaşık onda biri civarında, yani 10 milyonun biraz üzerinde. İşlemlere bakıyorsunuz, günlük işlem hacmi ortalama 2-3 milyar dolar seviyesinde. VOB’da özellikle Kurban Bayramı vadeli büyükbaş hayvan işlemlerinin en azından günlük 40-50 milyon dolar dolayında gerçekleşmesi mümkün. Yeter ki bu işi ülkemize anlatalım, tanıtalım. Canlı hayvan vadeli işlem sözleşmelerine ilişkin genelgemiz dışında, teslimatın nasıl gerçekleşeceğine ilişkin ayrıca bir teslimat şartnamesi hazırladık, bunu web sitemizde yayınladık. Ayrıca sorunun kolay anlaşılabilmesi için bir dizi karikatür de web sitemizde yer alıyor. İsteyen herkes burada aradığı soruların cevabını bulabilir.”