Ceren Arseven

Pek çok kişi, özellikle de yetişkinler bilgisayar oyunlarının zaman kaybı olduğunu düşünebilir. Ancak yapılan bazı araştırmalar, ölçülü olmak kaydıyla oyun oynamanın insanı özgürleştirdiğini, üretken olma imkanı sağladığını, gelişimine olumlu katkıda bulunduğunu gösteriyor. Burada üretkenlikten kastedilen, klasik anlamıyla ‘somut bir şey ortaya çıkartmak’ değil elbette. Söylenmek istenen şey, oyunların insanda güçlü duygular uyandırmak yoluyla tatmin sağladığı, yeni ilişki biçimleri yaratarak ‘dünyayı değiştirmek adına’ adım atmaya teşvik ettiği. Nasıl mı?

HAFTADA 40 SAATLİK MESAİ

Bugün dünya genelinde, yarım milyardan fazla insan, günde en az bir saatini online oyunlar oynarak geçiriyor. Tahmin edeceğiniz üzere, yaş küçüldükçe, oyun oynama miktarı da artıyor. ABD’de yapılan bir araştırmaya göre, 18 yaşın altındaki erkeklerin yüzde 97’si, kızların da yüzde 94’ü düzenli olarak bilgisayar oynuyor. Sıkı durun, 21 yaşına kadar ortalama bir Amerikan genci 10 bin saat oyun oynamış oluyor. Bütün ortaokul ve lise hayatı boyunca hiç ders kaçırmamış bir öğrencinin sınıfta geçirdiği zamana eşit bir süreden bahsediyorum. Hâlâ şaşkınlıktan ağzınız bir karış açık kalmadıysa, araştırmaya dair en çarpıcı rakamı söylemenin vakti gelmiş demektir. Amerika’da 5 milyon kişi haftada 40 saatten fazla bir zamanı oyun oynayarak geçiriyor. Bu süre, insanların sabah gidip akşam çıktıkları ve karşılığında maaş aldıkları tam zamanlı işlerinde geçirdikleri zamana eşit.

NEDEN OYNUYORUZ

Peki hiç düşündünüz mü, niye bunca insan oyun oynamayı seviyor? Galiba her gün milyonlarca insan, gerçek hayatın sınırlarla dolu dünyasından uçsuz bucaksız oyun evrenine kaçıp özür hissetmek istiyor kendini. Hayattaki başarısızlıklarını geride bırakıp, oyunda topladığı puanlarla, atladığı seviyelerle kendiyle gurur duyabileceği bir yer bulmaya çalışıyor. Çok büyük cesaret gerektiren bir görevi, hiç tanışmadan kader ortaklığı yaptığı arkadaşlarıyla birlikte hem de evde pijamalarıyla otururken tamamlamanın ‘haklı gururunu’ yaşamak istiyor belki de. Sanal da olsa bir yere ait hissetmek, ortak bir dil konuşan bir grubun parçası olmak, birilerine yardım edebilmek insana iyi geliyor çünkü. O ya da bu sebeple, bütün bu duyguları tetikleyen bilgisayar oyunları teknolojinin de yardımıyla insanların en çok sevdikleri zaman geçirme biçimlerinden biri olmuş durumda.
Yapılan araştırmalar oyun oynarken kazandığımız becerileri gerçek hayatta kullanabildiğimizi gösteriyor. Mesela görevin bir adada çevreyi temizlemek olduğu Super Mario Sunshine gibi bir oyunu 30 dakika oynayan bir çocuğun hem evde hem de okulda etrafı kirletmemeye ve çevresindeki insanlara yardım etmeye daha gönüllü olduğuna dikkat etmiş uzmanlar. Ya da Guitar Hero veya Rock Band gibi müzik oyunları oynayan çocukların bir müzik aleti çalmaya daha istekli olduklarını ve bu enstrümanları çok daha kolay öğrendiklerini görmüşler. Kendi karakterini yarattığın oyunların en popülerlerinden biri olan World of Warcraft gibi bir oyunu çok kısa bir süre oynayan bir üniversite öğrencisinin oyundan aldığı kendine güven hissiyle sınavlarda daha başarılı olduğu da araştırmanın verileri arasında.

KÜRESEL ISINMANIN ÇARESİNİ BULABİLİRSİNİZ

Uzmanlara göre, başarı peşinde koştuğumuz bu oyunların, bizi kanserin tedavisini bulmaya, Afrika’daki açlığa çareler geliştirmeye, küresel ısınmaya dur demeye çalışan bir insan haline getirme ihtimali var. Buna ne kadar inanırsınız bilmem ama benim size önerim her zaman olduğu gibi ölçülü olmanız. Uzmanlar, haftada 21 saatten daha uzun bir süre oyun oynamanın kişiyi yalnızlaştırdığını, gerçek hayattan kopardığını hatta depresyona sürüklediğini söylüyorlar. Sevdiğiniz bir oyunu günde 1 saat oynayarak hem keyifli zaman geçirebilir hem de zorlukların üstesinden gelmenin verdiği güven duygusuyla hayata karşı daha istekli olabilirsiniz. Ne demişler; azı karar çoğu zarar! Ayrıca unutmayın bizler bilgisayar başında otururken, dışarda hayat geçip gidiyor.

Film, kendini alışveriş yapmaktan alıkoyamayan Becky’nin yaşadığı komik olayları anlatıyor. O aldıkça aldı, başını çeşit çeşit belalara soktu, biz de annemle kahkahalara boğulduk. Film güzeldi ama onu annemle izlemenin keyfi bir başkaydı. Neden mi? Çünkü bence anneler ve kızları için alışveriş, çok önemli ve hassas konuların başında geliyor.

YÖNLENDİRİCİ OLSA KEŞKEAnne kız alışveriş yapmak, hem alışverişin keyfini ve heyecanını, hem de anne kız arasındaki kimi zaman komik kimi zaman da gerilimli ilişkiyi içinde barındırıyor. Çocukluğuma dair, bana yeni ‘ciciler’ almak için güle oynaya yola düştüğümüz ve annemin ‘bir daha çıkmıyoruz alışverişe’ cümlesiyle kavga gürültü biten cumartesi günlerini hiç unutmuyorum mesela. Bir sonraki hafta hiçbir şey olmamış gibi tekrar alışveriş yapmaya gittiğimizi de tabii. Benim için annemle alışveriş yapmanın zorluğu, ne denersem deneyeyim hep ‘iyi oldu, bence al’ demesiydi. Şimdi annesi her beğendiğine bir kulp takan arkadaşların bana kızdıklarını duyar gibiyim ama kabul edin, insan biraz daha yönlendirici birine ihtiyaç duyuyor alışveriş yaparken. Bir arkadaşım almayı düşündüğü şeyi annesine gösterdiğinde hep ‘bence kumaşı kaliteli değil, baksana dikişi düzgün değil’ yanıtını alıyormuş. Başka bir arkadaşımın annesi için, alınan şey ne kadar indirimde, ne kadar ucuz olursa olsun ‘o paraya değmez’miş. ‘Bak emin misin, gerçekten ihtiyacın var mı şimdi buna?’ ‘Bir kere kullanıp bir kenara atacaksan hiç alma, dolabın kıyafet dolu’ ‘Daha geçenlerde buna çok benzeyen bir pantolon almamış mıydın sen? ‘Kızım moda diye bu giyilir mi, donacaksın bak!’ Alışveriş yaparken annelerden duymaya alıştığımız bu ve benzeri cümleleri yazmaya sayfalar yetmez. Ayrıca tam tersi örneklerle de karşılaşmak mümkün. Mesela ünlü İngiliz oyuncu Keira Knightley ve annesi. Tam bir alışverişkolik olan Knightley  alışveriş konusunda kendini tutacak birine ihtiyaç duyuyormuş ve bu kişi de biricik annesiymiş.
Ancak son yıllarda bahsettiğim bu diyaloglar yerini ‘Kızım bir baksana burada yine şifre sordu ama ben daha önce girmiştim’ ‘Bir alışveriş sitesi varmış ama üye olmak lazımmış, nasıl olunuyor?’ ‘Bir mail geldi bana, okçuluk eğitimi yüzde 70 indirimle diye ama ben istememiştim’ gibi diyaloglara bırakıyor. Tüm hayatımızı değiştiren internet, alışveriş alışkanlıklarımızı da değiştiriyor. İnternet anne ile kızların yer değiştirdiği nadir alanlardan ve bu yönüyle de çok küçük yaşlardan itibaren annenin yönlendirici rolünü kızları üstleniyor. Çok  örnek verilebilir ama beni en çok şaşırtan ,  19 Eylül 2009 tarihli bir haber. Sidney’de daha yeni yürümeye başlayan  Sienna Leigh adında 3 yaşında bir kız çocuğu nun anne babası bakmazken onların iPad’ini kullanarak bir sürü uygulama satın  alması alışverişle ilgili doğru bildiğimiz bazı gerçeklerin tamamen değiştiğinin kanıtı.

ALIŞVERİŞKOLİK OLMAYINArtık yeni bir şeylere sahip olmak için annemizle yolara düşüp tabanlarımız patlayıncaya kadar yürümemiz, elimizde biriken torbaları taşırken yorulmamız, kalabalık alışveriş merkezlerinde başımız dönerek bir şeyler satın almaya çalışmamız gerekmiyor. Artık sanal dünyanın sınırsız sayıda seçenek sunan mağazaları bir tık uzağımızda. İnternet dünyasında bu aralar, kişiye özel alışveriş ve indirim siteleri popüler. Evimizden çıkmadan, sıkılıp bunalmadan, üstelik uygun fiyatlara alışveriş yapabiliyoruz bu sitelerde. Ya da yıllardır gitmek istediğimiz bir kursa çok ucuza kaydolabiliyoruz. Saat sınırı yok, bizi ihtiyacımız olmayan şeyleri almaya ikna eden tezgahtarları da. Bence en büyük, belki de tek risk, para o anda cebinizden çıkmadığı, ödeme kredi kartları ile çok ‘sanal’ bir şekilde yapıldığı için kendinizi kaptırıp fazla harcama yapmak. Keira Knightley ve onun gibi alışverişkolikler dikkat! Sanal dünyanın cazibesine kapılıp beş kuruşsuz kalmayın!