Salgında Kadın Olmak

“Kadının İnsan Hakları” kavramının insan hakları literatüründeki yeri, 1993 yılında Viyana’da gerçekleştirilen Dünya İnsan Hakları Konferansı’ nda benimsenen “kadın hakları insan haklarıdır” sloganıyla birlikte daha da güçlenmiş bulunuyor.

Dünyada ve Türkiye’de kadın haklarını savunuculuğunu üstlenmiş pek çok kurum ve kuruluş mevcut. “Kadının İnsan Hakları-Yeni Çözümler Derneği (KİH-YÇ)” de Türkiye’de ve dünyada kadınların insan haklarını savunmak üzere 1993 yılında kurulmuş olan, bağımsız bir kadın örgütü. KİH-YÇ; kadının insan haklarının eksiksiz uygulanmasını ve kadınların hayatın her alanına özgür bireyler ve eşit yurttaşlar olarak katılımını desteklemek amacıyla yerel, ulusal, bölgesel ve uluslararası düzeylerde yürütüyor çalışmalarını. 

Kadının İnsan Hakları-Yeni Çözümler Derneği tarafından yürütülen, Covid-19 salgınının kadınların hayatına etkisi konulu, “Salgında Kadın Olmak Araştırması” nın raporu geçtiğimiz günlerde yayımlandı. Söz konusu araştırmanın saha çalışmaları Covid-19 salgınının Türkiye’ de en etkili olduğu dönemde, Mayıs ve Haziran 2020 tarihlerinde, gerçekleştirildi. Araştırma kapsamında Türkiye'nin 81 ilinden toplam 1201 kadınla telefon görüşmesi yapıldı. 

Araştırma bulguları; kadınların genel sağlık durumunun Covid-19 salgınından olumsuz etkilendiğini, ancak asıl çarpıcı sonucun kadınların ruh sağlıklarındaki değişimde olduğunu gösteriyor. Katılımcıların %79’u salgından önce kendilerini iyi hissettiklerini söylerlerken, bu oran salgın sonrasında %30’a düşüyor.

Araştırmaya katılan her100 kadından 40’ı salgın esnasında genel sağlık hizmetlerine erişimle ilgili sorun yaşadığını; sorun yaşayan 100 kadından 20’si ise sorununa çözüm bulamadığını ifade ediyor. Salgında genel sağlık hizmetlerine erişemeyenlerin %34’ü sorunlarını kendi başına çözmeye çalıştığını; %24’ü eczaneye, %18’i sağlıkçılara danıştığını; %7’si ailesinden ya da sosyal çevresinden destek aradığını söylüyor. %17’lik bir kesim ise sorununun çözümsüz kaldığını belirtiyor.

“Salgında Kadın Olmak Araştırması” sonuçları, her üç haneden birinin salgın sebebiyle ekonomik olarak sarsıldığını gösteriyor. Katılımcıların ifadelerinden; salgın nedeniyle hanelerin %34’ünde en az bir kişinin işten çıkarıldığı, ücretsiz izne çıkartıldığı ya da işinin durduğu anlaşılıyor. Araştırmaya katılan kadınların %73’ü salgın başladıktan sonra ekonomik sorun yaşadığını dile getiriyor. Salgın öncesinde ekonomik durumunu ‘orta halli’ olarak tanımlayan kadınların oranı %86 iken, salgın sonrasında bu oran %66’ya geriliyor. Salgın öncesinde ‘yoksul’ olduğunu ifade edenlerin oranı %9 iken, salgın sonrasında bu oran %28’e yükseliyor. Ekonomik sorun yaşayan yaklaşık her iki kadından biri, sorunlar karşısında çözümsüz kaldığını ifade ediyor.

Araştırma, salgının kadınların ev içi ücretsiz bakım emeğinin artmasına neden olduğunu da ortaya koyuyor. Sonuçlar, salgın öncesinde; kadınların %84’ünün ev işlerine günde en fazla dört saat, %12’sinin 4-6 saat ve yalnızca %4’ünün de 6 saatten daha fazla zaman ayırdığını gösteriyor. Salgın dönemi ile ilgili bulgular ise, ev işlerine 4-6 saat zaman ayıran kadınların oranının %28,9’a çıktığını; dört saat ya da daha az zaman ayıranların oranının ise %58,1’e düştüğünü gösteriyor. Araştırmaya katılan her 100 kadından 72’si bakım ve ev işleri ile ilgili zorluk yaşadığını belirtiyor. Zorluk yaşayan katılımcıların %28’inin eşinden/partnerinden, %24’ünün çocuklarından, %10’unun da evdeki diğer kişilerden sorununa çözüm amaçlı destek talep ettiği; %13’ünün çok zaman gerektiren işleri yapmaktan vazgeçtiği; %5’ inin zaman kazanmak için online alış-veriş düzenine geçtiği; %4’ünün işleri zamana yayarak yaptığı; %1’ inin yardımcı aldığı; %15’ inin ise soruna çözüm aramadığı ya da bulamadığı görülüyor.  

Söz konusu araştırma şiddet konusunda da çarpıcı sonuçlar ortaya koyuyor. Eşi/partneri olan kadınların yüzde 97’si salgın öncesindeki bir yıl içinde en az bir defa eşi/partneri tarafından psikolojik şiddete maruz kaldığını; %96’sı ise şiddetin salgın döneminde de devam ettiğini ifade ediyor Psikolojik şiddetin çok yaygın bir sorun olduğunu teyit eder nitelikteki bu oranlar, aynı zamanda, salgın öncesi bir yıl ve salgın sonrası iki buçuk ay karşılaştırmasında bile aynı oranda ortaya çıkan sistematik bir sorunla karşı karşıya olduğumuzu gösteriyor.

Salgında Kadın Olmak Araştırması’nın sonuçları, özetle; Covid-19 salgını sürecinde kadınların sağlık hizmetlerine erişimde zorlandıklarını, yoksullaştıklarını, ücretsiz bakım emeği yüklerinin dramatik bir şekilde arttığını ve hane içindeki salgın öncesinde de çok yaygın bir şekilde var olan şiddetin halihazırda da devam ettiğini ortaya koyuyor.

Covid-19 küresel salgını ile başlayan krizde ve gelecekte yaşanması muhtemel diğer krizlerde kadın haklarının ve toplumsal cinsiyet eşitliğinin hayata geçirilmesi konusunda sürdürülecek tartışmalara katkıda bulunması amaçlanarak yayımlanan “Salgında Kadın Olmak Araştırması” nın beklentileri karşılayacağına inanıyorum.

Engellerimizi hissettirmeyecek engelsiz günler dileği ile…