Oğuz Tansel Halkbilim Ödülü

Şair ve yazar, halkbilimci ve çocuk edebiyatçısı Oğuz Tansel, 15 Şubat 1915 tarihinde, Bozkır / Konya’ nın Meyre Köyü’ nde dünyaya geldi. İstanbul’ da Davutpaşa Ortaokulu ve Pertevniyal Lisesini bitirdikten sonra, yükseköğrenimini İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde tamamladı. Üniversite yıllarında başladığı öğretmenliği, 1969’da sağlık nedeni ile emekliye ayrılıncaya dek sürdürdü. Mardin, Akhisar, Eskişehir, Amasya, Konya ortaokul ve liselerinde öğretmen ve yönetici olarak çalıştı,

Konya Lisesinde öğrenciyken öğretmeni Pertev Naili Boratav’ın yönlendirmesiyle bilimsel araştırmalara yöneldi. Gerek mesleği gerekse özel gayretleriyle dolaştığı yerlerden derlediği masallarla Türk folklor ve edebiyatına katkılarda bulundu. Şiirleri İngilizce, Almanca, Felemenkçe ve Korece’ ye; masalları da Almanca’ ya ve Azeri Türkçesi’ ne çevrildi. “Allı ile Fırfırı” (1976) adlı eseriyle “1977 Türk Dil Kurumu Çocuk Yazını Yarışması Ödülü’ nü kazandı.

İlk şiiri 1937 yılında Servet-i Fünûn Dergisi’ nde, ilk yazısı ise 1938’de Halk Bilgisi Haberleri’ nde yayımlandı. Servet-i Fünûn ve Varlık dergilerinde çıkmaya başlayan şiirlerini hece ölçüsüyle yazdı. Sonraki şiir ve yazıları Varlık, Kaynak, Yeditepe, Şairler Yaprağı, Dost, Güney, Kıyı, Türk Dili dergilerinde yer aldı. 1947 yılından sonraki şiirlerini ise serbest nazımla yazdı.

ABD’li Prof. Dr. Bruce Reiprich tarafından bestelenen şiirleri 1994-96 yıllarında ABD ve Türkiye’de seslendirildi. W. Eberhard ile Pertev Naili Boratav’ın yayımladığı “Typen Turkischer Volksmaarchen” adlı kataloğa verdiği kırk yedi masal tipi ile, bu esere en geniş katkıyı sağlayan araştırmacı oldu.

Çocuk edebiyatçısı Ülkün Tansel ile Prof. Dr. Aysıt Tansel'in babası olan Oğuz Tansel; Edebiyatçılar Derneği Onur Üyesi ve Türkiye Yazarlar Sendikası Üyesi idi. Kelimelerle sığmayacak kadar değerli ve çok yönlü bir yazar olan Tansel, Ankara’ da 30 Ekim 1994 tarihinde, ardında sayısız şiir ve masal bırakarak yaşama veda etti

Yukarıda da ifade etmiş olduğum gibi, Edebiyata şiirle başlayan Oğuz Tansel, ilk şiirlerini, 1937 yılında, Servetifünûn/Uyanış ve Varlık’ ta yayımladı. Bu tarihten sonra 1940 kuşağı şairleri arasında yer aldı. 1940 kuşağının lirik ve kendine özgü sesi Oğuz Tansel’ i, Adnan Binyazar  “Üç Kanatlı Masal Kuşu” na benzeterek, “Benzemezlikleriyle öne çıkmıştır, benzerlikleriyle değil. Halk bilgisiyle çağdaşlığı özümseyerek kendi bilgeliğini yaratmıştır,”* diyerek tanımlıyor Usta Yazarımız’ ı. Ve işte O’ nun şiirlerinden bir örnek:

“Uyanış

Ana duygularla kabarmış toprak;
Yaprak yaprak var olmanın sevinci.
Badem çiçeklerinin kokusunda
Uyanıyor kuşlar tomurcuklarla.

Yaşamak özlemi havada gülen
Yaprak yaprak var olmanın sevinci;
Özsuyu görüyorum dallarda.
Doğa mest olmuş hazdan.

Ürpermeler, titremeler renklerde parıldayan
Seven bir ana gökyüzü.
Var olmanın sevinci yaprak yaprak
Erimek bu renk denizinde.

Her şey kendini yaratmada,
Umut yeşil yeşil gülüyor tende.
Bütün düşüncelerim tatlı
Kucaklayabilmek bütün insanları.”**

Tansel’in, şairliğinin yanı sıra yürüttüğü masal derlemeciliği 1977 yılında O’ na, Türk Dil Kurumu’nun, ilk kez verilen, “Çocuk Yazını Ödülü’ nü kazandırdı. 1942-1948 yılları arasında derlediği “Amasya Masalları’ nı kendine özgü bir dille yeniden kaleme aldı. Derlediği bu masallarla, Profesör Pertev Naili Boratav ve Wolfram Eberhard’ ın hazırladığı Typen Türkischer Volksmärchen adlı “Türk Masal Tipler” i kataloğuna verdiği kırkın üzerinde masalla en büyük desteği sağladı; aynı zamanda, ulusal kültürümüze de önemli bir katkıda bulunmuş oldu. Şairliğinden gelen özen ve ustalıkla, masal dilini kendine özgü akıcı bir hale getirdi.  Sözcük ekonomisine ve matematiğe dayalı, titiz dil işçiliği şiirlerine olduğu kadar masallarına da yansıdı. Şiirleri masallarından beslendi, masalları ise şiirlerinden…

Bilkent Üniversitesi, Oğuz Tansel Türk Edebiyatı Araştırma ve Uygulama Merkezi tarafından, Tansel anısına her yıl bir katılımcıya; “Şiir”, “Halkbilim” ya da “Çocuk Yazını” dallarında “Araştırma Ödülü” veriliyor. Ödül bu yıl “Halkbilim” alanında bir araştırma yapıtına verilecek. Ödüle aday yapıtın 01.01.2023-31.12.2023 tarihleri arasında yayımlanmış kitap; yayımlanmamışsa, kitap oylumunda dosya olması gerekiyor. Kitap bütünlüğünde yayımlanmamış yapıtlardaki sözcük sayısı en az 30.000 olmalı. Ödüle bir araştırma dosyası, yüksek lisans veya doktora tezi ile de başvurulabiliyor.

Oğuz Tansel Halkbilim Ödülü; “ozan ve halkbilimci Oğuz Tansel’ i anılarda yaşatmak, devrimci kişiliğini,  toplumcu düşüncelerini ve yapıtlarını gelecek kuşaklara aktarmak, genç kuşakların dil duyarlılığını artırmak, yazınsal becerilerini değerlendirmek, halkbilim araştırmalarına heveslendirmek” amacıyla,  veriliyor.

• Ödüle son başvuru tarihi 30.09.2024.
• Ödül, düzenleme kurulu ve seçici kurul üyeleri ile bunların birinci derece yakınları dışında tüm katılımcılara açık.
• Yapıt kitap bütünlüğünde yayımlanmış ise 7 adet gönderilmesi; daha önce yayımlanmamış yapıtların ise A4 boyutunda kağıda,12 punto ve 1,5 satır aralığıyla bilgisayarda yazılmış 7 ayrı dosya biçiminde düzenlenmiş olarak kargo ile gönderilmesi gerekiyor. Yayımlanmamış yapıtlar PDF formatında da gönderilebiliyor.
• Katılımcının kısa özgeçmişi ve iletişim bilgilerinin de aday gösterilen yapıtla birlikte ulaştırılması isteniyor; ancak bu bilgileri e-posta ile göndermek mümkün.
• Ödüle birden fazla yapıtla başvurulabiliyor; ancak ödül, tek bir yapıta verilecek.
• Ödüle katılmak için gönderilen eserler iade edilmeyecek.
• Ödül töreni 2024 yılı içinde yapılacak.
• Başvurular ottem@bilkent.edu.tr e-posta adresine veya aşağıdaki posta adresine gönderilecek: Oğuz Tansel Türk Edebiyatı Araştırma Merkezi Bilkent Üniversitesi, İnsani Bilimler ve Edebiyat Fakültesi, H Binası 2. Kat, Ofis No: H 249 Bilkent, 06800 Çankaya, Ankara
• Sorularınız için ise: ottem@bilkent.edu.tr

Bu yazıyı Usta Şairimiz’ in bir başka şiiriyle sonlandırmak istiyorum:

“Savaşa Hayır

Halk, dört duvar cenderede,
Düşünür mü özgürlüğü, karın zil
Gözlerinde güvercin kanadı,
Uzatır düşsü duyargalarını;
Kendi kendilerini görürler.
Işıklanıverir yollar bir gün:
Birden yıkılır kara duvarlar.
Her varlık yerini alır,
Çalışan bilekler isteyince:
Hele de sevi dolu yürekler,
Barış yazılır gökyüzüne;
Barış içinde olmalı evren.
Doğmak da ölmek de dostlukla.
Var olmanın soylu yasası:
Barış, Sevi. Barış, Sevi. Barış…”***

Ödüle aday olmak için başvuran tüm yazarları tebrik ediyor, başarılar diliyorum.

Engellerimizi hissettirmeyecek, engelsiz bir yaşam dileği ile...

*Üç Kanatlı Masal Kuşu: Oğuz Tansel  (Derleyen: Metin Turan, Ankara: Ürün Yayınları, 1995)

**Uyanış (Oğuz Tansel, Mutluluk Peşinde, Evrensel Basım Yayın, 2013.)

***Savaşa Hayır (Oğuz Tansel, Dağı Öpmeler, Yapı Kredi yayınları, 2013.

Not: Bu yazının hazırlanmasında Biyografya ve Bilkent Üniversitesi’ nin konuya ilişkin web sitesinden yararlandım.