Türkiye’nin ilk özel dedektifi

Tabii özel dedektifler de...

Bir kuşak Mayk Hammer romanlarıyla büyümüştür.

1950’li yılların gazete sayfaları bu romanların ilanlarıyla doludur. 25 Şubat 1955 tarihli Hürriyet’te de Mayk Hammer’a özenen bir dedektiflik bürosu haberi vardı.

Türkiye’nin ilk özel dedektiflik bürosu diye lanse edilen bu girişimin sahibi, Emniyet Müdürlüğü 2’nci şube eski müdürlerinden Fethi İnaler’di.

25 ŞUBAT 1955

İnaler, büronun kuruluşunu, 24 Şubat günü düzenlediği basın toplantısıyla duyurdu.

Büroda, 3’ü kadın toplam 27 memur çalışacaktı.

Dedektiflerin amacı, “resmi makamlara ait işlerde onlara yardımcı olmak” olarak anlatılıyordu.

“Din, siyaset ve rejimle alakalı işler” kapsam dışıydı. Anne, baba ve çocuk ile karı-koca arasındaki konular “takip” edilecekti.

Büronun dedektifleri, mülki ve askeri memurlara ait sıfat ve elbiseleri kullanmayacakları gibi tabanca da taşımayacaklardı.

Tüm bu anlattıklarım, İnaler’in basın toplantısındaki sözlerinden. Ancak işin bir de resmi boyutu vardı. Resmi makamlara gelince, iş biraz sarpa sarıyordu.

Özel dedektif Mayk Hammer romanları ilanından bir örnek.

Çünkü Türkiye’de özel dedektiflik bürosu açmak yasaktı.

Hürriyet İnaler’in basın toplantısından sonra emniyet yetkililerine mikrofon uzatmıştı.

Emniyet yetkilileri, daha önceki yıllarda da böyle başvurular yapıldığını ve reddedildiği anlatıyordu. İnaler’in ise böyle bir başvurusu bile yoktu.

Bu büronun çok çarpıcı bir işe imza attığına dair bir haber bulamadım.

Sadece daha sonraki yıllarda İnaler’in Kadıköy’deki sürücü kursunun ilanları yer alıyor arşivde. Zaten Türkiye’de özel dedektiflik bürosu kurmak halen yasak.

1994 yılında bu konuda bir yasal girişim olmuş, hatta TBMM’de de yasalaşmıştı.

Ancak veto yiyip geri dönünce, Meclis’in raflarına kaldırıldı.

28 ARALIK 1989

KESE KAĞITLI DEDEKTİFLER

BİR özel dedektiflik hikayesi de 2 Aralık 1989’dan. 15 yıllık polis Gülriz Uyar, dedektiflik bürosu açmıştı.

Büronun açılışı Hürriyet’te “Çapkın kocalar dikkat” başlığıyla arka sayfa manşetiydi.

Yanına 10 eski polisi alan Uyar, apoletli ceketiyle poz veriyordu. Büronun bir de tarifesi vardı.

Karı-koca takibi 1 milyon, sevgili takibi 2 milyon liraydı.

Sanayi casusu takibi ise 5 milyon liraya patlıyordu. Üst düzey işadamı takibi 1.5 milyon lira.

2 ARALIK 1989

Fotoğrafta çarpıcı bir detay da vardı. Bu detay değme Yeşilçam filmlerine parmak ısırtacak cinstendi. Uyar’ın yanındaki eski polisler yüzlerini kapatmak için kesekâğıdı benzeri kâğıttan maskeler yapmıştı.

Bunun gerekçesini de “Bizi gören olursa bütün işlerimiz bozulur. İşimiz gizli. Bizim yaptığımız istihbaratı, değme dedektif yapamaz” diye son derece reklam kokan sözlerle anlatıyorlardı. Gülriz Hanım’ın başı bu işten derde girdi. Hakkında Şişli adliyesinde dava açıldı.

Bu davada ifade veren Gülriz Uyar, “Kurduk ama henüz faaliyete geçmedik” diye yan çizdi.

Eşi Ali Süha Uyar ise, “Kanuni olduğunu sandım” diye savundu kendini.

GEÇMIS ZAMAN LÜGATI
İSTİFÇİLİK YAPAN İHTİKÂRCILAR

BU iki kelime günümüz diline yabancı gelebilir.

Ama anlamları hiç de yabancı değil.

16 AĞUSTOS 1953

Son dönemde stokçulara, vurgunculara yönelik denetimler sürekli gündemde.

İşte Cumhuriyet tarihinin değişik dönemlerinde de vatandaşların benzer sıkıntıları nedeniyle bu tür denetimler yapılıyordu.

O zamanki dilde stokçuya istifçi, vurguncuya da ihtikârcı deniyordu.

Buna örnek haberlerden biri 16 Ağustos 1953’ten:

“Hükümet ihtikârla mücadeleye geçiyor.”

Bu mücadeleye “istifçilik yapanlar tasfiyeye uğrayacak” notu da düşülmüş.