Menderes'in mucize kurtuluşu

Başbakan Adnan Menderes, Zürih’te Kıbrıs Cumhuriyeti’nin kuruluş görüşmelerinde bulunmuş, Londra Konferansı’nda anlaşmayı imzalamak için yola çıkmıştı.

THY’ye ait Vickers Viscount 794 tipi TC-SEV uçağı Zürih’ten havalandı.

Menderes, uçağın arka tarafında kendisi için hazırlanan 4 koltuklu bir masada, cam kenarında seyahat ediyordu. Yanında Basın Yayın ve Turizm Bakanı Server Somuncuoğlu, karşısında Sakarya Mebusu Rifat Kadızade vardı. Çaprazındaki isim Çanakkale Mebusu Emin Kalafat’tı.

Menderes seyahat sırasında çok neşeliydi. Yanındakilerle şakalaşıyor, tatlı tatlı sohbet ediyordu.

Londra yoğun bir sis tabakasının altındaydı. Önce uçağın Paris’e inmesi, heyetin Londra’ya trenle geçmesi kararlaştırıldı.

Daha sonra Londra yakınlarındaki Gatwick Havaalanı’na gidilmesine onay verildi. Ancak Gatwick’te de sis vardı.

19 ŞUBAT 1959

19 ŞUBAT 1959

UÇAK AĞAÇLARA TAKILDI ÖNCE KANATLAR KOPTU

Uçak Londra’ya ulaştığında yarım saat havada tur attı. Pilot saat 18.00 sıralarında inişe geçileceğini anons etti. Kemerler bağlandı. Menderes elinde tespih, kafasını cama dayamış, sisli havadan dışarıyı görmeye çalışıyordu. Sis o kadar kalındı ki hiçbir şey görülmüyordu.

Bir gürültü koptu. Uçaktaki ışıklar söndü, ortalık bir anda karardı. Uçak büyük bir gürültüyle sağa sola savrulmaya başladı. Uçağın gövdesinden gelen çatırtılar, motorların sesine karışıyordu. Büyük bir sarsıntı yaşandı. Ardından bir sarsıntı daha.

Uçak ormandaki ağaçlara takıldı. Önce uçağın kanatları koptu. Sürüklenerek parçalanan gövdenin kısmen sağlam kalan kısmı ters döndü, havaalanına iki kilometre uzaklıkta toprağa oturdu.

BAŞBAKAN BAŞ AŞAĞI DURUYORDU

KAZA anındaki dehşet dakikalarını Menderes’in karşısında oturan Kadızade, Hürriyet’ten Necati Zincirkıran’a anlattı.

Menderes, ayağı sıkışmış, baş aşağı duruyordu. “Bacağımı kurtarın, bacağım kopuyor” diye bağırdı.

Kadızade, Menderes’in ayağını sıkıştığı yerden kurtarmaya çalıştı, başaramadı. Yüksek bir yere çıkıp, Menderes’in ayağının sıkıştığı yeri ayırdı. Başbakan, aşağı düştü, “yerde iki büklüm yatıyordu”. Gerisini Kadızade anlatıyor:

“Derhal kucaklayıp kaldırdım. Çıkacak bir yer aramak için sağa sola bakındım. Tayyarenin baş tarafında görülen alevler ortalığı aydınlatıyordu. Arka tarafa baktığımda boş bir sahadan orman görülüyordu. O tarafa doğru gittik.

22 ŞUBAT 1959

Bir metre kadar yükseklikten atlayıp dışarı çıkmak gerekiyordu. Fakat Menderes’in atlayacak hali yoktu. İndim, onu göğüsleyip aşağı aldım.

Bana dayanarak yürüdü. ‘Rifat nedir bu felaket? Arkadaşlar nerede, onlar ne oldular’ dedi.

İnfilak olur düşüncesiyle uzaklara doğru yürümemiz için yalvardım. O geri dönmek, arkadaşları kurtarmak istiyordu. Ama hali yoktu.

İleriden Şefik Fenmen (Başbakanlık Özel Kalem Müdür Yardımcısı) geldi. Bir koluna ben, bir koluna Fenmen girdik.

Biraz ileride bir ağacı siper yaparak oturduk. Az sonra ormandan yükselen alevler daha büyüdü, bir infilak sesi işittik.”

27 ŞUBAT 1959

BEN TÜRKİYE BAŞBAKANIYIM

UÇAĞIN yere çakıldığı anı Newdigate köyünde yaşayan Anthony Bailey ile hemşire eşi Margaret Bailey gördü. Uçak o kadar yakınlarına düşmüştü ki korkudan kendilerini bir çukura attılar.

Kaza yerine ilk onlar ulaştı. Enkazın bir kısmı yanıyor, alaca karanlıkta ortalığı aydınlatıyordu.

Menderes, Margaret Bailey’e İngilizce, “Ben Türkiye Cumhuriyeti’nin Başbakanıyım” dedi.

Hemşire, Menderes, Kadızade ve Fenmen’i otomobiliyle evini götürdü. Yakınlarda yaşayan bir doktoru aradı. Hava çok soğuktu. Konyaklı çay ikram edip, Başbakan’ı battaniyeye sardı.

Özel Kalem Müdür Yardımcısı Fenmen hemen telefona sarıldı. Londra Elçiliği’ne haber verdi. Kadızade’nin kolunda kanaması vardı. Yan odaya götürüp pansuman yaptılar.

Menderes şoktaydı. Hemşire ile zaman zaman İngilizce konuşuyor, ancak sonra dalıp gidiyordu. Önce Mrs. Bailey’nin çağırdığı doktor, ardından ambulans ulaştı eve.

Menderes sedyeyle evden çıkarılırken Mrs. Bailey’e, “İyiliğinizi, bu güzel evinizde geçirdiğim müstesna zamanı emin olun ki hayatımın sonuna kadar unutmayacağım” dedi.

Başbakan, London Clinic’e kaldırıldı. Sıkışan ayağı ile kaburgalarında ezik vardı. Genel olarak sıhhati yerindeydi.

ANKARA’DAKİ KORKU ANLARI

BU sırada Ankara’da korku dolu saatler yaşanıyordu. Uçağın Londra yakınlarında parçalandığı haberi ulaşmıştı başkente. Ancak başka bilgi gelmiyordu. Uçaktakilerin sağlık durumu belli değildi. Bakanlar, milletvekilleri, DP yöneticileri Çankaya Köşkü’nde Cumhurbaşkanı Celal Bayar’a koştu.

Radyoda hiçbir haber verilmiyordu ama kaza kulaktan kulağa yayıldı başkentte. Bayar ve Meclis Başkanı Koraltan, Londra’yı arayıp bilgi almaya çalışıyordu. İlk bilgi kazadan 4 saat sonra, 22.00 sıralarında ulaştı.

Londra’da bulunan Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu, telsizle Ankara’ya bilgi geçti.

Menderes hayattaydı, sağlığı iyiydi. Radyo sabaha kadar kazayla ilgili yayın yaptı.

MENDERES’İN RADYO MESAJI

KAZANIN üçüncü gününde Menderes hasta yatağından sesli bir mesaj yayınladı. Mesajı Londra radyosunun Türkçe yayın spikerlerinden Yaşar Özbeksoy kaydetti. Menderes, Türkiye’de radyoda yayınlanan mesajında şunları söylüyordu: “Uğradığımız çok feci tayyare kazasında değerli ve sevgili arkadaşlarımızı kaybetmiş olmanın elemi içindeyiz, Cenabı Hak, kendilerini rahmet gark eylesin. Şu anda hatıralarını yaşlı gözlerle anarak taziz etmekteyim. Bu elim kayıplar karşısında her zaman olduğu gibi Cenabı Hakkın milletimizi ve devletimizi ebediyen payidar etmesi duasını yine tekrarlarım.

Bana gelince, kazanın dehşeti karşısında benim geçirdiğim hiç kalır. Diğer arkadaşlarımla beraber aziz vatanımıza, muhterem ve sevgili vatandaşlarımıza çok kısa bir zamanda sağlık ve selametle kavuşmak inşallah nasip olacaktır.”

ANLAŞMAYI HASTANEDE İMZALADI

İNGİLTERE Başbakanı MacMillan ile Yunanistan Başbakanı Karamanlis, anlaşmaya imza attıktan sonra hastanedeki Menderes’i ziyaret ettiler. Menderes de hasta yatağında Kıbrıs anlaşmasını imzaladı.

Rum Lider Makarios da Menderes’i ziyaret etmek için hastaneye geldi. Ancak Menderes kabul etmeyince sadece ziyaret defterini imzalamakla yetindi. Menderes, 23 Şubat’ta ilk kez hastaneden çıkarak Regent Park’ta otomobil gezintisi yaptı.

24 Şubat’ta Bailey ailesinin Okland Çiftliği’ne gitti. Menderes’e kaza gecesi ikram ettikleri 100 yıllık konyaktan bir kadeh daha sundu Bailey çifti. Birlikte kadeh kaldırdılar.

Başbakan, 26 Şubat günü önce İstanbul’da, 28 Şubat günü de Ankara’da büyük bir kalabalık tarafından karşılandı. Menderes’i karşılayanlar arasında dargın olduğu CHP Genel Başkanı İsmet İnönü de vardı.

YAN KOLTUKTAKİ İSİM DE ÖLDÜ

KAZADA 14 kişi hayatını kaybetti. Menderes’in hemen yanındaki koltukta oturan Basın-Yayın ve Turizm Bakanı Ali Server Somuncuoğlu yaşamını yitirenler arasındaydı. Vefat eden diğer isimler şunlardı: Anadolu Ajansı Genel Müdürü Şerif Arzık, THY Genel Müdürü Abdullah Parla, DP Eskişehir Milletvekili Kemal Zeytinoğlu, Başbakanlık Özel Kalem Müdürü�Muzaffer Ersü, Dışişleri Bakanlığı 2. Daire Başkanı İlhan Savut, Basın-Yayın ve Turizm Bakanlığı Özel Kalem Müdürü Mehmet Ali Görmüş, Dışişleri kâtibi Sedat Görmüş, Akşam Gazetesi foto muhabiri Burhan Tan, pilotlar Münir Özbek, Sabri Kadıoğlu, Lütfi Biberoğlu ile hostes Gönül Uygur ve telsiz operatörü Gündüz Tezel.

Yaşamını yitirenler için önce Londra’da büyük bir cenaze töreni düzenlendi. Daha sonra Türkiye’ye getirilen cenazeler binlerce kişinin katıldığı törenlerle toprağa verildi.

23 ŞUBAT 1959