Kök hücre nakli sonrası doğru bilinen yanlışlar

Herhangi bir sağlık sorunu olmayan 18-50 yaş arası gönüllü olan herkes bağışçısı olabileceğini de söyleyen Altuntaş Hürriyet Ankara’ya şunları söyledi: “Kök hücre nakli, başta lösemi olmak üzere birçok kan ve bağışıklık sistemi hastalığında hayat kurtarıcı bir tedavi yöntemi olarak uygulanıyor. Geçmişte yalnızca tam uyumlu kardeş vericilerden yapılabilen nakiller, artık haploidentik nakil olarak adlandırdığımız yarı uyumlu kişilerden (örneğin anne, baba veya çocuk) güvenle gerçekleştirilebiliyor. Bu sayede verici bulamayan birçok hasta için yeni bir şans doğuyor. Kök hücre naklinin en ciddi komplikasyonlarından biri olan ‘vücudun yeni hücreleri reddetmesi’ artık modern ilaçlarla çok daha iyi kontrol altına alınabiliyor. Yeni geliştirilen genetik mühendisliği teknikleri sayesinde, orak hücreli anemi ve talasemi gibi kalıtsal hastalıklarda da kök hücre nakli kalıcı bir tedavi seçeneği haline geldi. Bu yöntem, sadece hastalığı değil, hastalığın nedenini de ortadan kaldırmayı hedefliyor. Bazı kanser türlerinde kök hücre nakli, diğer gelişmiş tedavilerle (örneğin genetik hücre tedavileri) birlikte uygulanarak hastalığın tekrarlama riskini azaltıyor. Bu kombinasyonlar, uzun vadeli iyileşme şansını artırıyor. Eskiden sadece genç hastalarda tercih edilen kök hücre nakli, günümüzde daha düşük dozda ilaç içeren yeni protokoller sayesinde ileri yaştaki hastalarda da başarıyla uygulanabiliyor.

NAKİL SONRASI İYİ PİŞMİŞ ET, TAVUK, BALIK TÜKETİLMELİ

Kök hücre nakli, sonrası sürecin başarısında beslenme, tedavinin ayrılmaz bir parçası olarak ön plana çıkıyor. Nakil sonrası ilk aylarda uygulanan ‘nötropenik diyet’, hastaları zararlı mikroorganizmalardan korumayı hedefliyor. Bu süreçte çiğ süt, çiğ et ve pastörize edilmemiş ürünlerden uzak durulmalıdır. Yemekler taze hazırlanmalı. Hastaların iyileşme sürecinde enerji ve protein ihtiyacı artar. Bu nedenle iyi pişmiş et, tavuk, balık gibi güvenli protein kaynakları tüketilmelidir. Günlük sıvı alımı artırılmalı, su ve çorba gibi sıvı kaynaklarına özen gösterilmelidir.

HER GÜN DUŞ ALINMALI

Kök hücre nakli sonrası hastalar için en basit mikrop bile ciddi enfeksiyonlara yol açabilir. Bu yüzden, eller sık sık ve en az 20 saniye boyunca sabunla yıkanmalı, hasta ile temas edecek herkes hijyen kurallarına titizlikle uymalıdır. Ortak kullanılan yüzeyler (kapı kolları, telefonlar, masa yüzeyleri) düzenli olarak dezenfekte edilmelidir. Ev sık sık havalandırılmalı, temizlik düzenli yapılmalı, halı, pelüş oyuncak gibi toz tutan eşyalar azaltılmalı veya sıkça temizlenmelidir. Çiçek toprağı, akvaryum, evcil hayvan dışkısı gibi enfeksiyon kaynağı olabilecek unsurlardan uzak durulmalıdır. Alışveriş merkezi, toplu taşıma, sinema gibi kalabalık alanlardan mümkün olduğunca kaçınılmalı, zorunluysa, maske kullanımı ve fiziksel mesafe kesinlikle ihmal edilmemelidir. Hasta her gün duş almalı, temiz iç çamaşırı ve kıyafet giymelidir. Tıraş ve cilt bakımı sırasında cilt bütünlüğüne zarar vermemeye özen gösterilmelidir. Diş fırçası, havlu gibi kişisel eşyalar kesinlikle başkalarıyla paylaşılmamalıdır.

DOĞRU BİLİNEN YANLIŞLAR

Toplumda sıkça karşılaşılan bazı ‘doğru bilinen yanlışlar’, hastaları enfeksiyonlara, komplikasyonlara ve hatta hayati tehlikelere karşı savunmasız bırakabilir. Bunun için örneğin nakilden kısa süre sonra normal yaşama dönülebilir düşüncesi yanlıştır. Çünkü nakli sonrası bağışıklık sistemi aylar boyunca zayıftır. Çiğ sebze-meyve sağlıklıdır, bolca tüketilmeli düşüncesi yanlıştır. Nakilden sonra ilk aylarda çiğ meyve ve sebzeler, üzerlerinde mikroorganizma taşıyabileceğinden iyi yıkanmalı, tercihen soyulmalı veya pişirilerek tüketilmelidir. Ev temizliği abartılmamalı düşüncesi yanlıştır. Nakil sonrası hijyen, tedavinin parçasıdır. Ziyaretçiler moral verir, sık gelmeleri faydalıdır düşüncesi yanlıştır. Moral önemlidir, ancak ziyaretler kontrollü olmalı ve enfeksiyon riski taşıyan kişiler (soğuk algınlığı, grip vb.) kesinlikle hasta ile temas etmemelidir. Bitkisel ürünler, bağışıklığı güçlendirir, serbestçe kullanılabilir gibi bir düşünce yanlıştır. Bitkisel takviyeler masum değildir. Bazı bitkiler bağışıklık sistemini baskılayabilir veya ilaçlarla etkileşebilir. Açıkta satılan gıdalar temiz görünüyorsa tüketilebilir diye bir düşünce olmamalı. Çünkü kök hücre nakli sonrası hastalar için en küçük mikrobik temas bile tehlikelidir. Açıkta satılan hiçbir yiyecek tüketilmemelidir. Nakilden sonra spor, kalabalık ortam, seyahat gibi faaliyetler hızla başlanmamalı. Bu tür aktiviteler ancak doktor onayıyla ve kontrollü olarak başlanmalıdır.”