Kozbeyli ve Dibek Kahvesi

Dibek kahvesi bir bakıyorsunuz mutfağıyla ünlü Gaziantep’te, mistik havasıyla gidenleri büyüleyen Mardin’de, Kuzey Ege’nin yeşil adası Gökçeada’da karşınıza çıkabiliyor. Ben size Foça’ya giderken hep mola verdiğim Kozbeyli köyündeki dibek kahvesinde bahsedeceğim. Dibek dediğimiz alet tahıl gibi mahsulleri de ezmeye yarayan bir tür havan. Bu havanlarda uzun süre ezilip öğütülerek meydana gelen Dibek kahvesi de adını buradan alıyor.

KOZBEYLİ YOLUNDA

Ben genelde Foça’ya giderken Bergama’ya uğrar öğle yemeğini orada yer, tarih dolu şehrin atmosferini koklar sevdiğim halı ve antika dükkanlarını gezer sonra güneye doğru devam eder, hızla güzelim sahile yayılmış sanayisi ile beni boğan Aliağa’yı geride bırakır sonra Yeni Foça öncesi Kozbeyli’de mola veririm. Hafif virajlarla güzel koyların iç içe geçtiği bir yoldur Eski Foça’ya kadar olan yol. Güzel koyların sağında solunda tek tük zamana direnmeye çalışan yöreye has mimarisi ile taş kule evler dikkatinizi çeker. Yeni yazlıkların eski taş evleri sıkıştırdığı Yeni Foça’nın üstünde yamaçta tutunmuş, pazarı ve dibek kahvesi ile meşhur küçük bir yerleşim; Kozbeyli Köyü.

Kozbeyli, Kuzubeyi isimli bir derebeyi tarafından korsan saldırılarından korunmak amacıyla iki tarafı uçurum olan manzaraya hakim bir noktaya kurulmuş olan eski bir Türk köyü. Köyün aşağısı denize kadar göz alabildiğine ova ve arkası orman. Yaklaşık 500 yıllık güzel bir camisi ve ondan daha önce yapılmış bir kulesi var. 700 yıllık bir geçmişi olan Kozbeyli’nin ana geçim kaynağı, Ege köylerinin çoğunda olduğu gibi zeytincilik... Bu köyün Kemal Anadol’un “Büyük Ayrılık” kitabına konu olması da özgün bir tarihi dokusunun ve uzun yıllar boyunca Türk ve Rum halkının bir arada yaşamasından kaynaklanıyor ve muhtemelen dibek kahvesi de bu birlikteliğin günümüze taşınmış bir izi.
Güzel taş evleri sık ve içe. O dönemlerde Rumlar adalardan özellikle Midilli’den, Samos’tan, Limni’den çalışma amacıyla geliyor ve Rum nüfusu çoğalıyor ve o dönem iki Müslüman bir Rum mahallesi olan köyün nüfusu civarda ki köyler arasında dikkat çekici boyuta ulaşıyor.

BUZ GİBİ SULARI VAR

Kozbeyli köyü mübadeleye kadar Türklerle Rumların birlikte yaşadığı yerlerden, Rumların bıraktığı evler Limni adasından gelen mübadillere verilmiş.
Kozbeyli pınarlarıyla da ünlü, köye giden yolun üstünde buz gibi suların aktığı çeşmeler var. Bunlardan ilki önünden geçtiğiniz 1953 yılında Dumlupınar denizaltısında ölen Yeni Foçalı Necati Galan için yaptırılmış Şehit Çeşmesi, köy meydanındaki meydan çeşmesi ve Köy mezarlığındaki çeşmeler dikkat çekiyor..yol üzerinde bu çeşmelerden su dolduran insanlara rastlamak mümkün.

ÖNCE KULE SONRA CAMİ

Köydeki kalıntıların hemen hemen hepsi Yukarı Mahalle de. Şakir in kahvesinden camiye doğru çıkıldığında önce Kuzubeyi nin ünlü kulesine, sonra da tarihi camiye ulaşıyor. 17. yüzyılda inşa edildiği sanılan cami son derece zarif süslemelere sahip camiye çıkan merdivenin basamaklarında bile eski devşirme mermer taşlar kullanılmış. Camiden daha da yukarılara doğru çıkıldığında Kocakayalar olarak anılan enfes manzaraya sahip bir mevkiye varılıyor. Burada Namazlıkaya olarak adlandırılan kayalara oyulmuş bir lahit kalıntısı var.
Bir zamanlar köyün çevresi üzüm bağlarıyla kaplıymış ve bağbozumu şenlikleri yapılırmış, şarabı da ünlüymüş, ne yazık ki o günlerden geriye çok bir şey kalmamış. Rum kilisesi de aynı akıbete uğramış, taşları ilkokul yapılırken kullanıldığı için ortadan kalkmış.

RESTORASYON GEREKLİ

Dibek kahvesinin sadece yukarda yazımın başında saydığım yerlerde yapıldığını bilenler yanılıyor. Turizm kulvarında dibek kahvesi için bu köy çoktan yarış kulvarında öne çıkmış. Yerli turistler kadar yabancı turistlerin de ilgisini çeken, Kozbeyli, otantik yapısı, tarihi yapıları, dibek kahvesi ve misafirperverliği ile adını gün geçtikçe daha fazla duyuracağa benziyor. Ah bir de köyün üst tarafındaki Rum mahallesindeki taş evler restore edilse... Köy meydanı ve civarı biraz daha düzenlenerek temiz hale getirilse...
Bir türlü beceremediğimiz düzen temizlik işine özellikle köylerimizde ne kadar çok ihtiyacımız var. Gözümün önüne Avrupa ‘da gezdiğim bazı köyler geliyor, oradaki düzen intizam gercekten takdir edilecek boyutta. Bizim köylerimize her girişte karşınıza çıkan viran görüntü, sağda solda atılmış çöpler, yıkık bakımsız evler beni o kadar çok yoruyor ki anlatamam. Son dönemde köy meydanlarının parke taş döşenerek düzenlenmesi modernlik işareti olarak görülse de görüntü değişmiyor. Köye pazar günü uğrarsanız kurulan köy pazarı köye renk katıyor ama toplum olarak bir türlü beceremediğimiz tuvalet organizasyonu Kozbeyli Köyü’nde de kötü ve gelen ziyaretcileri zor durumda bırakıyor.

Kahvehanelerin yanısıra Karadenizli bir amca gelip köye yerleşmiş ve Antik Koz isminde bir hediyelik dükkanı açmış onun hemen altında da birşeyler atıştırabileceğiniz küçük bir lokanta var. Kozbeyli Köyü belki de zaman içinde doğası, otantik yapısı ve tarihi yapıları ve dibek kahvesi ile diğer şirin Ege köyleri; Adatepe, Yeşilyurt, Şirince’ye rakip olabilir.

KİM BU KIZ?

Köy, İzmir ve Foça’da dibek kahvesi ile tanınıyor. Köyün merkezindeki iki kahvehane den birinde bu kahvenin tadına bakabilirsiniz. Ben yukarıya doğru tarihi cami yoluna yakın olan kahvehaneye gittim. Kahvehanenin önünde sakin umarsız oturan bir kaç yaşlı amcayı selamladıktan sonra içeriye bir göz attım. Sık rastlanmayan onlarca Cumhuriyet ve Atatürk fotoğrafı ile süslü duvarlar beni fazlasıyla memnun etti. Daha önce birçok yerde gördüğüm, Adatepe Köyü’ne yakın Adatepe Zeytinyağı müzesinin de sembolü olmuş meçhul kız resminden bu kahvehanenin duvarlarında 2 tane gördüm. Ocağın başındaki adama kim bu kız diye sorduğumda kendince yorumunu yaparak “O kız bir zamanlar Türkiye güzeliymiş “dedi. Dışarı çıkıp amcaların buyur ettiği masaya oturdum. Başladık sohbete. Kahvemiz geldi. Kahvenin tadı ağzınıza öyle bir koyu geliyor ki bir fincan kahvenin 40 yıl hatırı var, söyleminin bu tip kahveler için söylenmiş olabileceğini düşünüyorsunuz.
Köyün en eski kahvesi de olan Şakirin Dibek Kahvesi, Türk kahvesinden biraz daha farklı tarzda kavrulup, öğütülüyor. Çiğ kahve odun ateşinde kavruluyor, sonra yüz yıllık havanda dövülüp, pişiriliyor.

Foça tarafına yolu düşenler Kozbeyli’de kahve molası verip dibek kahvesini ve Ege’yi yudumlayabilir...