Vatandaş ve sağlam banka kavramı (7)

Salih NEFTÇİ

Faiz-likidite ilişkisi

İşler zora girince, piyasalarda her çeşit açıklama duyulmaya başlar.

Çaresiz kalınır, yılana sarılınır.

Bazen de kılıf gerekir. İz kaybettirmeye çalışanlar olur.

Neyse, bugün faiz-likidite ilişkisi üzerinde duracağız. Bazı açıklamalara bakacağız.

YÜKSEK FAİZ

Bilindiği gibi bu aralar reel faizler fahiş seviyelerde. Enflasyon hesabınıza göre yüzde 40 ile yüzde 50 arasında değişiyor.

İktisat konusunda fazla deneyimi olmayan genç bir yatırımcı şöyle düşünebilir:

Bu durumda olası bir kur ayarlamasından korkmaya gerek yok. Banka bir yıllık bonoyu almış, bilançoya yerleştirmiş. Alacağı reel faiz yüzde 45. Diyelim ki beklenmedik bir kur ayarlaması oldu. Para yüzde 30 değer kaybetti. Banka neden korksun? Bekler vadeye kadar. Bononun iflası gelir. Parasını alır. Reel faiz, ayarlamadan yüksek olduğu için banka yine kâr etmiş olur.

Bir yanlış var mı?

Gençlik günlerimizi hatırlıyoruz. Güzeldi.

Ama...

Neyse. Yukarıdaki açıklamada bir değil, birçok yanlış var. Birisini alalım.

BİLANÇONUN

İKİ TARAFI

Bilançonun bir varlıklar tarafı var. Bir de yükümlülükler.

Faiz-devalüasyon hesabını yaptım. Bonoyu aldım, tutuyorum.

İyi de, ne ile tutuyorum? Diğer bir deyimle bonoyu hangi parayı kullanarak satın aldım?

Diyelim ki TL. mevduatı topladım, onu kullandım.

İşte o zaman, ben daha faiz-devalüasyon hesabına gelmeden karşıma başka bir sorun çıkar.

Mevduatın vadesi bir ay. Bononunki bir yıl. Kur ayarlaması gündeme geldiğinde mevduat sahiplerinden bazıları ya fikir değiştirirler, başka bir seçeneğe yönelirlerse?

O zaman bonoyu ne ile ‘‘taşıyacağım?’’

REPO

Dahası var.

Faiz-kur ayarlaması ilişkisini diyelim ki iyi kurdum.

Diyelim ki tuttu...

Ama ya bonoları repo ile fonluyorsam?

Bononun itfası için bir yıl bekleyeceğim.

Reponun vadesi ise bir gün.

Ayarlama gündeme geldiğinde repo yatırımcısı birkaç gün içinde büyük darbeler yemeyi göze alacak ve parasını bana eskisi gibi getirip verecek midir?

Aynı miktarı... aynı faizden?

Yoksa repodan gelen paranın bir kısmı yön mü değiştirecektir?

LİKİDİTE

Bir banka açısından en önce düşünülmesi gereken nokta likiditedir.

Ben bir yıl bononun itfasını beklerken, yükümlülüklerim ne olacak?

Vatandaş açısından ‘‘iyi’’ banka ile ‘‘daha iyi’’ banka arasındaki en kritik fark.

Reel faizlerdeki fahiş seviyeleri de kısmen açıklıyor. Örneğin, soralım:

Likiditeye sıkışan banka ne yapar?

SONUÇ

Bir de dövizle fonlamış bonolar var ama işin orasına girmemeye kararlıyız.