Asya paraları ne durumda?

Salih NEFTÇİ

Asya krizi ile ilgili en hassas noktayı, bu yazıda özetlemek istiyoruz. Konumuz bazı Asya paralarının uluslararası piyasalarda elde etmiş olduğu rekabet gücü ve bunun ne anlama geldiği. İki ana sonuç çıkaracağız.

Asya paraları ender görülen bir rekabet gücü yakalamış durumda. Bundan sonra değer de kazansalar, enflasyon da bir miktar yükselse bu sonucun değişmesi zor.

Parasının değerini henüz değiştirmemiş olan Çin ve Hong Kong'un şimdiki durumu bir, bir buçuk yıldan fazla sürdürmeleri kolay olmayacak. Bu aralar yapılan tüm resmi açıklamalara rağmen...

Siyasetçilerin dikkatle okuması gereken bu yazıda TL. ile ilgili yorumları okuyucuya bırakıyoruz.

RAKAMLAR

İlişikteki tabloyu evvelsi günkü durumu gösteren rakamlardan elde ettik. Başlıca Asya paralarının 1 Temmuz 1997'den beri geldiği noktayı gösteriyor.

Asya paralarının temmuz ayından bu yana Amerikan Doları karşısında ne kadar düştüğünü hesapladık ve bu rakamdan o ülkeye ait elimizdeki son 6 aylık enflasyon rakamını düştük. Aynı rakamı TL. için de bulduk ve tabloya ekledik.

(Aslında 6 aylık enflasyon rakamı bu ülkelerde yüzde 10'u geçmiyor. Genellikle de yüzde 5'in altında. Bu nedenle düşüş esas olarak paranın değer kaybından kaynaklanıyor. Elbette bu ülkelerde enflasyon gelecek aylarda yükselirse, tablodaki rakamlar da değişir.)

YORUMLAR

İlk önce tablodaki rakamların nasıl yorumlanacağını görelim.

Tabloyu hazırlarken her Asya parasının dolar cinsi fiyatı üzerinden hareket ettik. Diğer bir deyimle, ilk önce Tayland parası Baht'ın kaç Amerikan Doları ettiğini bulduk. Değer kaybını sonra hesapladık. Bu yöntemin avantajı şu:

Tablodaki rakamı alın, o ülkenin ihraç mallarının uluslararası piyasalarda ne kadar ucuzladığını gösteriyor.

İlk sırada Endonezya var. Buna göre temmuz ayından bu yana Endonezya ihraç malları uluslararası piyasalarda yüzde 59 ucuzlamış durumda. Çinli ihracatçılar bir malı uluslararası piyasalarda 100'e satarken, Endonezyalılar 41'e satacak!

Aslında Endonezya fazla önemli değil. Çünkü bizce hiçbir zaman gerçek bir Asya kaplanı değildi.

Güney Kore'ye bakalım. Altı ay önceki rakamlara göre Rusya'dan yüzde 25 daha büyük bir ekonomi, Tayland, Endonezya ve Malezya'nın toplamına eşit.

Çin'in yüzde 70'ine yakın...

GÜNEY KORE

Tablodaki rakamlara göre Çinli ihracatçılar bir malı 100'e satarken Güney Koreli ihracatçılar bundan böyle aynı malı 58'e pazarlayabilme yeteneğini elde etmiş durumda.

Güney Kore ne mi üretir?

Çok şey. Bu arada demir-çelik, her türlü elektronik eşya, Hyundai arabaları, tekstil, deri eşya vs. Yani Çin'in ve bu arada Türkiye'nin ürettiği birçok şeyi.

Üstelik Güney Kore, Çin'e ‘‘yakın’’.

Elbette bu arada Tayvan'ı ve Singapur'u da unutmayalım. Bir araya getirin. Güney Kore'den büyük bir ekonomi eder. Bunların elde ettiği rekabet avantajı da şu an için yüzde 16 civarında.

SONUÇ

Türkiye Asya'ya uzak, Avrupa Gümrük Birliği'ne dahil. Bu bir faktör diyelim.

Ayrıca, Asya paraları fazla düşmüş de olabilir. Bizce, bundan sonra bir miktar değer kazanabilirler.

Ancak rakamlar öyle ki, insan soramadan edemiyor.:

Çin, bu dengesizliğe uzun süre nasıl dayanabilir?

Asya paralarının reel değer kaybı

Endonezya % -59

Tayland % -47

Güney Kore % -42

Malezya % -37

Filipinler % -27

Tayvan % -16

Singapur % -16

Hindistan % -8

Japonya % -5

Çin % +1

Türkiye % +5

---