Kaçak personel çalıştırmak büyük risk

Evinin içine, hayatının göbeğine hiç tanımadığın birisini dahil ediyorsun ve birlikte yaşamaya başlıyorsun. Aynı durum karşı taraf için de geçerli.
O da elinde valiziyle, hiç tanımadığı bir aileye girip, orada uyuyup, uyanmaya başlıyor.
Kafadan zor mesele.
O evin işlerinden sorumlu oluyorsun, orada yaşamını devam ettiriyorsun ve evine, çocuklarına para yolluyorsun.
Bebek bakanlar, sadece yemek yapanlar, yıllardır Türkiye’de olanlar ya da ülkesinden yeni gelmişler...
Hepsiyle buluştuk. Olcay Nazlı Karakuş, Filipinler içişleri bakanı gibi, o kadar donanımlı ki işinde...
İşveren ile çalışan arasında bir denge köprüsü.
En fazla yaşanan şikayet ise utanç verici bir yemek ayrımı.
Aynı evin içinde birlikte yaşamak ve en değerlini, evladını emanet edip, organik elmanla, üç kuruş daha pahalı pirincinin hesabını yapmak yakışıksız bir ayrımcılık bence...

Fotoğraflar: Murat ŞAKA

◊ Nazlı Hanım, Filipinler’den Türkiye’ye çalışmak için gelenler daha çok hangi işleri yapıyor?
- Bana göre Filipinli çalışanlar ikiye ayrılıyor. Birincisi yeni doğmuş bebeklere bakanlar ve anneye hızlı şekilde günlük işlerinde yardım edenler, ikincisi de çocukları okula başlamış ailelerin ev işlerini yapanlar. Bunlar evin temizliğinden yemeğine her şeyiyle ilgileniyor. Çocuklar okuldan geldikten sonra da onlarla ilgileniyorlar. Çocuğu olmayan aileler sadece ev işleriyle ilgilenmelerini istiyor.

◊ Sizin bir şirketiniz mi var?
- Evet. Özel istihdam bürom var. Çalışma vizesiyle çalıştırıyoruz. Oturma izniyle personel çalıştırmak yasal değildir. Çünkü sigorta ödemezsiniz ve o personel, adreste misafir olarak görülür.
Diyelim ki evinizde çalıştırıyorsunuz. Oturma izniyle bu şartlarda hiçbir sorumluluğunuz olmuyor.
Personelin de size karşı hiçbir sorumluluğu olmuyor aynı şekilde. Evinize Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’ndan denetime gelseler 10 ile 35 bin lira arasında ceza yersiniz sigortasız personel çalıştırmaktan.

◊ Bakanlıkla temasınız oldu mu?
- Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile sürekli temas halindeyiz. Sayın bakan Jülide Sarıeroğlu ile Ankara’da bir görüşmemiz oldu. Yabancılarla ilgili sıkıntıları kendisine anlattık. Ben bu işi sadece aileye personel vermek olarak görmüyorum. Eksikliklerin tamamlanması gerektiğini düşünüyorum. Ve o nedenle bu konuda elimden geleni yapmaya çalışıyorum. Ailelerle de görüşüyorum. Personeller yurtdışından geldikten sonra diyelim ki aile ile çalışmak istemedi, bir iki hafta içinde kafasına göre işi bırakabiliyordu. Daha sonra da gidip oturum vizesi alıyorlardı. Biz bunun üzerine gittik.
Bakanlıkla görüşmelerimiz sonucunda çalışma vizesi iptal olduktan sonra oturma izni verilmemesini sağladık. Bu da ailelerin mağduriyetini yüzde 95 oranında azalttı.
Örneğin Singapur ve Hong Kong’da bu yasaları çok iyi oturtmuşlar.
Personel istifa mektubunu verdikten bir ay sonra hâlâ ülkeden çıkış yapmamışsa, aile göç idaresine bildiriyor ve personel sınır dışı ediliyor. Bu nedenle de o ülkelerde kaçak personel yok denecek kadar az. Ama özellikle İstanbul’da yaşayan çok fazla kaçak var. Ve kontroller çok eksik. Bakanımızla bunu da konuştuk. Denetimlerin artacağını söylediler.

◊ Tahminen ülkemizdeki kaçak yabancı personel sayısı sizce kaç?
- Sadece İstanbul’da 30-50 bin kişi civarındadır bana göre.




KIRILAN BARDAĞI ÖDETEN DE VAR GÜNDÜZ UYUMASINA KARŞI ÇIKAN DA

◊ Peki, Filipinli personeller en çok hangi konularda sıkıntı çekiyor?
- Çalışanların ya da ailelerin hepsi çok iyi diyemeyiz. En çok sorun yaşanılan konu yemek. Yoğun çalışan ailelerde çiftler eve geç saatte geliyorlar. Bebekleri zaten anne sütüyle ya da mamayla besleniyor. Bu nedenle evde sıcak bir tencere yemeği olmuyor. Mesela aile tatile gidiyor. Personel bütün gün çocukla ilgileniyor. Bu nedenle yemek yiyemedikleri oluyor. Filipinliler genel olarak çekingen.
Beni arıyorlar mesela “12 saat oldu ve yemek yiyemedim” diyorlar. Aileyi arıyoruz. Bazı aileler buzdolaplarını ayırıyor. Personele mini buzdolabı alıyor ve personelin kendi parasıyla o buzdolabını doldurmasını bekliyor.
Çok şaşırıyorum bunları duyduğumda. Bir personelimiz ünlü birinin evinde çalışmaya başlamıştı. Henüz 3 ay olmuştu. Bir davette ayağı takılmış ve pahalı bir bardak kırmış.
Sonra beni aradılar ve personelin maaşından 150 doları keseceklerini söylediler. “Eğer siz böyle yaparsanız o personel evlatlarınıza nasıl bir özveriyle bakabilir? Böyle bir tutumu tasvip etmiyorum” dedim.
Ama beni dinlemediler ve maaşından kestiler.

◊ Peki çocuk bakımında yaşanılan sorunlar neler?
- Bebekli ailelerde gece bebekler normal olarak sık uyanıyor. Anneler de dadıların uyanmasını istiyor. Fakat dadılar eğer gece kalkacaksa gündüz iki saat bebekle uyumalı. Aileler mutlaka buna izin vermeli.
Bazı aileler “Ben ona dolarla maaş veriyorum, gün içinde uyumak için mi çalışıyor” diyor. Bir de “Hem çocuğa baksın hem camı silsin, yemek yapsın” diyenler oluyor. Robot olması lazım bir insanın bunları yapması için. Bu konularda sıkıntı yaşıyoruz. Mutluluk verirseniz mutluluk alırsınız. Bir de bazı aileler çok sabırsız. İki günde istedikleri olmayınca personeli göndermek istiyorlar.

◊ Ailelere yemek konusunda ne tavsiye edersiniz?
- Tavuk, noodle, yumurta, soya sosu gibi malzemeleri evlerinde bulundurmalarını tavsiye ediyorum. Kendi ülkelerindeki yemeklere özlem çekebiliyorlar. Bu malzemelerle özlemlerini giderebiliyorlar.

◊ Bugüne kadar personellerinizin başına gelen en üzücü olay neydi?
- Bir personelimize ütünün kablosunu yaktı diye şiddet uygulandı. Ülkesine geri döndü. Bize de kızdı “Siz beni nasıl böyle bir aileye verirsiniz” diye. Bir kere de taciz olayı oldu. Bilinen bir aileydi. Hâlâ davalığız. Henüz dava sonuçlanmadı. O kızımız da ülkesine döndü.
Çok üzücü olaylardı.

 Gülben Ergen - Olcay Nazlı Karakuş

Aldıkları parayı ülkelerine yolluyorlar

◊ Türkiye’ye gelen Filipinlilerin profilleri genel olarak nasıl? Siz nasıl seçim yapabiliyorsunuz?
- Ben iyi analiz edebiliyorum. Ben gerçekten onlarla birlikte yaşıyorum. Hangisinin çocuk konusunda, hangisinin ev konusunda, hangisinin de yemek konusunda iyi olacağını 5 dakikalık internet görüşmemizde anlıyorum.
Onlarda da şehirli ve kırsal kesimli olanlar var. Kırsalda yetişenler daha cabbar. Şehirli olanlar ise bebek yetiştirmeye daha yatkın.

◊ Hepsi İngilizce biliyor değil mi?

- Evet ama çok iyi bilmeyenleri de var.

◊ Filipinli çalışanların aylık kazançları ne kadar?
- 800-1000 dolar arasında değişiyor. Hepsi aldıkları parayı ailelerine yolluyor. Haftada bir gün izin yapıyorlar ve 50 lira izin parası alıyorlar. 50 lira dışında bir şey harcamıyorlar.

AİLELER İNTERNETTEN GÖRÜNTÜLÜ MÜLAKAT YAPIYOR

◊ Birçok ünlü isimle de çalışıyorsunuz. Bu nasıl oldu?
- 8 senenin sonunda kulaktan kulağa yayıldı. Ben ailelere de personelime de çok odaklanıyorum. Her zaman takibini yapıyorum. Gece gündüz beni arayabiliyorlar o yüzden.

◊ Çalıştığınız ünlüler kimler?
- Muslera, Şeyda Coşkun, Gülşen, Ece Erken, Mustafa Sandal, Aziz Yıldırım... İlk aklıma gelenler. Çok sayıda isim var. Politikacılarımızdan da var.

◊ Çalışanları Filipinler’den Türkiye’ye getirme sürecini anlatır mısınız?
- Biz direkt ülkesinden çalışma izni ile getiriyoruz. Aile zaten gelmeden belli olmuş oluyor. Aileler internet üzerinden görüntülü olarak mülakat yapıyor. Ben Türkiye’ye gelmiş ve iş arayan Filipinlileri almıyorum. Kendi öz kaynağımızı yarattık artık. Hong Kong, Dubai ve Singapur’da kendi ajanslarımız var. Personelimiz oraya başvuruyor. Sağlık raporu olmayan yok. Aynı şekilde sabıka kaydı da... Bunlar önemli ayrıntılar...

◊ Türkiye’de kaç sene kalıyorlar?
- Filipinliler minimum 5 sene kalıyor. Çok uzak yollardan geliyorlar. Gerçekten gelişleri çok zor. Türkmenler ya da Özbekler gibi havaalanı vizesine tabi değiller. Konsolosluk vizesiyle geliyorlar. Hemen gitme düşünceleri yok. İlk işe başladığımda bir aileye verdiğim personelim hâlâ o ailede çalışıyor. 8 sene oldu. Benim kendi personelim de yanımda 5’inci yılını bitirdi.

◊ Diyelim ki bir aile çalışma saatlerine uymuyor. Ne yapıyorsunuz?
- Aslında uyulmama gibi bir durum çok fazla olmuyor. Çünkü personel de insan. Gece 12’ye kadar çalışıp ertesi gün sabahın 6’sında kalkamaz. Eğer öyle bir durum olduysa aileyi arayıp uyarıda bulunuyoruz.

◊ Filipinlilerin kendi içlerinde nasıl bir iletişimleri var?
- Facebook üzerinden birbirleriyle iletişime geçiyorlar. Kapalı gruplarımız var. İzin günlerinde buluşup eğleniyorlar.

EN KÜÇÜĞÜ 25 EN BÜYÜĞÜ 41 YAŞINDA

◊ Genellikle kaç yaşındalar?
- 25-41 yaş arasında değişiyor. 41 yaşından büyük, 25 yaşından küçük olmamalarına dikkat ediyorum.

◊ Yoğun talep var mı?
- Patlama var diyebilirim. Benimle beraber 7 kişilik bir ekibimiz var. Yetişemiyorum. 7/24 çalışıyoruz. Sadece İstanbul değil, Ankara, İzmir, Adana, Gaziantep, Bursa, İzmir, Antalya, Trabzon gibi şehirlere de personel yolluyoruz. Her bölgenin ayrı bir beklentisi oluyor. Gaziantep’te 1 sene çalışanlar çok güzel yemekler yapmayı öğreniyorlar. Ama İstanbul’da yemek yapmayı öğrenemiyorlar.

Jayne Sürer

MEYVESİNİ YEDİRMEYEN AİLELER VAR

◊ Kaç senedir Türkiye’desiniz?
- 28 sene oldu. Ama artık bu işi yapmıyorum. Senede 1 ay Filipinler’e gidiyorum. 52 yaşındayım. Filipinler’de 4 çocuğum, 10 da torunum var. Türkiye’ye ilk geldiğimde 8 sene ülkeme gidemedim. Çocuklarımı Filipinler’de okutmak ve aileme destek olabilmek için mecbur kaldım. Sadece Türkiye’de değil, bütün dünyada Filipinliler var.

◊ Burada akrabalarınız var mı?
- Burada yok ama teyzemin kızı Abu Dabi’de çalışıyor. Ablam Londra’da. Teyzem Türkiye’deydi ama işi bıraktı.

◊ Evli misiniz?
- Türkiye’de ikinci evliliğimi yaptım. 17 yaşında lisede okuyan bir oğlum var son evliliğimden.

◊ Personellerin en sık karşılaştığı sorunlar neler?
- İlk geldiklerinde çok zorlanıyorlar. Yemek ve uyku sorunu çekiyorlar. Filipinler’de bizler hep küçük evlerde yaşıyorduk. Buradaki evler genellikle dubleks ya da villa. O nedenle arkadaşlara biraz zor geliyor.
Çocuklu bir ailenin evinde çalışan bir personel bana bir sene boyunca et yemediğini anlattı.
Nedenini sorduğumda ailenin sadece kendilerine yetecek kadar pişirdiklerini söyledi.
Ve bir yıl boyunca dayanmış. Hâlâ da çalışıyor. “Olsun, ben paramla ton balığı alırım” dedi.
Organik meyve alan ve bunu personel yemesin diye ayıran aileler var.
Özel jetiyle bakıcısını Filipinler’e tatile götürenler de var tabi.

SON 24 SAATTE YAŞANANLAR