Vatikan’ın gizli arşivlerinden el yazması belgeler… Macar Kralı’ndan Papa’ya: ‘Büyük kartal öldü!’

TRT’nin Tabii kanalında belgesel olarak başlayan araştırmayı izledikçe şaşırıyorum. Soruyorum, sorguluyorum.

İşte 500 yıllık el yazması bir belge.

-Macar Kralı Matthias Corvinus’un Papa 6’ncı Sixtus’a büyük bir sevinçle gönderdiği mektup:

“Türklerin ulu imparatorunun vefat haberi biraz önce bana vasıl oldu. Hıristiyan isminin amansız düşmanı Türk imparatoru, mayısın beşinci veya altıncı gününde vefat etmiş. Halifesi olarak kendi büyük oğlunu tayin etmişler. Fakat denizin karşı tarafında olan küçük oğlu Anadolu’dadır. Hâkimiyeti kendi eline almak için çok telaşlıdır.”

- Ölümü büyük bir müjde gibi duyurulan Büyük Kartal Fatih Sultan Mehmet Han’dı. 

Büyük oğul Bayezid, küçük oğul ise Cem’di.

- İşte Rodos Şövalyeleri ile Fransa Kralı ve Papa arasında mahkûm kalan Cem Sultan’ın el yazması belgelerdeki hikâyesi. Cem Sultan’ın sağlığı için Osmanlı’dan istenen her yıl 40 bin altın.

Fransa Kralı 8’inci Charles’ın Papa’ya Cem Sultan’la ilgili yazdığı mektuplar.

- İşte Hürrem Sultan’ın kimliğiyle ilgili el yazması soy ağacı. Hürrem, Ukraynalı fakir bir papazın kızı mı; yoksa İtalyan asilzadesi bir ailenin kızı mıydı?

- Dede Korkut’tan 6 hikâyenin bulunduğu el yazması kitap. Tarihte bulunan 4 kitaptan birisi.

EVLİYA ÇELEBİ’NİN DÜNYA MİRASI EL YAZMASI NİL HARİTASI

Arşivlerde dünya mirası olarak tescillenmiş bir de harita var. Evliya Çelebi’nin 250 yıllık Nil Haritası, tam 5 metre 42 santim boyunda. Nil’i ve çevresindeki yerleşimleri, kültürleri, insanları anlatan muhteşem bir eser. Orijinal olarak Vatikan Gizli Arşivleri’nde. Peki nasıl olmuş da böylesine harika bir eser Vatikan arşivlerine gitmiş?

BARBAROS’UN EL YAZMASI GÜNLÜKLERİ

7 denizlerin Reisi Barbaros Hayrettin Paşa’nın günlüklerinden oluşan Gazabat-ı Hayrettin Paşa el yazması. Tarihçilerin incelemesine sunulan bir tarihi eser daha... Barbaros’un Kanuni’nin isteği üzerine seferlerinde tuttuğu günlükler.

Savaşlar, muharebeler, azgın deniz hikâyeleri.

ARŞİVLERİN UZUNLUĞU 87 KİLOMETRE

Rinaldo Marmara ile uzun süre önce dost olduk.

Onun Vatikan Arşivleri’ndeki çalışmalarını merakla izliyorum. Destekliyorum.

Arşivlerin uzunluğu 87 kilometreyi buluyor.

El yazması on binlerce kitabın ve belgenin sığınaklarda tutulduğu gizli arşivlerde Marmara yıllardır kuyumcu titizliğiyle çalışıyor.

İşte bu belgesel çalışmada Marmara’nın yepyeni sorulara yol açacak araştırmaları özetleniyor.

Biliyorsunuz Vatikan Arşivleri üzerine sayısız hikâye var.

Dan Brown romanlarındaki gizemi, yapılan filmleri düşünürseniz;

Dünyada çok az sayıda araştırmacının girebildiği bu arşivlerden bizim tarihimizi ilgilendiren ne kadar belgeye ulaşıp yeni bilgiler edinirsek o kadar önemli.

MARMARA’NIN ÖZELLİĞİ

Rinaldo, dünyada Vatikan “özel” ya da “gizli” arşivlerine girebilen, orada uzun yıllar çalışabilen az sayıda kişiden birisidir.

Arşiv binasının altında ise ışık ve nem ölçerlerle korunan resim, grafik ve haritalar bulunur.

Hazırlanan belgeselde çok önemli tarihçilerin görüşleri de var.

Prof. Dr. İlber Ortaylı gibi saygın bir tarihçi ve yazarın yorumları.

Prof. Dr. Nuran Tezcan, Prof. Dr. Gülgün Uyar, Prof. Dr. Zeynep Tarım, Samet Altıntaş gibi araştırmacı, tarihçi, biliminsanlarının düşünceleri var.

Milyonlarca eserin yer aldığı, yüzlerce yıllık el yazmalarının bulunduğu Vatikan Gizli Arşivleri’nden gelen bu belgeseli önemsiyorum.

En azından kendi tarihimize katkıları var.

Ya da Osmanlı’nın ezeli rekabetinin olduğu Avrupa ve Hıristiyan coğrafyasındaki karşılığını görebilmek adına yeni tartışmaları, yeni bakışları tetikleyebilecek çalışmalar ortaya çıkıyor.

Her durumda tarihçiler için yeni yorumlar ve tartışmaları gerektirecek belgeler.

Rinaldo Marmara’yı bir kez daha kutluyorum.

Ve elbette böyle bir belgesele imza attığı için TRT/Tabii’ye teşekkür ediyorum.