Ä°ÅŸsizlik de küreselleÅŸti

Geceyi CNN Türk binasında geçirdim. Sadece kendi sorumluluğumu taşıdığım için bir çok insana kıyasla daha rahat bir gece geçirdim. Vakit de bol olduğundan hem uzun uzun araştırma yapma hem de özenerek yazma şansım oldu. Tabi elbette ki 36 saate yaklaşan bir uykusuzluk insanın dengesini bozuyor, bu da cümle kurma yetilerinizi bile yerle bir edebiliyor ama yine de iki yazı da iyi oldu gibi. İşte huzurlarınızda:

YAZI 1: Ä°ÅžSÄ°ZLÄ°K DE KÃœRESELLEÅžTÄ°

2003 yılı bir çok rekorun yaşandığı bir yıl olmasının yanısıra işsizlikte de rekorların yaşandığı bir yıl oldu. Uluslararsı Çalışma Örgütü (ILO) verilerine göre 2003 yılında dünya çapında işsizlikte de rekor seviyelere ulaşıldı.

ILO verilerine göre 2003 yılında 185. 9 milyon kişi işsiz kaldı ki bu rakam 2002 yılı seviyesinin 500 bin kişi kadar üzerinde bir seviye anlamına denk geliyor.

Yine ILO verilerine göre 2003 yılında küresel anlamda işsizlik seviyesinin artış hızı geride kalan iki yıla kıyasla ciddi bir yavaşlama gösterdi.

ILO yetkilileri işsizlik konusunda "henüz en kötünün geçtiğini söylemek için çok erken. Ama yine de eğer küresel ekonomik büyüme ve talep bu şekilde devam ederse 2004 yılının nispeten iyi bir yıl olacağını söyleyebiliriz" yorumunu yapıyor.

Fakat bu açıklamalara rağmen ILO'nun küresel işsizlik oranı rakamı yüzde 6.3 seviyesinde kalmaya devam ediyor. Bunun en önemli nedeni de özellikle iş gücü piyasasındaki genç insan sayısının artışı ekonomik büyüme hızının bir hayli üzernide kalması. Yani ekonomik büyüme nüfus artışına yetişemiyor.

ILO standartlarına göre 2003 yılında 88.2 milyon genç işsiz kaldı. 2002 yılında ise 86.5 milyon genç işsiz kalmıştı. Yani 2003 yılında bu rakam 1.7 milyon kişilik bir artış gösterdi. 24 yaş altı olarak tamınlanan genç işgücü piyasasında işsizlik oranı 2003 yılında yüzde 14.4 olarak gerçekleşti.

ILO raporunun ilginç kısımlarından biri de yeni iÅŸ gücü artışının en yüksek olduÄŸu doÄŸu Asya'da iÅŸsizlik oranını yüzde 3.3 ile en düşük seviyede olması. Buna karşılık kamunun iÅŸ yaratma görevini de üstlendiÄŸi OrtadoÄŸu'da bu oranı yüzde 12.2 seviyesinde.Â

YAZI 2: STARBUCKS ENDEKSİ DER Kİ TL AŞIRI DEĞERLİ DEĞİL

Türk Lirası aşırı değer kazanmış durumda mı? 2003 yılı boyunca bu soru soruldu. Özellikle ihricatçılar bu konuda ciddi biçimde serzenişte bulundu. Türk Lirası’nın aşırı değerli olup olmadığını hesaplamanın bir çok farklı yöntemi var. Bu yöntemlerden bir tanesi de dünyanın her yerinde alınıp satılabilen bir emtia'nın değişik ülkelerdeki fiyatının kıyaslanması.

The Economist dergisi düzenli olarak McDonalds'ın en tanınan ürünü Big Mac'in tüm dünyadaki fiyatlarından yola çıkarak bir endeks hazırlıyor. Bu endeks tüm dünyadaki Big Mac fiyatlarını kıyaslayarak, döviz kurlarının gerçekten olması gereken düzeyinde olup olmadığını test ediyor. Yani eğlenceli bir hesaplama yöntemi.

The Economist, şimdi de dünyada; hatta cafe’ kültürünün en yaygın olduğu yerlerden biri olan Paris'te bile yer kapmayı başaran amerikan "kahveci" zinciri Starbucks’ın yayılmasıyla beraber, bu endeksi "latte"  fiyatlarından yola cıkarak da hesaplamaya karar vermis. ABD’de Starbucks mağazalarında  satılan büyük boy latte’nin fiyatı 2 dolar 80 cent seviyesinde. The Economist’in 32 ülkede satılan büyük boy latte’lerin o ülkelerin paraları cinsinden fiyatlarını ABD’de satılan latte fiyatına yani 2,80 dolara bölerek hesapladığı bu endekse göre, Türkiye de döviz kuru yüzde 6 oranında değerli.

Şimdiki döviz kuruna göre Türkiye’de satılan büyük boy latte’nin fiyatının yaklaşık 3,780,000 lira olması gerekiyor. Oysa Türkiye’deki fiyatı 4,000,000 lira civarında. Buradan da Türk Lirası’nın ABD Doları’na göre yüzde 6 civarında değerli olduğu sonucuna varılıyor.

Endekste diğer ülkeler için yapılan hesaplamalar, euronun ABD Doları’na göre olması gereken değerden yüzde 33, İngiliz Sterlini’nin yüzde 17, Japon Yeni’nin ise yüzde 13 daha değerli olduğunuz gösteriyor. Diğer taraftan, Kanada, Meksika, Malezya ve Yeni Zellanda para birimleri ise dolar karşısında olması gerekenden daha düşük bir seviyede.

Bu sonuçlar, Big Mac endeksi’yle karşılaştırıldığında, ilginç bir şekilde Türkiye için aynı sonucu veriyor. Yani yine TL’in dolar karşısında yüzde 6 daha değerli olduğu soucu otaya çıkıyor. Kurun 1,350,000 olduğu düşünüldüğünde, TL/Dolar kurunun olması gereken seviye ise 1,425,000 seviyeleri.