İslami finans laikleri de avlıyor

“Robert Kokshoorn Malezya’da fiber kablo üreticisi bir fabrikanın sahibi. 2003 yılının başında fabrikasını yeni yatırımlarla büyütme kararı aldı. Her girişimcinin yapacağı gibi yatırımını finanse etmek için bankanın yolunu tuttu. 16 milyon dolarlık krediyi rahatlıkla alan Kokshoorn krediyi geri öderken faiz ödemeyecek. Çünkü krediyi aldığı banka İslami finans sistemi çerçevesinde çalışıyor. Yani faiz yerine her ay fabrikanın karlılığına bağlı olarak belirli bir yüzdeyi bankaya ayırıyor. Kar payı ortaklığının bir başka biçimi yani.”

Business Week dergisinin 13 Ekim  tarihli nüshasından alıntılanan bu satırlar İslami finansın dünyada her geçen gün artan ağırlığının en önemli kanıtlarından biri. İslami bankacılık Türkiye’nin uzak olduğu bir kavram değil. 80’li yılların sonundan itibaren özel finans kurumları sayesinde bu konuyu biliyoruz. Ama bugün itibiyle Malezya’nın ulaştığı seviyeyi yakalamaktan çok uzak görünüyoruz. Malezya islami finansın dünyadaki en iyi uygulayıcılarından biri konumunda.

Bir kaç bin dolarlık taşıt kredisinden milyonlarca dolarlık bono ihraçlarına kadar her alanda uygun enstürmanlar geliştirmiş durumda. Hata o kadar başarılı ki, islami finansın beşiği olan ortadoğu ülkelerini çoktan geride bırakmış durumda. Ülke çapında 20 banka İslami finans çerçevesinde bankacılık hizmeti veriyor. Sermaye piyasasına baktığımızda dolaşımdaki yatırım fonlarının yüzde 16’sı yine İslami kurallara uygun şekilde geliştirilmiş. Kuala Lumpur Borsası’nda işlem gören şirketlerin 700 kadarı da yine İslami kurallar çerçevesinde “helal” kabul edilen şirketlerden oluşuyor.

İslami finansın üzerine oturduğu iki temel prensip var.

* Verilen borçtan faiz almamak. Bunun yerine kar ve zarara ortak olmak

* Üretiminde, satışlarında veya hizmelerinde alkol, domuz ürünleri, kumar ve sigara gibi haram ya da mekruh kabul edilen unsurara yer vermeyen şirketlere yatırım yapmak.

Aslında şeriat kurallarına bakıldığında çeşili mezheplere göre helal ve haram kavramları çeşitleniyor. Buna bir de “mekruh” kavramı eklendiğinde işler iyice karmaşıklaşıyor. Malezya’nın müdahalesi ise tam bu noktada ortaya çıkıyor. İslami finansı standartlara kavuşturma çabası Malezya’nın finans alanındaki öncelikli çabası durumunda.

Malezya geçen kasım ayıda Uluslararası Para Fonu ve İslam Kalkınma Bankası ile ortak bir proje geliştirerek İslami finans standartlarını oluşturma amacıyla bir İslami Finans Hizmetleri Kurulu kurmak için çalışmalara başladı. Malezya’ya göre Kurul, 10 yıldır çeşitli merhalelerden geçen islami finans sektörünün oluşumunda son adımı temsil ediyor.

Malezya 1990 yılında İslami finansın gelişimi için önemli bir adım atarak bankalara ikili hesap açma izni verdi. Yani isteyen bankalar normal bankacılık faaliyetleri yanısıra İslami kurallara uygun hesap açma yetkisine kavuştu. Ardından 1994 yılında bir ilki gerçekleştirerek ilk İslami interbank piyasasını kurdu. Malezya Merkez Bankası Bank Negara’nın 2007 yılı için hedefi ise ülkenin mali sistemi içinde şu an yüzde 11’lik paya sahip İslami Finans ürünlerinin payını yüzde 15’e çıkartmak.

İslami bonolar

Malezya’da 2003 yılında şu ana kadar 4,3 milyar dolarlık İslami bono ihracı gerçekleştirildi. Bankacılar son planlanan ihraçlarda İslami bonoların ağırlığının gözle görülür biçimde arttığını belirtiyor. Hatta şu an 20 kadar ihracın sırada beklediğini de ifade ediyorlar. İşin ilginç yanı Malezya’nın yakaladığı bu başarılı ile “laik” yatırımcıyı da bu piyasaya çekebilmiş olması. Bank Negara verilerine göre İslami finans araçlarını kullanan yatırımcıların yüzde 60’ını Müslüman olmayan unsurlar oluşturuyor. Örneğin Nestle, mart ayında Citibank yönetiminde 184 milyon dolarlık bir islami bono ihracı gerçekleştirdi.

Gelecekte ne olacak?

Dünyanın en hızlı büyüyen finans sektörü olan İslami finans sektörü yılda 230 milyar doların üzerinde bir parayı yönetiyor. Bu tür bankacılığın işlem hacminin beş yılda iki katından fazla artması bekleniyor. Son 30 yıldır dünya çapında faaliyetteki İslami finans kurumu sayısı 265’e yükseldi. Türkiye’nin de üyesi bulunduğu İslam Kalkınma Bankası’nın net aktif değerlerini teminat göstererek çıkarttığı “Sukuk” adlı tahvil ve bonoların, Standard And Poor’s dahil, batılı saygın kredi derecelendirme kuruluşlarından “AAA” kredi notu alması, bu alandaki başarıya örnek gösteriliyor.

Faizsiz bankacılık yapan finans kuruluşları, bono, tahvil çıkartıp satıyor, ipotekli konut kredisi, otomotiv kredileri veriyor. Wall Street Journal gazetesi’ni çıkaran ve borsacılara gerçek zamanlı mali enformasyon hizmetleri sunan Dow Jones&Co., İslami piyasa endeksi de hazırlıyor.

Bu endekste, alkollü içkiler, tütün ürünleri ya da domuz ürünleri satan şirketler ile çocuk işçiliği ya da pornografiden kâr sağlayan şirketlerin hisse senetlerine yer verilmiyor. Türkiye'de özel finans kurumlarının sektördeki payı ise yüzde 2-3.