DİBS değişimi ne işe yarar

Hazine Müsteşarlığı Türkiye’nin en eleştirilemez kurumlarından biri. Hani Merkez Bankası özerk diyoruz ama hiç olmazsa birileri haklı haksız Merkez Bankası’nı eleşirebiliyor, karşı fikirlerini sunabiliyor. Oysa Hazine’nin stratejileri veya politikaları hakkında kimse tek bir eleştiriyi dillendirmeyi bile aklına getirmiyor. Hazine dün bir açıklama yaptı ve kısa vadeli kağıtlarla uzun vadelileri değiştireceğini bunun için de zaman zaman ihaleler açacağını söyledi. Bu açıklama ile ilgili ayrıntıları aşağıda bulacaksınız.

Ama şunu da söylemeden geçmemek gerek, bu hafta içinde gerçekleştirdiği iki ihalede 5,5 hatta 6 katrilyona kadar üstelik fonlama maliyetinin altında bir faizden borçlanma şansına sahip olan Hazine’nin bunu yapmak yerine faiz düşüşü gazını pompalaması, yani az borçlanarak faizi aşağıya çekme çabası anlaşılır gibi değil. Çünkü her iki ihale çerçevesinde bakılırsa gelen teklifin sadece yüzde 60’ı karşılandı. Yosa faizde bir puanlık bir artışa tahammül edilebilseydi belki de 28 Ocak kağıdını değiştirmek gerekmeyecekti. Bu ihalelerin ayrıntılarına bakarsak şunları görüyoruz:

182 bono ihalesinde
Bileşik faiz : yüzde 30,53
Net satış: 1.120 katrilyon TL
ROT satışı: Kamulara 48 trilyon TL, Özel bankalar  260.7 riyon TL
Gelen teklif  1.613 katrilyon TL
Toplam satış: 1,428 katrilyon TL
Gelen teklifi karşılama oranı yüzde 79,3

385 günlük tahvil ihasesinde
Bileşik faiz : yüzde 30,29
Net satış: 1.548 katrilyon TL
Rot Satışı: Kamulara 454.5 Trilyon TL, Özel bakalar  647.5 trilyon TL
Gelen teklif:  3.995 katriyon TL
Toplam Satış: 2.650 katrilyon TL
Gelen teklifin karşılanma oranı: yüzde 51,27

Hazine ne dedi?

Hazine Müsteşarlığı iç borç servisinin dönemler arasında dengeli dağılımını sağlamak ve vadeyi uzatmak için zaman zaman DİBS değişim ihaleleri yapacağını açıkladı. Bu kapsamda ilk değişim 28 Ocak kağıdında gerçekleşecek. Hazine 14 Ekim'de düzenleyeceği ihalede 28 Ocak 2004 vadeli kağıt karşılığında 27 Ekim 2004 vadeli kağıdı ihraç edecek. İhraçta 27 Ekim kağıdının birim fiyatı 75 bin 977 lira olarak belirlendi. Bu fiyat yüzde 30, 53 bileşik faize denk geliyor.

Hazine Müsteşarlığı açıklamasında değişim ihalesinin tek fiyat sistemine göre yapılacağı ve  ihale öncesi rekabetçi olmayan tekliften satış yapılmayacağı belirtilirken ihale sonrasında ortalama fiyattan opsiyon satışı gerçekleşebileceği belirtildi. Açıklamada ayrıca değişim ihalesine sadece piyasa yapıcısı bankaların katılabileceği belirtildi.

10.4 katrilyon liralık itfa

28 Ocak kağıdının toplam itfası ise 10. 4 katrilyon lira seviyesinde bulunuyor.  Bunun 1, 7 katrilyonu kamulara, geri kalan kısmı ise özel bankalara gerçekleştirilecek. Bankacılar değişim ihalesine yüksek talep gelirse hazine'in elinin rahatlayacağını belirtirken ihaleye gelecek talebin 2-2, 5 katrilyon lira arasında olacağını tahmin ediyor. Fakat değişim tutarının daha alt seviyelerde kalacağı da yine bankacıların tahminleri arasında. Yani Hazine bu değişimden pek de isediğini bulamayacak.

Bunun en önemli nedeni ise değişim sonucu bankaların kar marjının düşük kalacağı beklentisi. Çünkü bankalar, bu değişimden kar edebilmek için yüzde 30, 5'ten aldıkları 27 Ekim kağıdı karşılığında maliyetlerini, Hazine’ye sattıkları 28 Ocak kağıdının faizine yansıtacak. Yani 28 Ocak kağıdının fiyatını yükseltecek. Fakat Hazine'nin perşembe günü kapanış itibariyle ortalama bileşik faizi yüzde 28, 6 seviyesinde bulunan 28 Ocak kağıdının faizinin değişim ihalesinde çok fazla düşmesini, ya da başka bir deyişle fiyatının yükselmesini istemeyeceği belirtiliyor. Yani tek başına değişim, bankalar açısından kar etmeye yeterli olmayacak.

Erken itfa vergiden muaf

Bankalar açısından değişimin net görülen tek avantajı ise vergi . DİBS değişimi erken itfa kapsamına girdiği için bankalar 28 Ocak kağıdının satışından elde ettikleri gelir karşılığında 2003 yılı içinde BSMV ödemeyecek. Alınacak 27 Ekim kağıdının vergisi de 2004 yılı bilançosuna yansıtılacak. Yani bir anlamda değişime vergi teşviği gelmiş olacak.

Bunun yanı sıra bir avantaj da 2004 yılı içinde de faizin aşağı yönden hareket edeceği beklentisini taşıyan bankalar açısından geçerli. Bu ihalede yüzde 30,5’ten kağıt alan bankalar, faiz düşüşüne oynayarakr ilerde kar etmeyi düşünebilir. Bu beklenti elbette ki Merkez Bankası’nın gelecekteki faiz inidirimlerini de kapsayan bir beklenti.

Kısa vadede de Merkez Bankası’ndan bu hafta gelecek bir faiz indirimi durumu değiştirebilir. Örneğin 3 puanlık bir indirimle fonlama maliyeti yüzde 30'lu seviyelere gerileyecek. Böylelikle bankalar değişimden kar elde edemeseler bile merkez bankasının olası indirimi sonrası faiz düşüşünden bir miktar ek kar etme şansına kavuşacak. Eğer cuma günü ya da gelecek hafta pazartesi günü merkez bankasından bir faiz indirimi gelirse bu değişim ihalesine gelecek talebi artırabilir.