Nisa Suresi ve kadınlar

KADINLAR hakkında yazmamı isteyen okuyucularım için “Kadınlar” isimli sureden başlıyorum. İlk ayet sadece müminlere değil, insanlara hitap eder, meali şöyledir: “Ey insanlar, Rabbinizden sakının ki, O sizi bir tek nefisten yarattı, eşini de ondan yarattı ve onlardan birçok erkekler ve kadınlar yarattı”. Bu ayette bildiriliyor ki, kadınlar ve erkekler aynı nefisten yaratılmışlardır. Bütün insanlar da o tek nefisten yaratılmış olan ilk kadın ve erkeğin soyundandırlar. Soylar arasında bir üstünlük olamayacağını Kuran başka ayetlerde de önemle vurgulamıştır (mesela, 3Al-i İmran 195).
İlk ayetten sonra gelen ayetler, yetimlere ve dul kadınlara yapılmakta olan haksız muamelelerden vazgeçilmesi ile ilgilidir. Sıklıkla yaşanan savaşlarda çocuklar yetim, kadınlar dul kalıyorlardı. O devirde dul kadınlara da yetim deniyordu. Yakın akraba bu yetim ve dullara vâris oluyor, onların mallarına ve bedenlerine sahip oluyorlardı. Kuran, 2. ayette, “Yetimlerin mallarını kendi mallarınıza karıştırarak yemeyin, bu büyük günahtır” demiştir. 3. ayette “Eğer yetimlerle evlenirseniz onların haklarına riayet edememekten korkmanız durumunda onlarla evlenmeyin” demiştir. Diğer kadınlarla dörde kadar evlenme bu ayette yer almış, “Onların da haklarına riayet edememeniz durumunda sadece bir kadınla veya sahip olduğunuz cariye ile yetinin” denilmiştir.

Geçimsizlik halleri

4. ayette, evlilik sözleşmesinde vaat edilen mehirlerin gönül rızası ile verilmesi, kadının rızası hilafına yenilmemesi, 7. ayette mirasta kadınların da payı olduğu bildirilmiştir. 15. ayette, “fuhuş isnat edilen kadınlar hakkında dört şahit getirilmesi” şart koşulmuştur. 19. ayette, “Kadınlara zorla vâris olmanız helal değildir” denilmiştir. Boşanma halinde “kadına yüklerle mehir verilmiş olsa bile hiçbir şeyin geri alınmaması” istenmiştir. 34. ayette, erkeklerin aileyi geçindirmek için çalışma vb yükümlülükleri sebebiyle kadınların velayeti erkeklerde olduğu için, iyi niyetli kadınların itaatkâr olacağı, aile mahremiyetini koruyacağı telkin edilmiştir. Kadının, aile mahremiyetini ihlal ettiği, öğüt verme ve yalnız bırakma gibi tedbirlerin yetmediği durumda dövülebileceği de vardır. Bu dövme tavsiyesine tefsirlerde “ruhsat” denilmektedir. Ruhsatın şekli hafifletile hafifletile, bükülmüş mendille vurmaktan misvak (diş fırçası olarak kullanılan ağaç parçası) ile vurmaya, iz kalmaması için hep aynı yere vurmamaya kadar çeşitli yollarla hafifletilmeye çalışılmıştır. Karısının ihanetine uğramış bir erkeğin mendilini bükmeye, (şimdi mendili de yoktur ya) diş fırçasını aramaya takati kalmış olabilir mi acaba?

Barış veya boşanma

İhanet durumu kadın için de iradeyi zorlayıcıdır. 35. ayette, araları açılan karıkocanın barıştırılması istenirse taraflardan birer hakem görevlendirilmesi, Yüce Allah’ın da bunlara yardımcı olacağı tavsiye edilmiştir. 128. ayette erkeğinin aile mahremiyetini çiğnemesinden korkan kadına verilen tavsiye, aralarında uzlaşma sağlanması için çaba göstermesidir. Çünkü barışta hayır vardır. Barış daima hayır getirecektir. Tefsirciler “Eğer evlilik yürümüyorsa, kadının boşanma talep etmesi ve mesela mehrinden fedakârlık etmesi söz konusudur” demişlerdir. Çünkü boşanan erkek yeniden evlenmek için mehir vermek zorundadır, kadın ise yeniden evlenirken mehir alacaktır.

Hz. Peygamber örneği

Kuran hükümlerinin uygulanmasında prensip Hz. Peygamber örneğidir. Hz. Peygamber, Hz. Hatice’nin sağlığında tek eşli yaşamış, Medine’deki çokeşli yaşamında da eşlerine asla sadakatsizlik etmemiştir. Hiçbir sebeple eşlerine vurmamış, çocuklara ve hayvanlara dahi vurulmasına izin vermemiştir. Çok çarpıcı bir sözü şöyledir: “Ne zamana kadar biriniz karısını, kölesini döver gibi dövecek de günün sonunda onu koynuna alıp yatacaktır”. Tefsirlerin çoğunda bu hadis örnek verilmiş olmakla beraber yine de incitmeden nasıl dövüleceğinin örnekleri sıralanmıştır. Bütün bunlar o çağın yaşama biçimine uygun çarelerdir. Yeni durumlar Mehmet Âkif’imizin deyişiyle “asrın idrakine” söyletilecektir.