Bebeklerin göz rengi neden değişir?

Göz rengi doğumda sabit değildir. Melanin, güneş ışığına maruz kalma ve genetik gibi biyolojik süreçlerle zamanla değişebilir, diyor Kuzey Karolina Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde çocuk sağlığı profesörü olan Dr. Rebecca Chasnovitz.

Chasnovitz konuyla ilgili şöyle diyor: “Her bebeğin göz rengi değişmez. Ama açık renk gözlerle doğan bebeklerin gözleri, zamanla koyulaşabilir.”

GÖZ RENGİ NASIL DEĞİŞİYOR?

Bebeklerin gözlerindeki özel hücreler—melanosit adı verilen bu hücreler—melanin adı verilen bir protein üretir. Melanin, cildi koyulaştırdığı gibi gözün renkli kısmı olan irisin de koyulaşmasına neden olur.

Popsci haberine göre ABD Ulusal Tıp Kütüphanesi’ne göre, irisimizin ön kısmında ne kadar fazla melanin bulunursa, göz rengimiz de o kadar koyu olur. Dünya genelinde en yaygın göz rengi olan kahverengi, yüksek melanin miktarıyla ilişkilidir.

Amerikan Göz Akademisi’ne göre, mavi gözlü kişilerde iris ön yüzeyinde hiç melanin bulunmaz. Yeşil veya ela gözlü kişilerde ise açık kahverengi tonlarında pigmentler vardır.

Bebekler doğduktan sonra güneş ışığına maruz kaldıkça, bu melanosit hücreleri aktifleşir ve daha fazla melanin üretmeye başlar. Dr. Chasnovitz, bu değişim için özel bir güneşlenme gerekmediğini, sadece günlük yaşamda maruz kalınan ışığın—örneğin bebek arabasıyla yapılan yürüyüşler ya da evin doğal ışığı—yeterli olduğunu söylüyor.

Genetik faktörler de göz renginin nihai tonunu belirlemede rol oynar. Ancak bu süreç, basit kalıtım kurallarıyla açıklanamayacak kadar karmaşıktır. Göz rengi tek bir genle değil, birçok genetik işaretçiyle belirlenir.

Yani iki kahverengi gözlü ebeveynden mutlaka kahverengi gözlü bir bebek doğacak diye bir kural yok. Chasnovitz şöyle diyor: “Açık renk gözlü iki kişi, açık renk gözlü bir bebek sahibi olma ihtimali daha yüksek. Koyu gözlü iki kişi de genellikle koyu gözlü bebeklere sahip olur. Ancak bir büyükbaba ya da büyükanne açık gözlüyse, o gen ortaya çıkabilir. Biri açık, biri koyu gözlü ebeveyn varsa, tamamen bir şans meselesi olabilir.”

Stanford Üniversitesi Tıp Fakültesi’nin 2016 yılında 192 bebekle yaptığı küçük bir araştırmaya göre, bebeklerin yaklaşık yüzde 63’ü kahverengi, yüzde 21’i mavi, yüzde 6’sı ela ya da yeşil gözlerle doğarken, kalan yüzde 10’unun göz rengi belirgin bir kategoriye girmemişti.

Göz rengi ne zaman değişmeye başlar?
Ebeveynler, genellikle bebeklerinin göz rengindeki değişiklikleri ilk 6 ay içinde fark etmeye başlar. Bu değişim birinci yaş gününe kadar sürebilir. “Eğer göz rengi koyulaşacaksa, genellikle biraz daha ‘bulanık’ bir görünüm almaya başlar,” diyor Chasnovitz.

Nadir de olsa, göz rengine dikkat edilmesi gereken durumlar da var. Örneğin, bir gözün mavi diğerinin koyu olması, tıbbi müdahale gerektiren Waardenburg sendromu gibi genetik bir duruma işaret edebilir.

Yeni doğanlarda göz kayması ya da gözlerin farklı yönlere bakması sık görülür. Ancak bu durum 4–6 ay arasında düzelmezse, bir göz doktoruna başvurulması öneriliyor.