Süper Lig’de yabancı hakem gündemde… Çözüm olur mu? 'Türk hakemler çok sevinir'

Futbol deyince dünyanın pek çok ülkesinde olduğu gibi Türkiye’de de akan sular duruyor. Ancak Türkiye'de Süper Lig’deki futbol ortamı oynanan oyundan çok hakemlerle gündeme geliyor.

Her müsabaka sonrası kulüp yöneticilerinden başlayan şikayet dalgası, spor programları ve sosyal medya ile zirveye ulaşıyor; tartışmaların ve eleştirilerin şiddeti gün geçtikçe daha da artıyor.

YABANCI HAKEM YÜKSEK SESLE DİLE GETİRİLMEYE BAŞLADI

Bu tartışmalar genelde kendini tekrar eden şikayetler halindeyken 'yabancı hakem' konusu da farklı bir gündem yaratmaya başladı. Türkiye Futbol Federasyonu Başkanı Mehmet Büyükekşi de yaptığı konuşmasında yurt dışından VAR hakemi getirmeyi planladıklarını açıkladı.

“12 tane VAR hakemimiz bulunuyor. VAR hakeminde sayı olarak sıkıntımız var. Şu anda bazı ülkelerle yazışıyoruz. Hedefimiz VAR hakemi sayısını 15 ile 20 arasına çıkarabilmek. Bazı projelerimiz var. Bunları hayata geçirebilmek için dışarıdan birtakım eklemeler yapmayı düşünüyoruz. Bulabilirsek yurt dışından VAR hakemi getirmeyi de planlıyoruz. Ama bulamazsak yine Türkiye’den ilave yapacağımız VAR hakemlerimizi değerlendiririz.”

Peki, yabancı hakem ülkemizdeki hakem tartışmalarına ilaç olur mu? Hazır ligimiz Dünya Kupası arası vermiş ve hakem tartışmaları nispeten sakinleşmişken 5 soru üzerinden konuyu spor yazarları ve teknik direktörlerle masaya yatırdık.

Futbolda yeni bir devri başlatan VAR sistemi, ilk olarak 2016 yılında Fransa ile İtalya arasında oynanan hazırlık karşılaşmasında kullanıldı. Türkiye ise 2018’de VAR ile tanıştı. Öncelikle 1. Lig maçlarında deneme amaçlı kullanılan ve güzel sonuçlara ulaşılan VAR sistemi, 2018-2019 sezonunun başlamasıyla Süper Lig’e “merhaba” dedi.

‘'ÇÖZÜMÜ DEĞİŞİM SANANLARIN OYUNCAĞI HAKEMLER’

1) Türk futbolunda hakemler uzun yıllardır tartışılıyor. Merkez Hakem Kurulu’nda (MHK) neredeyse her yıl değişimler oluyor. Fakat bir türlü kamuoyunda güven ortamı oluşmuyor. Bu noktada da akla ilk olarak şu sorular geliyor; Türk hakemleri dünyadaki meslektaşlarına göre daha mı çok hata yapıyor, bizim hakemlerimiz çok mu kötü? Yoksa iyi hakemlik yapılacak ortam mı sağlayamıyoruz?

Bu sorularıma Eski Hakem ve Spor Yazarı Murat Fevzi Tanırlı, “Bir futbol kültürüne sahip değilseniz, organizasyonel olarak iyi bir kurgunuz yoksa hakem tartışmaktan öteye gidemezsiniz. Ayrıca Avrupa’daki gibi bu tartışmaları engelleyecek ve ağır cezalar getirebilecek bir otoriteniz de yoksa kangren yaşama devam edersiniz” cevabını verdi. Tanırlı sözlerini şu şekilde detaylandırdı:

-- TFF’lerin MHK’ları, MHK’ların da hakemleri yok etmesi üzerine kurulu bir futbol yaşam döngüsü mevcut. Kulüpler bağırır, önce MHK’dan göstermelik bir kafa koparılır. Yetmez, birkaç hakemin kafası koparılır. Bu da yetmediği an MHK yok edilir. Hangi ülkede son 20 yılda 20’ye yakın MHK değişti? Çözümü değişim sanan zihniyetlerin oyuncağı durumunda hakemler.

-- Türk hakemleri, dünyadaki meslektaşlarından asla geride değil. Neden Avrupa’da gayet başarılı maç yönetiyorlar? Çünkü Avrupa’da futbola, rakibe ve hakeme saygı var. Eğer saygı göstermezseniz çok ağır cezalar var. Peki, bizde ne var? Kazanmak için her yol mübahtır zihniyeti. Bu şartların hepsi birleştiğinde de sağlıklı yönetimler beklemek zor.

‘ŞU AN HAKEMLİKTE TECRÜBELİ İSİM KALMADI’

Madalyonun bir başka yüzünün ise hakem kalitesi olduğuna dikkat çeken Tanırlı, “Cüneyt Çakır, Fırat Aydınus ve Halis Özkahya gibi tecrübeli isimlerin ayrılmasından sonra hakemlikte tecrübeli isim pek kalmadı. Genç jenerasyon ise Süper Lig seviyesinin ve sorumluluklarının farkında değil. Daha özenli ve çalışkan olmaları şart. Süper Lig’e çıkabilmek için eskiden çok zorlu aşamalardan geçiliyordu. Şu an çok kısa sürede çıkabilir hale gelindi” ifadelerini kullandı.

‘VAR TARTIŞMASI AVRUPA'DA SİSTEM ÜZERİNDEN, BİZDE İSİM ÜZERİNDEN’

2) VAR’ın futboldaki adalet arayışına pozitif katkı yaptığına, daha da fazlasını gelecekte önereceğine şüphe yok. Ancak VAR, Avrupa’da da tartışma yaratıyor. Süper Lig’de ise standardın oturmadığını söylemek mümkün… Örneğin bir pozisyona elle oynama kararı verilirken bir başka maçta benzer pozisyonda aynı karar çıkmıyor. Ligimizdeki VAR uygulamaları standart oturtmak açısından Avrupa’nın gerisinde mi?

“UEFA Hakem Kurulu’nda uzun süre yöneticilik yapıp yeni ayrılan, halen UEFA eğitimciliğine devam eden TFF Danışmanı ve hakem eğitimcisi Hugh Dallas, Süper Lig’deki VAR performansının Avrupa’nın asla gerisinde olmadığını, hatta bazılarından ileride olduğunu belirtti” diyen Murat Fevzi Tanırlı “Bu sözlere kesinlikle katılıyorum. Bu yıl birkaç maçta skandal hata olsa da genel çıta gayet iyi” dedi ve ekledi:

“VAR tartışmaları Avrupa’da da sürüyor. Ancak onlardaki tartışmalar sistem üzerinden, asla isimler üzerinden değil. Nasıl daha iyi olabilir üzerine kurulu. Bizde ise zaten sisteme güven yok, isimler de liste liste yayınlanarak fişleniyor.”

‘HAKEMLER HATA YAPIYOR AMA SORUN DAHA BÜYÜK’

Spor yazarı Uğur Vardan ise hakemlerin çok fazla hata yaptığını ama bunun bir “bileşik kaplar” meselesi olduğunu söyledi. Vardan sözlerini şu şekilde detaylandırdı:

-- Senin oyuncun, takımın, teknik direktörün, kulüp yönetimin ve taraftarının bakış açısı ne denli vasatsa hakemin de o denli vasat. Bu denklemde kimse kimsenin üstünde değil. Ama hakemin arkasında kulüpler gibi büyük bir güç yok. Ayrıca ulusal refleksimiz olarak hatayı hep kendimizin dışında aradığımız ve sürekli bizi yıkmak isteyen ‘Dış güçler’ fikriyatına inandığımız için de başarısızlık durumunda savunma mekanizmalarımız bu noktaya yoğunlaşıyor.

-- “Bizi şampiyon yapmak istemiyorlar” ve “Hakemler önümüzü kesiyor” da en bilinen sloganlarımız oluyor. İşin tuhaf tarafı bu ülkede futbol var olduğundan beri enikonu hep aynı takımlar şampiyon oluyor ve hep de onlar sistemden şikâyetçi. Özetle bence sorun hakemlerde değil bizim oyun kültürümüzde ve futbola ilişkin, sürekli kazanma üzerine kurulu çarpık bakışımızda.

YABANCI HAKEM OLMALI MI?

3) Şimdilerde VAR’a yurt dışından hakem getirilmesi gündemde… En merak edilen ise bu adımın sorunları çözmeye ve güven ortamının sağlanmasında etkili olup olmayacağı… VAR veya sahada yabancı hakem sorunları çözer mi?

Süper Lig’de pek çok takım çalıştırmış teknik direktör İrfan Buz, yabancı hakemin sorunları çözmeyeceğine, hakemlerin iyi bir eğitimden geçmesi gerektiğine vurgu yaparak, “Şu an VAR’da hiç hata yapmayan ya da en az hata yapılan ülke neresiyse hakemlerimizin oraya giderek iyi bir eğitimden geçmesi gerekiyor” dedi. Buz, sözlerine şöyle devam etti:

“Türkiye’deki futbol otoritesi, hakemlerimizin kararlarını eleştiriyor ve doğru bulmuyorsa, hakemlere yönelik iyi bir eğitim ortamının sağlanması için uğraş vermesi gerekiyor. Yoksa yabancı hakemi getirmek işin en kolayı. Ayrıca neden yabancı hakemlerin, bizim hakemlerimizden daha iyi olduğunu hemen kabulleniyoruz. Artık futbolumuzda ‘kurban bulma’ rolünden çıkalım. Sürekli o suçlu, bu suçlu, şu suçlu… Bu anlayışın bizi hiçbir yere getirmediğini görüyoruz ve getirmeyeceği de çok açık.”

‘KULÜP YÖNETİCİLERİNİ DE Mİ YABANCI YAPACAĞIZ?’

“Ne olursa olsun bizim hakemlerimizin genel olarak yurt dışındaki hakemlerden kötü olduğunu düşünmüyorum” diyen İrfan Buz; Almanya, İngiltere ve İspanya’daki hakemlerin Türkiye’deki gibi baskı ortamında maçlara çıkmadığının altını çizdi:

“Avrupa’da hakemler daha rahat. Bir güven ortamı da var. Biz de böyle bir şeyden söz etmek zor. Değiştirilmesi, düzeltilmesi ve geliştirilmesi gereken taraflar var. Ama sorun yabancı hakem getirmekle çözülmez. Bu düşünceye çok net bir şekilde karşıyım. Bugün VAR’a yabancı hakem getirirsiniz yarın saha içi hakemlerini yabancı yaparsınız, sonra ne olacak? Yöneticileri de mi yabancı yapacağız? Ülkemizde olan durumu, kendi insanlarımızı geliştirerek ve hataları minimuma indirerek çözmemiz gerekiyor.”

‘YABANCI HAKEM ANCAK ‘AĞRI KESİCİ’ OLUR’

En son Süper Lig’de Yeni Malatyaspor’u çalıştıran teknik direktör Cihat Arslan da “Yabancı hakem uygulamasının hastalığın gerçek tedavisi değil de ağrı kesicisi olduğunu düşünüyorum” dedi.

Yabancı hakemin sorunu kalıcı olarak çözmeyeceğini vurgulayan Arslan, “Yabancı hakem kendi insanımıza ve kendi kurumlarımıza saygısızlık. Bizim insanımız sadece yönetilen olsun hiç yöneten olmasın mı?” ifadelerini kullandı.

Ayrıca Süper Lig’nin majör liglere göre teknolojide değil ama yorumlamada oldukça geride olduğuna vurgu yapan Cihat Arslan, “Futbol sonuçta yoruma dayalı bir oyun. Her pozisyonu bir fotoğraf karesinde ileri al/geri sar yaparak futbolun ruhundan uzaklaştırıyoruz. Bizde fazla abartı var ve çok irdeliyoruz. Ligimizde maçları sadece VAR hakemleri yönetiyor diyebilirim. Saha içindeki hakemler sadece taç atışını ve ince faulleri veriyor. Ben buna karşıyım. Maç sahada yönetilsin ve VAR yardımcı olsun” dedi.

'GELEN YABANCI HAKEMLERİ DE KENDİMİZE BENZETİRİZ'

Uğur Vardan da VAR’a yurt dışından hakem getirilmesini anlamsız bir çaba olarak görüyor.

Vardan, “Spor basının yabancı teknik direktörlere ilişkin en büyük klişelerinden biri “Ligimizi bilen, tanıyan, oyuncularımızın anlayabilen teknik direktörler…” türü bir yaklaşım değil midir? Peki iş yabancı hakemlere gelince ne olacak? Bence baştan sona anlamsız bir çaba VAR’a yurt dışından hakem getirilmesi. Ki yurtdışında da bu tür uygulamalarda sorun yaşandığını biliyoruz” dedi ve ekledi:

“Kim bilir, belki bir süre susulur, sonrasında da gelen yabancı hakemleri kendimize benzetiriz ya da onlar üzerinden yeni düşmanlar yaratırız. Beni asıl ilgilendiren nokta ise hayatın diğer alanlarındaki adalet arayışını sorgulamadan sürekli futbolda adaleti, hakkaniyeti aramamız… Oysa ne diyordu ‘Dar Alanda Kısa Paslaşmalar’ın ünlü repliği: “Hayat futbola fena halde benzer!”

‘YABANCI HAKEM BULMAK ÇOK ZOR AMA DEĞİŞİM PROGRAMI UYGULANABİLİR’

4) Dünya Kupası sonrası ligler kaldığı yerden devam edecek. Avrupa kupalarını da işin içine katınca oldukça sıkışık bir takvim olacak. Böylesi bir ortamda yabancı hakemi hangi liglerden getirmek mümkün olabilir?

“Her ülkenin kendi lig ve kupa maçlarındaki fikstürü bu denli yoğunken ve Dünya Kupası sonrası zor süreç başlayacakken hakem bulmak imkânsıza yakın” diyen Murat Fevzi Tanırlı, Avrupa’nın 5 büyük liginden üst düzey isimleri beklemenin zaten hayal olduğunun ama değişim programı uygulanabileceğinin altını çizdi:

“Ülke federasyonlarının anlaşma yapması sonucu değişim programı uygulanabilir. Tecrübe kazanmaları istenen isimler görevlendirilebilir. Portekiz ve Fransa bunu uyguluyor. Ancak zaten Avrupa’nın 5 büyük liginden Michael Oliver, Anthony Taylor, Turpin, Deniz Aytekin, Lahoz gibi isimleri beklemesin kimse. İşin ekonomik boyutunu tartışmaya dahi açmıyorum.”

YABANCI HAKEM GELİRSE DAHA MI AZ BASKI OLUR?

5) Ülkemizde hakemlerin üzerinde baskı olduğu açıkça görülüyor. Peki, yabancı hakem VAR’a geldi diyelim, nispeten daha mı az baskı olur? Ayrıca yabancı hakemin varlığı Türk hakemlerinin psikolojisini ve özgüvenini nasıl etkiler?

Bu iki soruyu Murat Fevzi Tanırlı, şu şekilde cevapladı:

-- Avrupalılar futbolu, biz ise skor tabelasını seviyoruz. Kazanalım da gerisi teferruat mantalitesi bizde hâkim. Bunu neden söylüyorum, Avrupalı hakemin derdi futboldan keyif almak ve başarılı bir yönetim sergileyip dünyaya açılacak yola adım adım ulaşmak. Türkiye’de ise hakemlerin sahaya çıkarken akıllarındaki ilk ve tek şey “Aman başıma bir şey gelmeden sağ salim maçı tamamlayayım” düşüncesi. Hakemler üzerinde yaratılan ağır baskının sonucu olarak karşımıza iki ayrı uçta vizyon farkı çıkıyor. Yazık gerçekten.

-- Yabancı hakemlerin varlığı Türk hakemleri de hiç etkilemez, tam aksine sevinirler. Şu an hakemlere “4 büyüklerin maçlarına çıkmak istiyor musunuz?” anketi yapsanız muhtemelen yüzde 1 “evet” cevabı çıkar. Hiç kimse bunca yıllık emeğinin birkaç maçtaki kötü performansla yok edilmesini ve büyükleri karşısına almayı istemez. Dört büyükler Avrupalı hakemlerle yönetilir. Diğerleri de yerli hakemlerle. En azından, 4 büyüklerin istemediği hakem, ülkeden ayrıldıktan sonra bir daha gelmez.

 Fotoğraflar: İHA, Alamy