Gökyüzüyle yeryüzü arasında bir yerde

İstiklal Caddesi’ndeki ANAMED’de geçen salı açılan ‘Kuşbakışı Filistin’ sergisini görmeye giderken İsrail’in Gazze’ye yeniden hava saldırısı düzenlediği haberi geliyor. Aralarında kadın ve çocukların olduğu çok sayıda Filistinlinin yaşamını yitirdiğini öğreniyoruz. Filistin topraklarının tarihsel, politik ve kültürel bağlamda nasıl gözlendiğini, Ortadoğu’daki şiddeti ele alan sergiyi bu haberin ardından gezmek haliyle çok hüzünlü ama bir o kadar da anlamlı oluyor.

Sergi ilk olarak Eylül 2021’de Ramallah’taki A.M. Qattan Vakfı’nda ziyarete açıldı. Serginin güncellenmiş halinde arşiv belgeleri, fotoğraflar, haritalar, mektuplar, videolar ve sanat eserlerinden oluşan bir seçki görmek mümkün. Yazid Anani, Zeinab Azarbadegan, Zeynep Çelik ve Salim Tamari’nin küratörlüğünü, Asma’ Al-Mozayen’in asistan küratörlüğünü üstlendiği sergi 25 Ocak 2026’ya dek açık olacak.

Gökyüzünden yeryüzüne uzanarak sömürgeci bakış açısıyla yerel direniş arasındaki mücadeleyi gözler önüne seren sergi ‘Gökyüzü Casusları’, ‘Mit ve Düzen’, ‘Kudüs’ün Temsili’, ‘Hafıza Limanları’, ‘Seyahatler ve Arzular’, ‘Coğrafi Görünüm ve İktidar’ isimli 6 tematik bölümden oluşuyor.

Filistin hakkındaki egemen anlatıya meydan okuyarak alternatif perspektifler sunan sergiyi gezerken Ramallah doğumlu küratör Yazid Anani’ye rastlıyoruz. Anani şunları söylüyor: “Siyonist yanlısı hareket nedeniyle bugünlerde Filistin’in hikâyesini anlatmak, özellikle de Avrupa gibi yerlerde gerçekten zorlaşıyor. Farklı sömürgeci güçlerin Filistin’e gökyüzünden nasıl baktığını ve Filistinlilerin nasıl yaşadığını yan yana koyan sergi bu yüzden çok önemli.”

Serginin küratörlerinden Zeynep Çelik’se mimarlık, kent ve görsel kültür üzerine çalışan bir tarihçi. O da şunları anlatıyor: “Sanat Filistin’deki krizi anlatmanın en iyi yöntemlerinden biri çünkü orada yaşananları şu an sadece dijital dünyada görebiliyoruz. Filistin 1917’ye kadar Osmanlı hâkimiyetindeydi. Düşünün, 1914 yı-
lında bölgede sinema bile var. Yeni gelenler Avrupa’ya benzesin diye ülkeyi asimile ediyorlar. Sonraki dönemlerde zeytin ağaçlarının yerine çam ağaçları diktiklerini görüyoruz mesela. Elizabeth Taylor, Frank Sinatra, Julio Iglesias gibi ünlü isimler de aracı oluyor siyonizmin yayılmasına. Sergide bunların da fotoğrafları var.”