Hazır giyimde istihdam sınavı

TÜRKİYE ekonomisinin lokomotif sektörleri arasında yer alan ve emek yoğun sektörlerin başında gelen tekstil ve hazır giyim sektörleri, son yılların en kötü dönemini geçiriyor. Dünyada da sektörün durumu iç açıcı değil. Avrupa ve Amerika pazarlarındaki resesyon ve daralma tekstil sektörünü etkiledi. Tüm dünyada hazır giyime talep yüzde 20 oranında düşüş gösterdi. İstihdam kaybı da giderek artıyor. Sektörde geçen sene 1 milyon 200 bin çalışan varken şimdilerde bu rakam 1 milyona kadar geriledi. Bunun nedenleri arasında üretimdeki düşüş, maliyetlerdeki artış ve kur baskıları gibi nedenler yer alıyor. Sektör temsilcilerine göre, bu durumu tersine çevirmek için dönüşüm şart.

SEKTÖR ESKİ GÜNLERİNİ ARIYOR

2020’de 1 milyon sınırını aşan ve 2022 yılında 1 milyon 222 bine çıkan hazır giyim ve tekstil sektöründe toplam istihdam 2023 yılında 1 milyon 24 bine geriledi. Hazır giyim ve tekstil sektörü 2022 yılına kıyasla 197 bin 633 kişi istihdam kaybı yaşadı.

Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) verilerine göre 2024 haziranda toplam istihdam 983 bin 595 olarak gerçekleşti. İstihdamdaki bu düşüşlerle birlikte yaklaşık 300 bin kişilik kayıp görüldü. Hazirandaki istihdam kaybının 10 bin 181’i bini tekstil, 15 bin 293’ü ise hazır giyim sektöründe gerçekleşti. SGK’nın son açıkladığı 2024 temmuz verilerine göre de tekstil ve hazır giyimde toplam istihdam 1 milyon 8 bin 940 oldu. Temmuzda hafif toparlanma göze çarpsa da sektör eski günlerini aramaya devam ediyor. Temmuzda istihdam artışının 14 bini tekstil, 25 bini ise hazır giyim sektöründe gerçekleşti. Yine bu dönemde tekstilde iş yeri sayısı 19 bin 615 olurken, giyimde ise 40 bin 418 şeklinde kayda geçti.

İHRACAT 13.6 MİLYAR DOLAR

Türkiye İhracatçılar Meclisi verilerine göre, 2024 yılı Ocak-Eylül dönemi Türkiye’nin hazır giyim ve konfeksiyon ihracatı 2023 yılının aynı dönemine göre yüzde 8.5 düşüş ile 13.6 milyar dolar oldu. Hazır giyim ve konfeksiyon sektörü 2024 yılı ilk üç çeyreği sonunda 13.6 milyar dolarlık ihracat değeri ve genel ihracat içindeki yüzde 7.1’lik payıyla; yüzde 14 paya sahip olan otomotiv sektörü ve yüzde 12 paya sahip olan kimyevi 

maddeler sektörünün ardından üçüncü sırada. 2024 yılı Ocak-Eylül dönemi itibarıyla sektörel ihracatın yüzde 62’si Avrupa Birliği ülkelerine gerçekleştirildi ve bu ülke grubuna ihracatta 2023 yılına göre yüzde 5.7’lik bir düşüş yaşandı. 2024 yılı ilk üç çeyreğinde Türkiye’den en fazla hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatı yapılan ülkeler Almanya, Hollanda, İspanya, İngiltere ve Fransa olarak sıralandı.

1 MİLYONUN ALTINA DÜŞTÜ

Hazır giyimde yaşanan istihdam kaybını değerlendiren Türkiye Giyim Sanayicileri Derneği (TGSD) Başkanı Ramazan Kaya, “Ülkemizin en fazla ihracat yapan sektörü olan hazır giyim aynı zamanda en çok istihdam sağlayan sektörler arasında yer alıyor. Sektörümüz aynı zamanda ülkemizde kadın istihdamının erkek istihdamından yüksek olduğu üç sektörden biri olarak ekonomik olduğu kadar sosyal ve toplumsal gelişime de katkı sağlıyor. Özellikle pandemi sonrasında ülkemize yönelik tedarik talebinin artmasıyla birlikte sektörümüz yatırım, üretim, ihracat ve istihdamda son derece yüksek seviyelere ulaştı. Öyle ki 2022 yılı Ağustos ayında hazır giyim sektöründeki istihdam 740 bin kişiye yaklaştı. Ancak o dönem itibarıyla gerek global ekonomik durum gerekse üretim ve işçilik maliyetlerindeki artış ve Türk lirasının değerlenmesi sonucu rekabet gücümüzü kaybetmemizle birlikte tablo tersine dönmeye başladı. Sektördeki kapanmalar ve kapasitelerin düşürülmesi neticesinde istihdam bu yılın haziran ayı itibarıyla 625 bine kadar geriledi. Ortalama yüzde 15.3’lük bir daralma var. Bu gerilemeyle birlikte hazır giyim ve tekstildeki toplam istihdam da bir milyonun altına düştü” ifadelerini kullandı.

KAYIP DEVAM EDECEK

Hazır giyim sektörünün emek yoğun bir sektör olduğunu vurgulayan Ramazan Kaya, “Maliyetlerimizin yüzde 40’ını ham madde, yüzde 35’ini ise işçilik oluşturuyor. Dolayısıyla yüksek işçilik maliyetleri, sektörümüz için ana sorunlardan biri olmaya devam ediyor. 2025 yılını değerlendirdiğimizde de sektörümüzün ihracatta 2024’teki durumunu koruyacağını veya bu yıla göre yüzde 5 daha küçüleceğini öngörüyoruz. Bu durum istihdam kaybının devam edebileceğine işaret ediyor.

Hiç kuşkusuz ülkemizin içerisinde olduğu ekonomik durumun ve verilen mücadelenin farkındayız. Bu bilinçle ülkemiz için çalışmaya; yatırım, üretim, istihdam ve ihracatta öncüler arasında yer almaya devam edeceğiz. Ancak bu süreçte sektörümüzün desteklenmesi büyük önem taşıyor. Hazır giyim sektörü olarak en önemli beklentilerimizden birini asgari ücretin OVP’deki yeni dönem enflasyon hedefi ile belirlenmesi oluşturuyor. Gerekli desteklerin sağlanması ve doğru adımların atılması halinde sektörümüzün yeniden bir büyüme sürecine gireceği ve istihdamını artıracağına inanıyoruz” değerlendirmesini yaptı.

SEKTÖRDE ÇIKAN GERİ GELMİYOR

TOBB Konfeksiyon ve Hazır Giyim Sanayi Meclis Başkanı Şeref Fayat ise istihdam kaybını “Çalışanlar tekrar sektöre dönmek istemiyor ve gelecek görmüyor. İşverenler de yatırımlarını küçültüyor. Dolayısıyla sektörden çıkan hem işveren hem de çalışan geri gelmiyor” diye yorumladı.
Fayat, “Mavi yaka, teknikerler, model makinecilerde eksikler var. Teknik ve ara eleman bulamıyoruz. Bu sıkıntı bütün sektörlerde var. Türkiye’de yetkin olmayan üniversitelerden mezun olmuş milyonlarca gencimiz var ve maale-sef en büyük işsizlik tanımı onlar-da” dedi. Hazır giyimde 2025’in de zor geçeceğini belirten Fayat, “Çünkü kısa vadede dövizin çok hareketli olmayacağı, enflasyonla mücadelenin devam edeceği görülüyor. 2025’i de zor ve parasal sıkılaşmanın olduğu bir yıl olarak görüyoruz. Sanayide büyüme olmayacağı için istihdamda da büyüme olmayacaktır” dedi.

‘YÜZDE 15-20 DARALMA VAR’

Uluslararası Hazır Giyim Federasyonu (IAF) Başkanı Cem Altan da dünyadaki istihdamla ilgili şu bilgileri verdi: “Dünyadaki resesyondan dolayı en çok etkilenen sektörlerin başında tekstil ve hazır giyim geliyor. Türkiye’de olduğu gibi tüm dünyada yüzde 15-20 arasında daralma var. Bu daralmanın getirdiği işsizlik ve işten çıkarılma sorunu oldu. Çünkü sektör kârlı bir sektör değil. Çok çok düşük marjlarla üretim yapan bir sektörüz. Son bir yıldır tamamen uluslararası rekabet gücümüzü kaybettik. Bundan dolayı maliyetlere bile mal satamıyoruz, yaşamak için zararı bile kabul ediyoruz, bu dönem geçicidir dayanabildiğimiz kadar dayanalım diyoruz. Ama nereye kadar gidecek bilmiyoruz. Tüm sektörde işten çıkarmalar, kapanan firmalar var, konkordato ilan edenler var. Türkiye’de aşağı yukarı 300-350 bin kişi işten çıkarıldı. Hazır giyim ve tekstil sektörü Türkiye’yi domine eden işsizliği azaltan bir sektör. Dolayısıyla buradaki kayıplar Türkiye’de yaralar açacaktır.”

Cem Altan, 2025 yılına dair de “Özellikle Türkiye’de istihdam kaybının 2025’te daha hızlı olacağını, dünyada ise çok parlak geçmeyeceğini tahmin ediyoruz. Sektöre daha çok teknik ağırlıklı eleman kazandırmamız gerekiyor” şeklinde konuştu.

ÜLKELER EN AZ ADETLE ÜRETİM YAPMAK İSTİYOR

Hazır giyimde en büyük istihdam kaybı veren ülkenin Türkiye olduğunu belirten IAF Başkanı Cem Altan, diğer ülkelerdeki durumu ise şöyle anlattı: “Özellikle Bangladeş bizim en büyük rakiplerimizden biri ve orada da fabrikalar kapanıyor, işten çıkarılmalar oluyor. Kamboçya, Hindistan, Pakistan gibi ülkeler bu açıktan faydalanıp büyümeye devam ediyor. Çin global arenada biraz kayıp veriyor ama 10 senedir başka ülkelerde firmalar kurdu. Avrupa ve Amerika markaları Çin’de alımını azalttı ama diğer ülkelerde Çin menşeli firmalardan hala ürün alıyor. Türkiye, Avrupa’ya en yakın ve en avantajlı üretim hubu olduğu halde maalesef diğer ülkelerle başa çıkamıyor. Herkes kendine en yakın, en az adetle nerede üretim yapabilirim fikriyle yürüyor.”