36-40 yaşın tercih ettiği meslek: BES aracılığı

SAYILARI 76 bine yaklaştı. Özellikle 36 ila 40 yaş arasında olanların tercih ettiği meslek haline geldi. Neredeyse tamamına yakını üniversite mezunu ve mesleği seçenlerin yüzde 54’e yakını da kadın çalışanlardan oluşuyor. Kim mi, bunlar? Bireysel emeklilik aracıları. Çok bilinmese de, 2003 yılında başlayan Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) ile birlikte BES aracıları, yeni bir iş kolu olarak istihdam piyasasında yerini aldı. Her geçen yıl da aracıların sayısı artıyor ve her sene de 5 bine yakın kişi, bireysel emeklilik aracısı oluyor.

Kimdir bu aracılar ve ne iş yaparlar? Emeklilik şirketi tarafından katılımcılara sunulan emeklilik sözleşmelerine yönelik olarak tanıtım, bilgilendirme, satış işlemlerine aracılık eden veya bunları emeklilik şirketi adına yapan kişiler, bireysel emeklilik aracısı olarak adlandırılıyor. Bu aracılar, BES’e katılmak isteyenlere yaşları, getiri beklentileri ve emeklilik dönemindeki gelir hedefleri ile risk profillerine bağlı olarak, sistemin uzun vadeli yapısını da göz önünde bulundurarak emeklilik planları ve fonları hakkında bilgi veriyor. Katılımcının taleplerini dikkate alarak, bireysel emeklilik sözleşmesine ilişkin gerekli bilgi ve belgeleri de düzenliyorlar.

KADINLAR TERCİH EDİYOR

Emeklilik Gözetim Merkezi (EGM), bireysel emeklilik aracılarına yönelik son verileri paylaştı. Buna göre aracıların sayısı 76 bine yaklaştı. Aracıların yüzde 54’e yakını kadınlardan, yüzde 46’sı da erkeklerden oluşuyor. Bu mesleği seçenlerin yaş aralıklarına bakıldığında ise 36 yaş üzeri olanların ilgi gösterdiği görülüyor. Üniversite mezunları arasında bireysel emeklilik aracılığı çok yaygın değil. Bunun da nedeni; finans piyasaları konusunda deneyim gerektirmesi ve mesleğe girişte yapılan sınavlar. Bu nedenle de 36 yaş üzeri, bireysel emeklilik aracısı olmayı daha çok tercih ediyor. Öyle ki, 40 ila 50 yaş arası olanların sayısı da azımsanmayacak boyutta. Açıklanan son veriler çerçevesinde BES aracılarının yüzde 88’i üniversite mezunu; kalan ise meslek yüksekokulu mezunu.

Bireysel emeklilik aracılığı denince; elinde çanta, kapı kapı dolaşılan bir meslek zannediliyor ki, bu yanlış bir algı.  Bugün 76 bin aracının yüzde 80’e yakını bankalarda çalışırken, sadece yüzde 10’u bireysel direkt satış yapıyor.

SINAVSIZ OLUNAMIYOR

Peki, kimler, nasıl bireysel emeklilik aracısı olur? Aracı olmak için sadece üniversiteden mezun olmak ya da finans piyasasında deneyim sahibi olmak yetmiyor. Birinci kural; kısa adı e-BEAS olan, Emeklilik Gözetim Merkezi tarafından yapılan Bireysel Emeklilik Aracıları Sınavı’na katılmak. Sınava girmeyen, girip de başarılı olamayanlar bu meslekte çalışamıyor. E-BEAS, bireysel emeklilik aracılığı faaliyetinde bulunmak isteyenlerin lisans almaları için katılmak zorunda oldukları bir sınav. Emeklilik Gözetim Merkezi tarafından elektronik ortamda, çoktan seçmeli olarak yapılıyor. Sınavın amacı, bireysel emeklilik aracısı adaylarının mesleki yeterlilikleri ile bilgi ve becerilerini ölçmek.

KİMLER KATILABİLİYOR?

Burada asıl sorulması gereken soru, kimler bu sınava katılabilir? Üniversite mezunları bireysel emeklilik aracısı olmak için sınava katılabiliyor. Bunun dışında üniversitelerin bazı ön lisans programlarından ve meslek yüksekokullarından mezun olanların da sınava katılma hakkı bulunuyor. İki yıllık bankacılık, sigortacılık, borsa ve finans, işletme, maliye, menkul kıymetler ve sermaye piyasası, muhasebe, para ve sermaye yönetimi, pazarlama ve satış yönetimi ön lisans programlarından mezunlar e-BEAS sınavına katılabiliyor.

Bireysel emeklilik aracısı olmanın iyi bir tarafı da okurken sınava girilebilmesi. Ancak bunun da sınırları var. Mesela, üniversite ya da meslek yüksekokulu öğrencileri sınava katılabiliyor, fakat aracı lisansına sahip olabilmek için sınava giriş tarihinden itibaren bir yıl içinde mezun olunması ve mezuniyet belgesinin de Emeklilik Gözetim Merkezi’ne verilmesi gerekiyor. Liseden mezun olanlar da aracı olmaya hak kazanıyor. Lise mezunları için şartlar farklı. E-BEAS sınavına başvurmadan önce son üç yıl içinde toplam en az bir yıl boyunca emeklilik şirketlerinde, sigorta şirketlerinde, sigorta acentelerinde, sigorta brokerlerinde, bankalarda, sermaye piyasası aracı kurumlarında çalışmış olmak gerekiyor.

HER 100 KİŞİDEN 61’İ SINAVI GEÇEBİLİYOR

Bireysel emeklilik aracısı olmak için sınava başvurmak öyle sanıldığı gibi zor değil. Emeklilik Gözetim Merkezi, bunun için elektronik bir platform kurdu. Sınava girecek kişiler bu platform üzerinden e-Devlet’e yönlendiriliyor ve TC kimlik numarası ile kayıt yapılabiliyor. Sonrasında platform üzerinden; sınav başvurusu, sınav tarihi seçimi, BES sözleşmesi satış yetkisi başvurusu gibi tüm işlemler yürütülüyor.

Sınavda ise 100 soru soruluyor ve bunlar; temel işletme ve iktisat, finans ve yatırım araçları, sigortacılık, satış yönetimi ve pazarlama, katılım esaslı bireysel emeklilik, emeklilik sistemleri ile mevzuat konularından oluşan sorular oluyor. Sınavda başarılı olmak için de 100 sorunun ortalama 65’inin doğru cevaplanması gerekiyor.

Bireysel emeklilik aracısı olmak için sınava başvurmak kolay ama sınavdan geçip de aracı olmak o kadar kolay değil. Mesela sadece 2024 yılında bireysel emeklilik aracısı olmak için 169 bin kişi başvurmuş, yüzde 61’i sınavı geçip, aracı olmaya hak kazanmış. Yani, sınava girmek için başvuran her 100 kişinin 40’ı sınavı geçememiş.

NE KADAR KAZANIYORLAR?

BİREYSEL emeklilik aracıları, ‘bireysel emeklilik uzmanı’, ‘finansal danışman’ ve ‘bireysel güvence danışmanı’ adı altında; emeklilik şirketlerinden sigorta ve bireysel emeklilik acentelerine, sigorta brokerlerinden bankalara, sermaye piyasası aracı kurumlarından mali kuruluşlara, portföy yönetim şirketlerine ve eğitim kurumlarına kadar çok geniş alanda çalışabiliyor. Ayrıca bireysel emeklilik aracısı lisansına sahip olanlar; hukuk büroları ve danışmanlık şirketlerinde danışman olarak, eğitim kurumlarında eğitmen olarak ve finansal kuruluşlarda personel ya da yönetici olarak da görev alabiliyor. Gelelim, merak edilen o konuya; bireysel emeklilik aracılarının ortalama gelirlerine. Deneyim süresine göre maaş skalası da değişiyor ama bireysel emeklilik aracılarının ortalama maaşı 60 bin liralarda ve bu alanda deneyim arttıkça maaş da yükseliyor.

ADAYLARA REHBER

Adaylar, eğitim durumunu gösterir belge ile Emeklilik Gözetim Merkezi’ne başvuruyor.

Başvurular Emeklilik Gözetim Merkezi’nin internet adresi üzerinden yapılıyor.

Başvuru sonrası adaylar, Emeklilik Gözetim Merkezi tarafından yapılan Bireysel Emeklilik Aracıları Sınavı’na katılıyor.

Sınava katılmak için 2.100 lira sınav ücreti ödeniyor.

Sınavda adayların mesleki yeterlilikleri ölçülüyor.

Sınavda başarılı olanlar bireysel emeklilik aracısı lisansına sahip oluyor.

Bireysel emeklilik aracısı olduktan sonraki iki yıl içerisinde bir kez, sonraki her yılda ise bir kez olmak üzere eğitimlere katılmak zorunlu.