Önce Giresun sonra Samsun şimdi ise Gümüşhane… Karadeniz'de neler oluyor? Bölgede deprem riski yüksek şehirler hangileri?
Güncelleme Tarihi:
Sabah 06.09’da merkez üssü Gümüşhane'nin Kelkit ilçesinde 4,2 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi. Depremin derinliği 5,09 kilometre olarak ölçüldü. Gümüşhane’de meydana gelen deprem, çevre illerde ve Erzincan’da da hissedildi. Karadeniz Bölgesi, deprem riskinin düşük olmasıyla biliniyor. Buna rağmen 14 Temmuz tarihinde Giresun açıklarında 3,9, 16 Temmuz'da ise Samsun’da 3,4 büyüklüğünde deprem meydana gelmişti. Peki halk tarafından deprem konusunda ‘güvenli’ olarak adlandırılan Karadeniz’de neler oluyor?
Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun Kuzey Anadolu Dağları’nın oluşumundan sorumlu olan fay zonu olduğunu ve bu zonun Karadeniz’den geçtiği yerlerde depremlerin oluşabileceğini söyleyen Jeoloji Mühendisleri Odası Deprem Danışma Kurulu Üyesi Prof. Dr. Süleyman Pampal, yakın zamanda yine Gümüşhane’de olan depreme dikkat çekerek şu bilgileri paylaştı:
“Aralık 2023’te yine Gümüşhane’nin Kelkit ilçesinde 4.1 büyüklüğünde deprem olmuştu. Yine aynı bölgede bu sefer 4,2 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi. Karadeniz deprem konusunda genel olarak güvenli kabul ediliyor, ancak gerçek hiç de öyle değil. Gümüşhane’de meydana gelen deprem sürpriz değil.”
SON BİN YILDA 7 VE ÜZERİ 20’DEN FAZLA DEPREM MEYDANA GELDİ
Kelkit civarının Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun çok yakınında bulunduğunu söyleyen Prof. Dr. Süleyman Pampal, “Burası büyük depremler üretme potansiyeline sahip. Depremin olduğu yer Erzincan’a yakın ve orada da hissedildi. Zaten Anadolu’da meydana gelen depremlerin en önemlileri Erzincan çevresinde oldu. Bu bölgede yaklaşık 50 yılda bir 7 üzeri deprem oluyor. Son bin yılda tutulan kayıtlarda bu bölgede 20’den fazla deprem var” ifadelerini kullandı.
KARADENİZ NEDEN SANILDIĞI KADAR GÜVENLİ DEĞİL?
Prof. Dr. Süleyman Pampal, Karadeniz Bölgesi’nin deprem konusunda neden güvenli olmadığını dair ise şu önemli bilgileri paylaştı:
-- Türkiye’nin dünya ölçeğinde hatırı sayılır fayı Kuzey Anadolu Fayı’dır. Bu fay Yunanistan’dan Gökçeada, Bozcaada, Tekirdağ, Ganos fayı, Orta Marmara fayı, Marmara Denizi, İzmit, Sakarya, Bolu, Erzincan ve Van’a kadar uzanıyor. Bu fay yaklaşık 1500 kilometre boyunda, doğrultu atımlı ve sağ yönlü aktif bir fay (dextral-transcurrent fault).
-- Bu fay hem tarihsel hem de güncel dönemde Türkiye’nin en yıkıcı depremlerini üretiyor. Güncel döneme bakarsak depremler 1912’de Tekirdağ’da başladı, 1939 Erzincan’da devam etti ve bundan sonra da 1942, 1943, 1944, 1957, 1967, 1992 ve 1999 da dahil olmak üzere tam 10 tane 7 ve üzeri büyüklükte deprem üretti. Bu fay şimdi ise İstanbul’u tehdit eden deprem olarak gündemimizde.
-- Peki konunun Karadeniz ile bağlantısı ne? KAF, bütün Anadolu’yu etkileyen bir faydır. Karadeniz Bölgesi de bu faya uzak değil. Karadeniz’in yerleşim yerleri, KAF’a 50 ila 100 kilometre mesafede yer alıyor. Bu mesafe ise depremin yıkıcı etkisi bakımından oldukça yakın sayılıyor. Yani KAF ile Karadeniz şehirlerinin mesafesinin çok yakın olduğunu ve olası bir depremde bu bölgenin de etkileneceğini, yıkıcı depremlerde hasar alabileceğini söyleyebiliriz.
KARADENİZ’İN İÇİNDEN FAY GEÇİYOR MU?
“Pek çok kişinin bildiğinin aksine evet Karadeniz’den fay geçiyor. Batum’dan Zonguldak’a uzanan doğrultu atımlı, levha sınırını oluşturan bir fay var. Bu, çok önemli bir fay. Karadeniz’de denizin içinden geçen bu faya Karadeniz fayı diyebiliriz. Kıyıya paralel şekilde ilerleyen bu fay, Batum'dan başlayarak Artvin, Rize, Trabzon, Giresun, Ordu, Samsun, Sinop, Bartın ve Zonguldak açıklarına kadar devam ediyor” diyen Pampal şu bilgileri de verdi:
“Karadeniz’de en yakın tarihte 3 Eylül 1968’de Bartın merkezli deprem meydana gelmişti. Bu, Karadeniz kıyı şeridinde, aletsel olarak kaydedilebilen en büyük depremdir. Bu fayın tarihinde başka büyük depremler yok. Karadeniz’in içinden geçen fayda yakın tarihte büyük bir deprem beklenmiyor. Olmaz değil fakat şu anda fayın üzerinde sadece küçük deprem hareketleri meydana geliyor. Bu fayın üzerinde anormal bir sismik aktivite belirlenmiş değil. Bu sebeple bizi bu faydan ziyade KAF korkutuyor.”
BOLU İÇİN ÖNEMLİ UYARI!
Süleyman Pampal, Bolu için de önemli bir uyarıda bulundu, “Bolu’nun içinden geçen ve Kaynaşlı’dan Gerede’ye doğru uzanan kırılmamış bir parça var. KAF’ın bir bileşeni olan, Düzce fayı denen fayın devamı niteliğinde olan bu parça, Bolu’da 7 ve üzeri yıkıcı bir deprem üretme potansiyeline sahip” ifadelerine yer verdi.
YEDİSU FAYI DİRİ BİR YAPIDA
Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun Doğu Anadolu Fay Zonu ile kesiştiği Karlıova’dan Erzincan’a kadar olan Yedisu Fayı’nın da oldukça diri bir yapıda olduğunu söyleyen Prof. Dr. Pampal, “Yedisu Fayı, Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun Marmara’daki kollarıyla birlikte son yüzyılda deprem üretmemiş sismik boşluklarından bir tanesi. Bu fay kuşağında en son deprem 1700’lü yıllarda oldu. Burada kısa süre içinde deprem olması çok olası” dedi.
Daha önce hurriyet.com.tr’ye bu fayla ilgili açıklamalarda bulunan Bingöl Üniversitesi Enerji, Çevre ve Doğal Afet Araştırmaları Merkezi Müdürü Dr. Kenan Akbayram, şu önemli bilgilerin altını çizdi:
-- Yedisu Fayı’nın yaklaşık uzunluğu 75 kilometre. Yedisu Fayı’nda en son yıkıcı depremin 1784 yılında gerçekleştiği kesine yakın bir bilgi. Yapılan hesaplar, 75 kilometrelik bu fayın tek bir depremde tamamen kırılması halinde 7.2 büyüklüğe kadar deprem üretebileceğini öneriyor. Ancak benim daha önce varlığından haberimin olmadığı bir GNSS çalışması aynı bölgede 80 kilometre uzunluğunda bir fay zonunun kırılması sonucu oluşabilecek deprem büyüklüğünün 7.5 magnitüde ulaşabileceğini söylüyor.
-- Buna ek olarak 6 Şubat 2023 depremlerinden edindiğimiz tecrübe burada daha büyük depremler olabileceği yönünde şüphelerin oluşmasına neden oldu. Yedisu Fayı’nın yer aldığı bölgede yaşanma ihtimalini göz ardı etmemek gerekir. Çünkü bu fay kolu aslında 160 kilometre uzanıma sahip bir fay zonu içerisinde yer alıyor ve bu zonun tümünün sismik boşluk özelliği taşıyabileceği konusunda şüphelerim var. Maalesef bu konuda bekleyip göreceğiz.