Önce Antalya şimdi de Muğla… Kıyılarda köpek balığı korkusu! Türkiye’de hangi türler nerelerde bulunuyor? | ‘Sahillerde köpek balığı görülmesi artık kaçınılmaz, çünkü…’
Güncelleme Tarihi:
Antalya ve Datça sahillerinde son günlerde köpek balıkları, kıyıya oldukça yakın noktalarda görülmeye başlandı. Yaz sezonunun yaklaşmasıyla birlikte bu tür görüntüler, tatilciler ve denize girenler arasında tedirginliği artırmış durumda. Peki, deniz canlılarının bu davranışları ne anlama geliyor? İklim değişikliği ve deniz suyu sıcaklıklarındaki artış bu canlıları kıyılara mı çekiyor? Kıyılarda artan bu görüntüler, deniz ekosistemindeki değişimlerin habercisi olabilir mi?
Son yıllarda pek çok ülkenin sahillerinde köpek balıklarının görülme sıklığında dikkat çekici bir artış yaşanıyor. Özellikle yaz aylarına yaklaşırken, bu tür karşılaşmalar hem merak uyandırıyor hem de endişe yaratabiliyor. ABD, Avustralya ve Akdeniz çevresindeki ülkelerde sıkça gündeme gelen bu vakalara artık Türkiye kıyılarında da rastlanıyor.
Geçtiğimiz günlerde Antalya'nın Konyaaltı sahilinde kaydedilen köpek balığı görüntüsünün ardından, benzer bir olay bu kez Muğla’nın Datça ilçesinde yaşandı. İlçe merkezine yakın bir sahil kesiminde, camgöz cinsi olduğu tahmin edilen bir köpek balığı kıyıya oldukça yakın bir noktada görüntülendi.
Vatandaşların ilgisini çeken anlar cep telefonlarıyla saniye saniye kaydedildi. Olay sırasında denizde olan amatör balıkçı Savaş Güzel, hafta sonu tatilinde oğlu ile birlikte balığa çıktıkları sırada karşılaştıkları anı şöyle anlattı:
“Teknemizin sanal çapası sudaydı, bir anda büyük bir yüzgeç fark ettik. Merakla yaklaştık, ardından köpek balığını gördük. Önce kısa bir hamle yaptı, sonra doğrudan çapaya yöneldi. Biz de hemen ön tarafa geçip uzaklaştık.”
Dünyada köpek balığı saldırılarında ciddi bir artış gözlemleniyor. Bu artışa dair dikkat çeken son örneklerden biri, İsrail’in Hadera açıklarında yaşandı. BBC’nin haberine göre Tel Aviv’in kuzeyinde, Olga Plajı yakınlarında bir yüzücü, bir köpek balığı saldırısında kayboldu. Olayın yaşandığı bölgenin yakınlarında bir enerji santralinin denize ılık su bıraktığı, bu nedenle köpek balıklarının bu mevsimde bölgede toplandığı biliniyor. İsrail’de 1948’den bu yana ölümcül bir köpek balığı saldırısı kaydedilmemişken, yaşanan bu olay ülke tarihinde bir ilk olabilir.
Benzer şekilde Mısır’ın turistik sahil şehri Hurgada da son yıllarda köpek balığı saldırılarıyla gündeme geliyor. 2023’te Rus turist Vladimir Popov, halk plajında yüzerken bir kaplan köpek balığının saldırısına uğrayarak yaşamını yitirdi. Çığlıkları kıyıya kadar ulaşan Popov’a kimse müdahale edemedi, korkunç anlar kameralarla kayda geçti.
Peki, son dönemde yaşanan bu artışların arkasında ne var? Deniz canlılarının davranışlarını değiştiren, onları kıyılara yaklaştıran unsurlar neler olabilir? İklim değişikliği, deniz suyu sıcaklıklarının artması ya da ekosistemdeki dengesizlikler bu durum üzerinde etkili olmuş olabilir mi?
KÖPEK BALIĞI GÖZLEMLERİNDEKİ ARTIŞ DOĞAL BİR SÜRECİN PARÇASI AMA…
Türkiye denizlerinde köpek balıklarının görülme sıklığındaki artışın farklı etkenlerle açıklanabileceğini belirten Mersin Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi İşleme Teknolojisi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Deniz Ayas, bu durumun hem türlerin doğal davranışları hem de çevresel değişimlerin bir sonucu olarak değerlendirilmesi gerektiğini ifade etti.
Ayas, “Gözlemlerdeki artış büyük ölçüde teknolojik gelişmeler sayesinde mümkün hale gelirken, iklim değişikliğinin deniz ekosistemleri üzerindeki etkisi de bu sürece önemli ölçüde katkı sağlıyor” dedi.
Söz konusu artışın köpekbalıklarının saldırganlığında bir yükseliş anlamına gelmediğini vurgulayan Ayas, “Bu durum, deniz ekosistemlerinin doğasında yer alan dinamiklerin ve değişkenliğin doğal bir sonucu olarak görülmeli” açıklamasında bulundu.
KIYILARDA KÖPEK BALIĞI GÖRÜLMESİ ARTIK KAÇINILMAZ
İklim değişikliğinin denizel ekosistemler üzerindeki etkilerine de dikkat çeken Prof. Dr. Deniz Ayas, üst düzey yırtıcıların bu değişimlere doğrudan tepki verdiğini belirtti.
Ayas, “İklim değişikliği, okyanus akıntıları, besin ağları ve türlerin göç desenlerinde önemli değişikliklere yol açıyor. Köpekbalıkları gibi üst düzey yırtıcılar, avladıkları türlerin dağılımı değiştikçe, kendi dağılımlarını da bu yeni düzene göre şekillendiriyor” ifadelerini kullandı.
Bu durumun doğal bir sonucu olarak, daha önce kıyılarda nadiren rastlanan türlerin artık kıyı ekosistemlerinde görülmesinin kaçınılmaz olduğuna dikkat çeken Ayas, ekosistemlerin bu yeni düzene adapte olmak zorunda kalacağını vurguladı.
KÖPEK BALIKLARININ DAVRANIŞLARI DEĞİŞTİ Mİ?
Köpek balıklarının davranışlarında bir değişiklik olup olmadığına değinen Prof. Dr. Deniz Ayas, bu canlıların beslenme alışkanlıklarında radikal bir değişim olmadığını belirtti. Ayas, “Köpek balıklarının beslenme davranışlarında herhangi bir radikal değişiklik bulunmuyor. Ancak denizlerde ve okyanuslarda uzun süredir devam eden aşırı sömürüye dayalı balıkçılık faaliyetleri, bu türlerin besin bulmakta zorlanmasına yol açıyor. Bu nedenle daha sığ sulara inmeye başladıkları söylenebilir” dedi.
ÜLKEMİZDE HANGİ TÜR KÖPEK BALIKLARI BULUNUYOR?
Türkiye karasularında yaşayan köpekbalığı türlerine ilişkin de bilgi veren Prof. Dr. Deniz Ayas, ülkemiz denizlerinde çok sayıda türün yaşadığını belirtti. Ayas, “Çok sayıda köpek balığı türü ülkemiz karasularında bulunmakla birlikte, en az sekiz büyük türün beslenme, üreme ve yavru bakım alanları Türkiye sularında yer alıyor. Kısa yüzgeçli mako, esmer köpekbalığı, kum köpekbalığı, sivri burun camgöz, iri burun camgöz, sapan köpekbalığı ve mavi köpekbalığı bu türler arasında öne çıkıyor” dedi.
BU BÜYÜK TÜRLERİN KIYILARDA GÖRÜLME OLASILIĞI NEDİR?
Bu büyük türlerin kıyılarda görülme olasılığına da değinen Prof. Dr. Ayas, önemli bir uyarıda bulundu:
“Genellikle bu türler, beslenme faaliyetlerini Akdeniz’in orta kesimlerinde gerçekleştirir. Çünkü besin kaynakları çoğunlukla açık denizlerde yer alır. Ancak başta Doğu Akdeniz olmak üzere tüm bölgede süregelen aşırı balıkçılık faaliyetleri ve bazı popülasyonların yoğun biçimde sömürülmesi, bu köpekbalığı türlerini besin arayışıyla kıyılara yönelmeye zorlayabilir.”
‘ÜLKEMİZDE NADİR DE OLSA KÖPEK BALIĞI SALDIRI GİRİŞİMİ YAŞANDI’
Türkiye'de köpekbalığı saldırılarının son derece nadir görüldüğünü belirten Prof. Dr. Deniz Ayas, geçmişte yaşanmış bazı örneklerin olduğunu söyledi.
Ayas, “Ülkemizde çok nadir de olsa, özellikle provoke edilmiş köpek balığı saldırıları yaşandı. Örneğin, kan ve mukus gibi uyarıcı maddelerin bulunduğu bir ortamda, kum köpekbalıkları birkaç dalgıcın paletine saldırmıştı. Ancak bu olayda hiçbir dalgıç yaralanmadı” dedi. Söz konusu saldırıların ölümcül olmadığının altını çizen Ayas, “Ülkemizde kayıtlara geçmiş herhangi bir ölüm vakası bulunmuyor” diyerek kamuoyundaki endişelerin abartılmaması gerektiğine işaret etti.