İşçi, yazar, sinemacı...
Güncelleme Tarihi:
İstanbul’daki evinde geçirdiği ani kalp rahatsızlığı sonucu hastanede tedaviye alınan TBMM Başkanvekili ve DEM Parti İstanbul Milletvekili Sırrı Süreyya Önder, yaşam mücadelesinde birçok farklı kesimden dua ve iyi niyetlerle destek alıyor. Son 10 yılda politikada kıvrak zekası ve nüktedan üslubuyla öne çıkan Önder, “yönetmen, senarist, yapımcı, oyuncu ve gazeteci” kimlikleriyle çok yönlü ve başarılı bir kariyerin sahibi. Gençlik yıllarında kamyonculuk dahil birçok zor meslekte ekmeğini kazanan Sırrı Süreyya Önder, devlet protokolüne girdiği ve ülke politikasına damga vurduğu siyasette demokrat kişiliği ve yapıcı tavrıyla muhaliflerinden bile saygı görüyor.
YETİM BÜYÜDÜ
Önder, 1962’de Adıyaman’da kendi ifadesiyle kentteki birkaç sosyalist aileden birinin çocuğu olarak dünyaya geldi. Türkmen baba Ziya ve Zeliha çiftinin 5 çocuğundan biriydi. Sekiz yaşındayken kaybettiği babası, TİP Adıyaman örgütünün kurucularındandı. Ailesine destek olmak için genç yaşta fotoğrafçı çıraklığı, sıtmayla mücadele teşkilatında mevsimlik işçilik ve lastik tamirciliği gibi işler yaptı.
AÇLIK GREVİNDE İĞNE FOBİSİ
1978 yılında Adıyaman Lisesi’nde öğrenciyken Maraş Katliamı’nı protesto için düzenlenen gösteriye katıldığı için ilk kez tutuklandı. Liseyi bitirdikten sonra Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesini kazandı. 12 Eylül 1980 darbesi olduğunda 18 yaşındaydı. Ertesi yıl siyasi çalışmalarından dolayı tutuklanarak Mamak Cezaevine gönderildi. O dönem yedi yıl hapis yattı. Cezaevi yıllarında açlık grevi gibi protestolara katılırken, yazmaya da devam etti. İğne fobisi burada hayatını zorlaştırdı. Açlık grevinin bitirildiği gün yatağının başında enjektör tutan bir jandarma görünce, “Açlık grevini bitirmiyorum” dedi. İğne fobisi nedeniyle eylemini iki gün daha uzattı ve sonrasında zorunlu müdahale yapıldı.
SİNEMA KARİYERİ
2013-2015 arasında Çözüm Sürecinde rol almasının ardından yargılandığı dönemle birlikte ömrünün 10 yılını cezaevinde geçirdi. Gençlik yıllarında Mamak Cezaevinden çıktıktan sonra İstanbul’a giderek, kamyon şoförlüğü dahil çeşitli işlerde çalıştı. Çok yönlü kariyeri boyunca sinema, medya ve siyaset alanlarında önemli çalışmalara imza attı. 2003’te Yılmaz Güney’in Duvar filmini izledikten sonra Barış Pirhasan’ın senaryo atölyesine katılmasıyla sinema kariyeri başladı. İlk yönetmenlik deneyimi, senaryosunu yazdığı ve yönettiği Beynelmilel (2006) filmiydi. 12 Eylül sonrası sıkıyönetim dönemini trajikomik ele alan film ödüller kazandı. “O... Çocukları (2008), F Tipi Film (2012) ve İtirazım Var” gibi yapımlarda senarist, yönetmen veya oyuncu oldu. Ayrıca Sis ve Gece, Yeraltı gibi filmlerde oyunculuk yaptı.
NÜKTEDAN AMA İNCİTİCİ DEĞİL
Siyasi kariyeri 2011 seçimiyle başladı. Halkların Demokrasi Partisi’nin (HDP) işbirliği yaptığı sol bileşenlerin temsilcisi olarak İstanbul Milletvekili seçildi. 24. Dönem İstanbul, 25. ve 26. Dönem Ankara Milletvekilliği yaptı. 2023 seçiminde DEM Parti’den 28. Dönem İstanbul milletvekili oldu ve bu partinin kontenjanıyla Meclis Bakanvekili görevine geldi. Farklılıkları eşitlik ve adalet temelinde uzlaştırma çabasını hep nüktedan bir üslüpla besledi. Yönettiği Meclis oturumları ve katıldığı toplantılarda bazen iğneleyici, bazen öğretici olan mizahi yaklaşımında hiçbir zaman incitici bir tavır göstermedi.
SÜREÇLERİN UZLAŞMACI YÜZÜ
2013-2015 arasında “Çözüm Süreci” olarak adlandırılan dönemin en önemli isimlerdendi. Terör örgütü PKK’nın elebaşı Abdullah Öcalan ile İmralı Cezaevinde görüşen ve mesajları Kandil’e taşıyan heyette yer aldı. İmralı Adasında bizzat tutanak tuttu ve bu belgelerde süreçteki rolü daha net görülür oldu. Sürecin en önemli aşaması olan Dolmabahçe Mutabakatını 28 Şubat 2015’te duyuran isimdi. Açılım sürecini tamamlamak amacıyla İmralı-İstanbul-Ankara-Kandil-Avrupa hattında yoğun görüşme trafiği gerçekleştirdi. Bu sürecin seyahat bölümü onu ayrıca zorladı. Çünkü uçak fobisi nedeniyle tüm bu seyahatler karayoluyla yapıldı.
ADIYAMANLI TÜRK’ÜM
2013 Nevruz kutlamalarındaki konuşması nedeniyle 2018’de “terör örgütü propagandası” suçlamasıyla 43 ay hapis cezasına çarptırıldı, ancak 2019’da Anayasa Mahkemesi’nin ifade özgürlüğü ihlali kararıyla tahliye edildi. İlk Çözüm Sürecinde 2014’teki Cumhurbaşkanlığındaki resepsiyonda Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın eşi Emine Erdoğan’ın “Siz nerelisiniz?” sorusuna karşılık, “Adıyamanlıyım. Çok affedersiniz Türk’üm, tedavi oluyorum” yanıtıyla Erdoğan çiftini de gülümsetti.
BİZE CEZAEVİ GÖZÜKÜYOR
MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’nin 1 Ekim 2024’te attığı adımla başlayan diyalog sürecinin de önde gelen isimlerinden oldu. İkinci İmralı Heyetiyle adada ve Irak’ta temaslarda bulundu. Bu süreçte, MHP Lideri Bahçeli’nin, tarihi girişimden önce de Sırrı Süreyya Önder’le iletişim halinde olduğu ortaya çıktı. Meclis’te “Çözüm süreci sizi etkilemiş” diyen takılan muhalif parti yöneticilerine yanıtı, “Bu tür ihtimaller belirdiğinde bize genellikle cezaevi yolu gözüküyor. Burada da sabıkalı kontenjanından bulunuyorum, bu yüzden rahatım” oldu.
VOLKAN KONAK’A VEDASI
Ani kalp kriziyle 31 Mart’ta KKTC’de vefat eden sanatçı arkadaşı Volkan Konak’a duygusal bir yazıyla veda etti. T24’te yayınlanan “Denizde kararti var bu giden Volkan midur...” başlıklı köşe yazısında, “Bence eceli saymazsak, bedeni o büyük yüreğine dar geliyordu. Şerefle girdi hayatımıza, şerefle yaşadı, şerefiyle tamamladı zamanını. Şerefiyle de haşrolunacaktır inşallah” görüşünü paylaştı.
AĞIR TEDAVİ GÖRÜYORUM
Önder, 16 Mayıs 2024’te Meclis’in gergin bir oturumunda rahatsızlığını şöyle açıklamıştı:
“Bunu söylemek istemezdim ama benim beynime Genel Kurulu yönetirken pıhtı attı. Gittik, işte her şer bir hayra gebedir. Pankreasta tümör çıktı. Aort anevrizması, beyne pıhtı atmasıyla beraber yaşandı. Ağır da bir tedavi görüyorum.Ona rağmen ben bu kadar tahammüllü, bu kadar saygılı ve bu kadar, ayıp bir şey insanın kendisi için bu tanımı kullanması, zarafetle yürütmeye çalışırken, bu hoyratlık kabul edebileceğim bir şey değil. Acaba zarafetimizi, nezaketimizi, edebimizi başka bir şey olarak mı yorumluyorlar duygusuna kapılıyorum. İncindiğim bir şey bu.”
KÜRSÜDEN ANLIK TEPKİLERİ
Yönettiği Meclis oturumlarında hazırcevaplığıyla bilinen Sırrı Süreyya Önder’in bazı anlık tepkileri şöyle:
(Vekilin Arapça selamına tepkiye karşı) Sayın Dervşioğlu dedi ki; “Burada bir şerh ediliyor. Ben Arapça bilmiyorum” dedi. “Şerh etmek” Arapça, Türkçeyle hiç uzaktan yakından ilgisi yok. Burası bana diyor ki “Müdahale edin.” Müdahale duhul’dan gelir o da Arapça. Vekil de arapça bir selam vermiş. Yani buraya girersek çıkamayız.
Nefes nefese kalp savaşıHUKUK TAHSİLİM ALAYLI
* (Komisyona uyarı talebine karşı) Komisyonun sevdalısı değilim, kavramı anlatmaya çalışıyorum. Üzülmeyin benim hukuk tahsilim alaylı.
* (AK Partili milletvekilinin “Kaphe İsrail” sözü üzerine) Öfkenizi de anlıyorum fakat daha çok kadınlar için bir aşağılama anlamında kullanılan, yaygınlaşan bir kelimeyi İsrail’in gaddarlığı için kullanmasanız da anlaşılabilirdi. Lütfen, bundan sonra kadınlara dönük bu söyleme tenezzül etmeyelim.
* Kamboçya Senato Başkanı Genel Kurulumuzu teşif etmişlerdir. Ekselansları “Çombri su” Bilinmeyen bir dil olmasın Kmer dilinde hepimizin adına “Hoşgeldiniz” dedim.
* Bana niye el sallıyonuz. Stadyuma çevirdiniz iyice burayı ya! Hepinizin içinden ergen çıktı.
* Tam ortalık Kel Ali’nin bağına dönüyor. Sizin sesiniz kendinize geliyor, ama buraya bir rabarba olarak geliyor.
Dayan Sırrı Süreyya dayanDERT ETTİĞİMİZ MEMLEKETİN HALİ
* (Disiplin cezası taleplerine karşı) Asgari bir konsorsiyum, asgari bir zarafet, asgari bir nezaket, anlayış, hem hal olma, empati, adına ne derseniz deyin burada hepimizin dert ettiğimiz memleketin halidir. Herhangi bir iç tüzüğün bana yüklediği bir şey yapmayacağım. Saygı sınırlarını zorlasa da bir sayın vekile disiplin işlemi yapmak gibi bir tutum, 40 yıllık ilkelerimi çiğnemek olur.
