HGS ile 'ölüme hızlı geçiş' akımı! Cezalar caydırıcı değil mi? 'Bana bir şey olmaz inancı o kadar yüksek ki...'
Güncelleme Tarihi:
Sosyal medyada yayılan tehlikeli akım, Hızlı Geçiş Sistemi (HGS) gişelerinde ölüm yarışına dönüşerek can kayıplarına yol açıyor. Trafikte güvenli sürüş kurallarını hiçe sayan bu trend, diğer sürücülerin de hayatını tehlikeye atıyor. Peki, kesilen trafik cezaları bu tür tehlikeli akımları durdurmak için yeterince caydırıcı mı? Sosyal medyada hız yapmayı teşvik eden paylaşımlar arttıkça, bu tür davranışların önüne geçebilmek için hangi adımlar atılmalı? Uzmanlarla konuştuk
Trafikte güvenli sürüş kurallarına uyulması hem sürücülerin hem de diğer yol kullanıcılarının hayatını korumak açısından hayati önem taşırken, bazı sosyal medya akımları bu kuralları hiçe sayan tehlikeli davranışları teşvik ediyor. Bu sorumsuz eğilimlerden biri de Hızlı Geçiş Sistemi (HGS) gişelerinde tehlikeli hız denemeleriyle kendini gösterdi.
HGS gişelerinden hızlı geçme akımı adeta bir ölüm yarışına dönüştü ve bu tehlikeli eğilim nedeniyle ne yazık ki can kayıpları yaşandı. Kuzey Marmara Otoyolu’nun Pendik mevkii Kurnaköy Gişeleri’nde Ramazan Bayramı tatili dönüşü ve sonrasında iki feci kaza meydana geldi. 5 Nisan’da gerçekleşen kazada, gişelerde bulunan tıra arkadan hızla gelen bir otomobil çarptı; araçta bulunan 3’ü kadın, 4 kişi hayatını kaybetti.
8 Nisan’da yine aynı yerde benzer bir kaza yaşandı; bu kez bir otomobil, gişelerdeki tıra arkadan çarparak tırın altına girdi ve 1 kişi yaşamını yitirdi.
Peş peşe yaşanan bu trajik kazaların ardından, sosyal medyada HGS gişelerinden hızlı geçmeye yönelik akıma ait videolar paylaşılmaya başlandı. Akıma katılan kişiler, arabalarıyla en hızlı şekilde gişelerden geçmeye çalışıyor ve adeta ölüme meydan okuyorlar.
BU KADARI DA PES DEDİRTİYOR: ‘HANGİMİZ GİŞELERDEN DAHA HIZLI GEÇERİZ’
Geçtiğimiz günlerde İstanbul Çekmeköy’de bu akıma katılan bir sürücünün ehliyetine 4 ay süreyle el konuldu. ‘HGS Akımı’ kapsamında Hüseyinli Gişeleri’nden 110 kilometre hızla geçtiği anları sosyal medya hesabında “Hangimiz gişelerden daha hızlı geçeriz” başlığıyla paylaşan M.Ö., İstanbul Jandarma Komutanlığı ekiplerince gözaltına alındı.
M.Ö.’ye 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun saygısız araç kullanmak, trafik kurallarına uymamak, trafik akışını engellemek ve takip mesafesine uymamak maddelerinden toplam 6 bin 320 lira idari para cezası kesildi ve ehliyetine 4 ay el konuldu.
Peki, cezalar bu tür tehlikeli akımları durdurmak için caydırıcı mı? Sosyal medyada hız yapmayı teşvik eden paylaşımlar arttıkça, bu tür davranışların önüne geçebilmek için hangi adımlar atılmalı?
‘BU KURALSIZLIĞIN İKİ TEMEL NEDENİ VAR’
İstanbul Ticaret Üniversitesi Ulaştırma Sistemleri Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Mustafa Ilıcalı, “44 yıldır bu alanda çalışıyor, çözümler üretiyor ve bunları devletin ilgili birimleriyle paylaşıyorum. Türkiye’deki trafik kazalarının arkasındaki kuralsızlığın iki temel nedeni olduğuna inanıyorum” dedi ve ekledi:
“Birincisi, çocuk yaşta kalıcı bir trafik bilinci oluşturamıyoruz. Bu eksiklik, kişi en iyi okullardan mezun olsa bile ileride kurallara uymamasına neden oluyor. İkincisi ise mevcut cezaların yeterince caydırıcı olmaması. Yurt dışına gittiğimde yaya geçidine adım attığım anda araçların durduğunu görüyorum. Bu hep örnek verilir ama gerçekten de doğru; çünkü orada kurallar çok daha sert bir şekilde uygulanıyor.”
CAYDIRICI DÜZENLEMELER MECLİSİN GÜNDEMİNDE
İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya’nın Meclis’e sevk ettiği ve Cumhurbaşkanlığı’na sunulan önerilerin olduğunu da söyleyen Prof. Dr. Mustafa Ilıcalı, “Denetimlerimiz oldukça yoğun. Böyle bir olay yaşandığında ilgili birimler anında müdahale ediyor. İçişleri Bakanı da denetim raporlarını haftalık olarak kamuoyuyla paylaşıyor. Bu raporlar, hız ihlalleri, emniyet kemeri takmama, kavşak önceliğine uymama gibi yaygın kural ihlallerini net bir şekilde ortaya koyuyor. Ayrıca ölümlü ve yaralanmalı kazalara dair istatistiklerle birlikte denetime takılan sürücülere verilen cezalar da açıklanıyor” dedi.
“Cumhurbaşkanımız da önceki Bakanlar Kurulu toplantısında bu konunun önemine özellikle dikkat çekmişti” diyen Prof. Dr. Ilıcalı, “Bu caydırıcı düzenlemelerin meclisten en kısa sürede geçeceğine ve toplumda önemli bir fark yaratacağına inanıyorum” ifadelerini kullandı.
SADECE PARA CEZASI YETMEZ!
“Sadece para cezası değil, bu tür ihlallerin çok daha ağır yaptırımlarla karşılık bulması gerekiyor” diyen Prof. Dr. Mustafa Ilıcalı, “Yurt dışında ehliyete el konulmasından hapis cezasına kadar uzanan pek çok uygulama var. Bizim de özellikle gençlere bu eylemlerin ciddi sonuçları olacağını net bir şekilde göstermemiz şart. Gişelerde yaşanan bu tür durumların da güçlü bir denetim ağına dahil edilmesi gerekiyor. Aslında denetimler şu anda da ciddi bir şekilde yapılıyor; ancak bu denetimlerin daha da artırılması büyük önem taşıyor” şeklinde konuştu.
Gençlere bu bilincin mutlaka verilmesi gerektiğinin altını çizen Prof. Dr. Ilıcalı, “Burası öyle kolayca kural çiğnenebilecek bir ülke değil. Güvenlik güçlerimiz zaten pek çok zorlukla mücadele ederken, bir de ‘akım’ adı altında trafiği tehlikeye atan ve kendi canlarını hiçe sayan davranışlara asla göz yumulmamalı” dedi.
‘İLKOKULLARDA ÇOCUKLARA TRAFİK BİLİNCİ AŞILIYORUZ’
Prof. Dr. Mustafa Ilıcalı, küçük yaşta kalıcı trafik bilinci oluşturmak amacıyla yürüttükleri çalışmalara da değinerek, “Trafikte Ortak Akıl Projeleri Derneği olarak üniversite ve dernek iş birliğiyle Milli Eğitim Bakanlığı ile yürüttüğümüz sosyal sorumluluk projesi kapsamında, İstanbul’daki ilkokullarda her gün tiyatral oyunlarla çocuklara trafik bilinci aşılıyoruz. Geçen yıl eğitim öğretim yılının başlamasıyla birlikte her gün iki okulda bu projeyi sürdürüyoruz ve oldukça olumlu geri dönüşler alıyoruz” ifadelerini kullandı.
'BEN DE VARIM' DEME İHTİYACI ÇOK GÜÇLÜ
Peki bu insanların ölümü dahi göze alarak yaptığı bu tehlikeli hareketin altında hangi psikoloji yatıyor?
Dr. Uzman Psikolog / Sosyolog Serap Duygulu, bu tür tehlikeli davranışların arkasında birkaç temel psikolojik dinamik bulunduğunu söyledi ve bu faktörleri sıraladı:
Risk alma ve adrenalin bağımlılığı: Özellikle genç yaş grubunda beynin ön lobu (prefrontal korteks) tam gelişmediği için risk değerlendirme yetenekleri zayıftır. Riskli davranışlar bir "heyecan" kaynağı olur.
Kimlik arayışı ve aidiyet: Sosyal medyada popüler olan bir akıma katılarak kendilerini bir gruba ait hissetmek isterler. "Ben de varım" deme ihtiyacı güçlüdür.
Ölümsüzlük yanılsaması: Genç bireylerde özellikle "bana bir şey olmaz" inancı o kadar yüksek ki, riskin sonuçlarını gerçekçi değerlendirmezler.
Sosyal onay arayışı: Etkileşim (beğeni, yorum, paylaşım) almak, beyin kimyasallarında dopamin salgılanmasına neden olur. Bu da kısa vadede mutluluk hissi verir ve davranış pekişir.
Kendini önemli hissetme ihtiyacı (self-worth): İnsan doğası gereği kendisini değerli ve görülmeye değer hissetmek ister. Sosyal medya, görünürlük ve takdir mekanizmasını çok hızlı çalıştırdığı için bu ihtiyacı "anında" tatmin eder.
Toplumsal onay: Modern toplumlarda sosyal medya "yeni sahne" haline geldi. Eskiden küçük bir çevreden onay beklerken, şimdi binlerce kişinin "onayına" ihtiyaç duyuluyor.
Bağımlılık mekanizması: Like, yorum gibi bildirimler beynin ödül sistemini tetikleyerek bağımlılık yapar. Kişi bu ödülü tekrar almak için daha uç davranışlara yönelebilir.
ÇOCUKLARA ROL MODEL OLUN
Çocuklukta trafik bilincinin öğretilmesi bu tarz davranışları önler mi?
“İlkokuldan itibaren trafik bilinci, kuralların neden var olduğu ve hayatı koruma amacı çocuklara mutlaka öğretilmeli.” diye Duygulu, tiyatro oyunları ve etkileşimli eğitimlerin çocukların bu bilgileri duygusal olarak da içselleştirmesine yardımcı olacağını ifade etti ancak bunun tek başına yeterli olmayacağının altını çizdi ve buna ek olarak dikkat edilecek diğer unsurlar hakkında şunları söyledi:
Rol modeller: Çocuklar sadece okuldan değil, çevrelerinden de öğrenir. Ebeveynler, öğretmenler ve toplumun genel tutumu trafik kurallarına uymazsa, okulda verilen eğitim etkisini kaybedebilir.
Ergenlik dönemi eğitimleri: Riskli davranışların arttığı ergenlikte, sosyal medya etkisi ve risk değerlendirmesi üzerine özel programlar yapılmalı.
Sosyal medya okuryazarlığı: Çocuklara ve gençlere sadece kuralları öğretmek yetmez; aynı zamanda sosyal medyada doğru-yanlış, tehlikeli-akıllıca davranışları nasıl ayırt edeceklerini de öğretmek gerekir.
Kısacası erken yaşta trafik bilinci aşılama çok etkili bir temel atar, ancak devamında aile, toplum ve dijital eğitimle desteklenmezse tek başına kalıcı bir çözüm sağlamaz.
Fotoğraflar: DHA, İHA