Bursa’daki deprem korkuttu! Olası İstanbul depremini tetiklemesi mümkün mü? ‘Artık Türkiye deprem afet sarmalında…’

Türkiye, karmaşık jeolojik yapısı ve jeodinamik konumundan dolayı çok sayıda aktif fayı barındırıyor. Hatta dünyanın önemli deprem kuşaklarından biri olan ‘Alp-Himalaya Deprem Kuşağı’ üzerinde yer alıyor. Bu da ülkemizi deprem açısından riski yüksek ülkeler sınıfına sokuyor.

Buna paralel olarak son 10 yıla bakıldığında da ülkemiz ve yakın çevresinde çözümlenen deprem sayısı 270 binden fazla… Özetle sismik açıdan oldukça aktif bir ülkeyiz. En önemlisi de sınırlarımız içinde Kuzey Anadolu, Doğu Anadolu ve Batı Anadolu Fay zonları bulunuyor.

Bu fay hatları içinde en tehlikeli olanı ise Kuzey Anadolu Fay Zonu… Doğuda Karlıova ile batıda Mudurnu Vadisi arasında doğu-batı doğrultusunda bir yay gibi uzanıyor. Dünyanın en aktif ve en önemli kırık hatları arasında yer alıyor. Uzun yıllardır İstanbul’u da etkilemesi beklenen depremin bu fay üzerinde olacağı tahmin ediliyor. 

Ancak Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun bir de güney kolu bulunuyor. Son yıllarda adeta unutulan bir fay olan bu kol, kendini sürekli hatırlatmaya başladı. Örneğin dün öğle saatlerinde bu kol üzerinde merkez üssü Bursa’nın Nilüfer ilçesinde 4 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi. Bursa Valiliği, öğle saatlerinde yaşanan deprem ile ilgili şehirde bir olumsuz durum olmadığını açıkladı. Ancak deprem orta ölçekli olsa da şiddetli bir şekilde hissedildi.

DEPREM AÇISINDAN OLDUKÇA AKTİF BİR YER

Marmara’nın hem kuzey kolunun hem de güney kolunun şu sıralar oldukça hareketli olduğuna dikkat çeken Jeofizik Mühendisi Prof. Dr. Haluk Eyidoğan, “Burası oldukça aktif bir yer. Bu büyüklükteki depremler Batı Anadolu’da, Marmara’nın güneyinde özellikle de Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun bir kolunun geçtiği Bursa üzerinde sıklıkla oluyor. Ancak bu büyüklükteki depremler için normal diyebilirim” dedi. 

Türkiye'de sismik boşluklar, genellikle 7'den büyük depremler üretmesi beklenen yerler. Marmara ve Bursa da buralardan bir tanesi. Özellikle Bursa'nın içerisinde birçok kırık fay bulunuyor. 2018 Deprem Haritası'na bakıldığında koyu kırmızı, kırmızı ve turuncu bölgeler tehlikenin boyutlarını gözler önüne seriyor | Fotoğraf: DHA

‘4 YA DA 5 BÜYÜKKÜĞÜNDEKİ DEPREMLER YILDA 70-80 KEZ OLUYOR’

“Türkiye’de 125 yıllık istatistiğe baktığımız zaman 4 ile 5 büyüklüğündeki depremler yılda 70-80 kez oluyor” diyen Prof. Dr. Haluk Eyidoğan, “Kahramanmaraş depremlerinden sonra o bölgede özellikle çok sayıda 4 ya da 5 büyüklüğünde deprem oldu. Bu nedenle 2024 yılında 4 ile 5 büyüklüğündeki deprem sayısı diğer yıllara göre biraz daha arttı. Ama bu depremler bize alarm da veriyor. Örneğin Bursa’nın bulunduğu yer 1865’den beri kırılmadı” dedi. 

‘7 BÜYÜKLÜĞÜNDE DEPREM ÜRETEBİLİR’

Prof. Dr. Eyidoğan, şöyle devam etti:

“Bursa, Güney Kol’un ortasında ve ova üzerinde kurulu. Bu nedenle zemin çok da iyi değil. Kayıtlara bakıldığında 1065’de yıkıcı bir deprem yaşandı. 1855’de ise başka depremler oldu. 7 büyüklüğünde olduklarına dair bilgiler var ama yine de kesin büyüklüğü tam olarak bilinmiyor. Çünkü o yıllarda büyüklüğü ölçebilecek alet yok. 1900’lü yıllardan sonra kesin ölçümler yapılabildi. Fakat ortaya çıkan hasar dağılımlarına bakıldığında fikir üretebiliyoruz tabii…  Yapılan hesaplamalara göre de bu fayın 7 ve üzeri büyüklükte deprem üretme kapasitesi bulunuyor diyebiliriz. Özetle Marmara’nın güneyi en az kuzeyi kadar tehlikeli…”

Güney kol üzerinde, aletsel dönemde en son Edremit Fayı üzerinde 1944 yılında 6.8 büyüklüğünde, Yenice-Gönen Fayı üzerinde 1953 yılında 7.2 büyüklüğünde, Manyas’ta ise 1964 yılında 6.8 büyüklüğünde yıkıcı depremler gerçekleşti. Uzmanlar, Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun güney kolu Gemlik Körfezi’ne kadar net olarak izlendiğini ama güneybatıya doğru kara içerisinde çok parçalı ve kırıklar şeklinde gözlendiğinin altını çiziyor. Bazı araştırmacılar bu kırık topluluklarını üçüncü bir kol olarak belirtseler de bu görüş bilimsel olarak netlik kazanmadı. Bu parçalı sistem Mudanya-Bursa-Karacabey-Bandırma-Manyas-Yenice-Gönen ve Edremit körfezine doğru kuzeydoğu ve güneybatı yönlü saçılarak gözlenmekte. Dolayısıyla güney kol 6.7 veya 7 büyüklüğünde deprem üretme potansiyeline sahip olarak düşünülüyor.

GÜNEY KOLDA MEYDANA GELEN DEPREMLER KUZEY KOLU DA TETİKLER Mİ?

Bu durumun olmasının zor olduğunu söyleyen Prof. Dr. Haluk Eyidoğan, “Elimizde böyle bir bilgi yok. Bir depremin başka bir depremi ne zaman tetikleyeceği ya da onu etkileyeceği konusunda kesin bir şey söylemek mümkün değil. Ama tabii birbirine yakın faylar birbirlerini etkilerler. Bunun için herhangi bir zaman ya da büyüklükten bahsetmek çok zor” ifadelerini kullandı.

‘BU DEPREMLER, YAŞANTIMIZIN BİR PARÇASI HALİNE GELDİ; ARTIK İKİ-ÜÇ GÜNDE BİR VEYA HAFTADA BİR OLMA OLASILIĞI YÜKSEK’

Bursa’daki vatandaşların depremin şiddetli hissetmesinin nedenlerine de değinen Prof. Dr. Haluk Eyidoğan, “Deprem odağının yeryüzüne olan mesafesi bunda biraz etken. Depremin yaşandığı yerin zeminin kalitesi de en önemli etken. Ancak günümüzde bu depremler, yaşantımızın bir parçası haline geldi; artık iki-üç günde bir veya haftada bir olma olasılığı yüksek. Deprem tehlikesini afete dönüştürmemek için gerekli önlemleri almak zorundayız” dedi.

“Depremin büyüklüğü hakkında tartışmak yerine, yer bilimcileri, mühendisler, yerel yöneticiler ve diğer paydaşlarla birlikte etkin adımlar atmalıyız” diyen Prof. Dr. Eyidoğan, “Ülkemizde deprem tarihselliğine bakıldığında 5 büyüklüğündeki depremlerde ciddi yıkımların olduğunu görüyoruz. Normalde bunu yaşamamamız gerekiyor. Artık Türkiye’nin deprem afet sarmalında olduğunu ciddi şekilde kanıksayıp, yapı stoğunda eksiklikler gidererek bu sorunlara acilen çözüm bulmalıyız” ifadelerini kullandı.