Bingöl 4,8 büyüklüğünde sallandı! ‘Büyük deprem beklediğimiz bir yer’ | Kaç büyüklüğünde deprem üretebilir?

Bingöl ve çevresi, çok sayıda önemli fay zonu içermesi nedeniyle, deprem bilimi ve yapısal jeoloji açısından dünyanın en ilgi çekici alanlarından birisi. Örneğin Ege Bölgesi, Antik İyon Medeniyeti çalışan bir arkeolog için bilimsel açıdan ne kadar zengin bir bölge ise Bingöl ve çevresi de yapısal jeologlar için o kadar zengin bir bölge.

Çünkü Bingöl üç fay zonunun kesiştiği yerde bulunuyor. Bu da şehri deprem açısından oldukça önemli bir yere koyuyor. Zaten Bingöl ve çevresi geçmişte büyük depremlerin yaşandığı bir alan, yakın zamanda 5.7 ve 5.6 büyüklüğünde depremlerle sarsıldı.

Şimdi de AFAD’ın verilerine göre; saat 02.24’te, Bingöl'ün Yedisu ilçesinde 4,8 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi. Deprem, yerin 12.79 km altında gerçekleşti.

Bingöl, son yıllarda jeoloji mühendislerinin sıklıkla dikkat çektiği bir şehir. Hatta bu ayın başında 6 Şubat’ta, Kahmaranmaraş depremleriyle ilgili yaptığım haberde uzmanlar, şehirde deprem beklediklerini söylemişti.

Bilim Akademisi Üyesi Prof. Dr. Naci Görür de depremle ilgili X’te yaptığı paylaşımında, “Dinarbey-Yedisu/Bingöl’de 4,9 deprem oldu. Büyük deprem beklediğimiz yer. Deprem KAF üzerinde. Hem KAF hem de NAF tarafında yüklenen bir bölge. Deprem dirençli kentler çalışmaları hızlanmalıdır” ifadelerini kullandı.

Jeoloji Mühendisleri Odası Deprem Danışma Kurulu Üyesi Prof. Dr. Süleyman Pampal, Anadolu Fay Zonu’nun Doğu Anadolu Fay Zonu ile kesiştiği Karlıova’dan Erzincan’a kadar olan ‘Yedisu Fayı’nın  oldukça diri bir yapıda olduğunu ifade etmişti.

Uzun zamandır Bingöl ve çevresindeki faylarda çalışmaları olan Bingöl Üniversitesi Enerji, Çevre ve Doğal Afet Araştırmaları Merkezi Müdürü Dr. Kenan Akbayram ise şu önemli bilgilerin altını çizmişti:

FAYIN TAMAMEN KIRILMASI HALİNDE KAÇ BÜYÜKLÜĞÜNDE DEPREM OLABİLİR?

-- Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun bazı kesimlerinde uzun yıllardır depremler olmadı ama bu bölgelerde yerkabuğunun hareketli olması nedeniyle depremlerin olması gerekiyor. Bunların en önemlilerinden bir tanesi Yedisu Fayı veya Yedisu Fay Zonu adını verdiğimiz Bingöl ile Erzincan arasındaki yaklaşık 75 kilometrelik fay kuşağı…

-- Yedisu Fayı, Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun Marmara’daki kollarıyla birlikte son yüzyılda deprem üretmemiş sismik boşluklarından bir tanesi. Bu fay kuşağında en son 7 üzerinde büyüklüğünde deprem 1784 yılında oldu. Kuzey Anadolu fayının deprem tekrarlanma aralığının 200-250 yıl olduğu düşünüldüğünde burada kısa süre içinde büyük deprem olması çok olası.

 -- Yedisu Fayı’nın yaklaşık uzunluğu 75 kilometre. Yedisu Fayı’nda en son yıkıcı depremin 1784 yılında gerçekleştiği kesine yakın bir bilgi. Yapılan hesaplar, 75 kilometrelik bu fayın tek bir depremde tamamen kırılması halinde 7.2 büyüklüğe kadar deprem üretebileceğini öneriyor.

‘BU ZONUN TÜMÜNÜN SİSMİK BOŞLUK ÖZELLİĞİ TAŞIYABİLECEĞİ KONUSUNDA ŞÜPHELERİM VAR’

-- Daha önce varlığından haberimin olmadığı bir GNSS çalışması aynı bölgede 80 kilometre uzunluğunda bir fay zonunun kırılması sonucu oluşabilecek deprem büyüklüğünün 7.5 magnitüde ulaşabileceğini söylüyor.

-- Buna ek olarak 6 Şubat 2023 depremlerinden edindiğimiz tecrübe burada daha büyük depremler olabileceği yönünde şüphelerin oluşmasına neden oldu. Yedisu Fayı’nın yer aldığı bölgede yaşanma ihtimalini göz ardı etmemek gerekir. Çünkü bu fay kolu aslında 160 kilometre uzanıma sahip bir fay zonu içerisinde yer alıyor ve bu zonun tümünün sismik boşluk özelliği taşıyabileceği konusunda şüphelerim var. Maalesef bu konuda bekleyip göreceğiz.

EĞER BU DEPREM GERÇEKLEŞİRSE EN RİSKLİ YERLEŞİM YERLERİ NERELER?

-- Bu durum fayın ne yönde atım yaptığı, hasar gören bölgenin ana kaya derinliği ve ana kayanın üç boyutlu geometrik şekli, içerisinde başka kırık ya da fay bulunup bulunmadığı gibi birçok parametreye bağlı olarak değişir. İncelenen bölgenin nüfusu, yapı tipi, yapı kalitesi gibi konular da dikkate alınmalı.

-- Bu nedenle bütün bu hususlar tespit edilmeden, çok disiplinli sistematik bilimsel çalışmalar yapılmadan, ilçe ve bölge göstermek hem spekülatif hem de yanlış olur. Ancak unutulmamalıdır ki, AFAD 1900 ile 2023 yılları arasında gerçekleşen depremlerde ülkemizde 93 bine yakın insanımızın vefat ettiğini, 555 binden fazla yapının yıkıldığını belirtiyor. Bunun üzerine acı bir gerçek olarak 2023 yılında 50 binden fazla insanımızın vefatını, 750 bin kadar da yapının kullanılamaz hale geldiğini eklememiz lazım.

Bingöl’de Doğu Anadolu ve Kuzey Anadolu Fay Zonları gibi aktif levha sınırlarının kesişmesi ve Doğu Anadolu’nun olması gerekenden daha ince bir yerkabuğuna sahip olması, şehirde aktif volkanların oluşmasına neden olmuş. Bunlardan en önemlisi Bingöl Volkanı. Bu volkan, Kuzey Anadolu Fay Zonu tarafından parçalanmış ve ötelenmiş devasa bir volkan...