İki dev arasında bir 'kan davası'... Elon Musk Jeff Bezos'a karşı
Güncelleme Tarihi:
Onlar dünyanın en zengin iki insanı. İkisi de teknolojiden para kazanıyor, ikisi de bir sonraki hedef olarak uzayı görüyor. Ancak aralarındaki ilişkiyi dostane bir rekabet olarak nitelendirmek çok güç. İşte Jeff Bezos ile Elon Musk arasında 15 yıldan fazladır devam eden kan davasının hikayesi...
ABD'nin en köklü ve saygın gazetelerinden Washington Post'ta geçtiğimiz hafta bir haber yayınlandı. "Elon Musk Teksas'a taşındı ve ünlülüğü benimsedi. Tesla otomatik pilotla yoluna devam edebilecek mi?" başlıklı bu haberde, Tesla CEO'su Musk'ın SpaceX gibi diğer şirketlerinden kaynaklanan sorumluluklarının bir dizi tartışmaya açık iş kararına yol açtığı bunun da Tesla'nın kalitesine ve stratejisine zarar veren sonuçlar yarattığı belirtiliyordu. Haberin daha ilginç olan kısmı ise muhabirin görüş için Musk'a ulaştığında aldığı cevaptı: "Kukla oynatıcınıza selamlarımı söyleyin!"
İlk bakışta Musk'ın anlaşılması zor şifreli tweet'lerini hatırlatan bu cümleyi anlamak için biraz geriye gitmek gerekiyor. 1877 yılından bu yana yayında olan Washington Post, 2000'li yıllarda ekonomik bir darboğaza girdi ve iflas noktasına geldi. 2013'te Amazon CEO'su Jeff Bezos, 250 milyon dolar ödeyerek Washington Post'u satın aldı. Dolayısıyla Musk'ın Washington Post'a verdiği yanıt aslında Bezos'a yönelik örtülü bir salvo.
Aslına bakılırsa hem Bezos hem de Washington Post'un editoryal kadrosu, iş adamının gazetenin yayın politikasına karışmadığının altını defalarca çizdi ama eleştirilerden kurtulamadı. Öte yandan Musk ile Bezos arasındaki sürtüşme tek bu haberden ibaret değil. Özellikle SpaceX ile Bezos'un uzay şirketi Blue Origin'in operasyonları ikili arasında önemli bir tartışma konusu.
Bezos zaman zaman SpaceX hakkında üstü kapalı olumsuz yorumlar yaparken Musk'ın Mars'a insan göndermek fikrini de "motivasyon kırıcı" diye nitelendiriyor. Hatta 2019'da "Mars'a taşınmak isteyen dostlarım, önce gidin Everest'in zirvesinde bir yıl geçirin. Bakın bakalım hoşunuza gidecek mi? Zira orası Mars'a kıyasla cennet bahçesi gibi bir yer" diye konuşmuştu. Musk ise sürücüsüz araçlara ilgisi dolayısıyla kopyacılıkla suçladığı Bezos'u Amazon'u bir tekel haline getirdiğini iddia etmişti.
Hürriyet.com.tr15 YILI AŞKIN ZAMANDIR DEVAM EDEN BİR KAN DAVASI
Günümüzde "dünyanın en zengin kişisi" unvanı Bitcoin ve hisse bedellerinin iniş çıkışı sonucu bir kazanıp bir kaybeden ikili arasındaki söz savaşının 15 yılı aşkın bir geçmişi var. Yıllar boyunca gerginlik o kadar arttı ki ABD basınının "kan davası" diye nitelendirdiği bir noktaya ulaştı. Gelin şimdi 2000'lerin başına dönelim ve bu kavganın kökenine inelim.
O tarihlerde Bezos bugünkü gibi bir dev değildi. Amazon faaliyetlerine başlamış ve 1997'de halka açılmıştı. Ancak video streaming hizmeti Prime, bulut altyapı hizmeti Amazon Web Services gibi kolları henüz ortaya çıkmamıştı. Öte yandan Bezos çocukluğundan beri uzayla ilgileniyordu. Bu nedenle 2000 yılında insanlı uzay uçuşlarına odaklanan startup'ı Blue Origin'i hayata geçirmişti.
Musk ise o zamanlar da bir dolar milyoneriydi. Erkek kardeşi Kimbal ile kurduğu startup Zip2'yu 300 milyon dolar karşılığında Compaq'e satmıştı. Diğer yandan da daha sonra eBay'in 1,5 milyar dolara satın alacağı PayPal'in inşa sürecini yürütüyordu. Musk, PayPal'in satışından 160 milyon dolar kazandı ve bu parayı 2002'de SpaceX'in kuruluşu için harcadı. 2018'de South by Southwest Konferası'nda konuşan Musk, o günleri "Başlangıçta arkadaşlarımın yatırım yapmasına bile izin vermiyordum çünkü herkes para kaybedecekti. Kendi paramı batırsam daha iyi diye düşünüyordum" diye anlatmıştı.
Gözden Kaçmasın
2004’TE YENEN YEMEK BİR DÖNÜM NOKTASI OLDU
Herkes kendi kulvarında ilerlerken 2004 yılına gelindi. Bu tarihte iki CEO akşam yemeği için bir araya geldiler. Aslında o sırada SpaceX de Blue Origin de henüz emekleme aşamasındaydı. Uzaya bir roket göndermeleri vs. söz konusu değildi ama bu rekabetin ısınmasına engel olmadı. Yemek iki taraf için de zehir oldu. Christian Davenport'un "The Space Barons" (uzay baronları) kitabında o akşamı anlatan Musk, "Aslında iyi tavsiyeler verme konusunda elimden geleni yaptım ama o söylediklerimin çoğunu duymazdan geldi" ifadelerini kullanmıştı.
2004'ten 2013'e kadar geçen sürede rekabet sessiz sedasız devam etti. Ancak 2013'te NASA'ya ait bir fırlatma rampasının kiralanması ile ilgili süreç tansiyonu yeniden yükseltti.
O tarihte Musk'ın SpaceX'i, NASA'nın fırlatma rampasını tek başına kullanabilmek için bir başvuruda bulundu. Bezos'un Blue Origin'i yanına SpaceX'in bir diğer rakibi United Launch Allience'ı da alarak bu başvuruya itiraz etti. Hatta Bezos söz konusu rampanın "tüm uzay şirketlerinin kullanabileceği ticari bir limana" dönüştürülmesini teklif etti.
Musk'ın buna cevabı sert oldu. Girişimi "sahte bir engelleme taktiği" olarak nitelendiren Güney Afrikalı iş adamı, Space News'e yaptığı açıklamada, "Blue Origin, 10 yıldan fazladır geliştirme yapmasına rağmen güvenilir bir yörünge altı uzay aracı yaratmayı başaramadı" dedi ve ekledi: "Eğer önümüzdeki 5 yılda NASA'nın insani değerlendirme standartlarına uyan, Uzay İstasyonu'na bağlanabilecek bir araçla gelebilirlerse, ki Pad 39A'nın amacı bu, o zaman ihtiyaçlarını seve seve karşılarız. Ama açıkçası bence bacada dans eden tek boynuzlu atlar keşfetme ihtimalimiz bile bundan daha yüksek."
Sonuçta fırlatma rampasının kullanım hakkını SpaceX aldı.
2014’TEKİ PATENT SAVAŞINI YİNE BEZOS KAYBETTİ
2014 yılında SpaceX ve Blue Origin bu kez bir patent savaşına tutuldu. Blue Origin roket fırlatıcıların inişinde kullanılan insansız hava araçlarının patentini aldı. SpaceX patentin iptali için başvuru yaptı zira patentin geçerliliği durumunda bu teknolojiyi kullanmak için Blue Origin'e para ödemek zorundaydı. Yargıç SpaceX'in "Bu aslında eski bir teknoloji" şeklindeki itirazını haklı bulunca Blue Origin patent iddialarının önemli bir kısmını geri çekti.
Sonraki yıllarda ikilinin savaşı, özellikle Twitter üzerinden karşılıklı atışmalarla göz önünde devam etti. Bezos ve Musk fanlarının bir tenis maçı misali takip ettiği atışmaların odağında da kullanılmış roketlerin yeniden kullanımı konusu yer aldı. Örneğin 2015'te Blue Origin, New Shepard isimli roketini sağ salim yere indirmeyi başardığında, Bezos bunu bir videoyla ve "canavarların en nadirlerinden - kullanılmış bir roket" sözleriyle duyurdu. Musk fırsatı kaçırmayıp SpaceX'in aynı şeyi 3 yıl önce yaptığını Bezos'un tweet'inin altına yazıverdi.
@JeffBezos Not quite "rarest". SpaceX Grasshopper rocket did 6 suborbital flights 3 years ago & is still around. pic.twitter.com/6j9ERKCNZl
— Elon Musk (@elonmusk) November 24, 2015
Daha sonra SpaceX Falcon 9 hava aracını yere indirmeyi başardığında bu kez Bezos, SpaceX'i etiketleyerek "Tebrikler, aramıza hoş geldiniz" minvalli bir tweet attı.
Congrats @SpaceX on landing Falcon's suborbital booster stage. Welcome to the club!
— Jeff Bezos (@JeffBezos) December 22, 2015
"JEFF DE KİMMİŞ?"
Musk, geçmişte Blue Origin'in işe alma uygulamalarını da eleştirerek, röportajlarında Bezos'a yönelik sözler sarf etti. Kendi biyografisini yazan Ashlee Vance'e Blue Origin'in SpaceX'in çalışanlarını çalmaya çalıştığını iddia eden Musk, "İki kat maaş teklif edip nokta atışlarla yetenekli çalışanlarımızı almaya çalışıyorlar. Bence bu gereksiz ve kaba bir hareket" diye konuştu. SpaceX'in çalışan e-postalarında "blue" ve "origin" kelimelerine filtre koyduklarını da söyleyen Musk, 2016'da BBC'nin Bezos'la ilgili bir sorusu üzerine "Kim o Jeff?" şeklinde yanıt verdi.
Amazon uzaya internet yansıtan uydular fırlatma planlarını açıkladığında ve sürücüsüz araçlardan oluşan taksi şirketi Zoox'u satın aldığında Bezos'u "kopyacı" diye nitelendiren Musk'a karşın Bezos eleştirilerini hep örtülü bir dille sürdürdü. Hatta bir süredir SpaceX'le ilgili eleştirilerinde tonu düşürmüş gibi görünüyor. Örneğin Aralık 2019'da SpaceX'in Starship isimli uzay aracı 7 dakika içinde binlerce fit yükselip iniş sırasında infilak ettiğinde, övgü dolu bir paylaşım yaptı. "Bunun ne kadar zor olduğunu bilen herkes, bugünkü Starship testinden etkilenmiştir" ifadelerini kullanan Bezos, "Bütün SpaceX ekibine büyük tebrikler. Yakında geri döneceklerine eminim" demeyi de ihmal etmedi.
Bu gönderiyi Instagram'da gör
2024’TE REKABET AY’A TAŞINACAK
Geçtiğimiz temmuz ayında New York Times'a geniş bir röportaj veren 49 yaşındaki Musk ise 56 yaşındaki Bezos'u bu kez yaşından vurdu. Musk, Bezos'un yaşlı olduğunu ve Blue Origin'in gerçek bir ilerleme için çok ağır hareket ettiğini ima ederek, "İlerleme hızı çok düşük ve geride kalan yılları yeterli değil ama yine de Blue Origin'le yaptığı şeyleri yaptığı için çok memnunum" dedi.
Yine yaz aylarında Amazon'un Kindle Doğrudan Basım servisi üzerinden Alex Berenson isimli yazarın "Covid-19 ve Karantina Üzerine Haber Olmamış Gerçekler" isimli kitabını şirket yönergelerine uymadığı gerekçesiyle basmayı reddetmesi karşısında dilini yine tutamayan Musk, durumu "çılgınlık" olarak nitelendirip "Amazon'un parçalanmasının zamanı geldi. Tekeller yanlış şeyler!" yorumunu yaptı. (Amazon daha sonra bu kararın yanlışlıkla alındığını, kitabın yeniden Kindle'a yükleneceğini açıkladı.)
İkili arasındaki rekabet yakın zamanda sona erecek gibi de görünmüyor. İki şirket de 2024'te Ay'a insanlı uzay araçları göndermek için tasarımlarını NASA'ya sundu. Dolayısıyla önümüzdeki birkaç yıl Bezos-Musk kavgasının yeni rauntlarına gebe. Neler olacağını hep birlikte göreceğiz.