Finansal okuryazarlık bilinci nasıl kazandırılmalı?
Güncelleme Tarihi:
Günümüzde, hızla değişen teknoloji ile birlikte öğrencilerin ihtiyaç duyduğu bilgi, beceri ve yetkinliklerde önemli değişimler yaşanıyor. 21’nci yüzyılda beceri alanında üzerinde en çok durulan konuların başında okuryazarlık kavramı geliyor. Finans dünyasındaki gelişmeler, finansal okuryazarlığın her geçen gün önemini giderek artıyor. Finans dünyasında yeni araçlar ve uygulamalar da bu okuryazarlığın gündemde olmasına neden oldu.
Sanal ticaret, sanal alışveriş, sanal-kripto-dijital para gibi yeni kavramlar ve uygulamalar hayatımıza girdi. Bunun yanında 17 Kasım 2019 tarihinde Çin’in Vuhan kentinde ortaya çıkıp dünyaya yayılan Covid-19 veya Koronavirüs pandemisi dünyanın ve tüm ülkelerin ekonomik ve finansal sistemlerini etkilemiş ve beraberinde ekonomik sorunların yaşanmasına sebebiyet verdi. 24 Şubat 2022 tarihinde Rusya’nın Ukrayna’ya saldırmasıyla başlayan savaş ise başta Avrupa olmak üzere birçok ülkenin ekonomik sorunlarını artırdı. İnsanlar yaşanan bu ekonomik krizlerle baş edebilmek amacıyla finansal açıdan daha dikkatli davranmak zorundadırlar. Dolayısıyla finansal okuryazarlık 21.yüzyılın ikinci çeyreğini yaşadığımız bugünlerde daha da önemli bir hal aldı. Ekonomik açıdan istikrar sağlamak isteyen ülkelerin vatandaşlarını finansal okuryazarlığa yönlendirdiği görülüyor.
SADECE PARAYI YÖNETMEK MİDİR?
Küresel piyasa ve bireysel finans sistemleri, herkesin finansal okuryazar olmasını gerekli kılmaktadır. Finansal okuryazarlık denilince ilk akla gelen para ve parayı yönetmedir. Finansal okuryazarlık finansal kaynakların etkili bir şekilde yönetilmesidir. İyi bir finansal okuryazarının finans sistemini iyi bilmesi ve bu sistemin tüm yönlerini iyi algılaması ve eyleme dönüştürmesi gerekir. Finansal okuryazar olmayan bir bireyin finansal hatalar yapabilme ihtimali oldukça yüksektir. Finansal açıdan yanlış tutum ve davranışlar sonucunda hem kişinin hem de çevresinde kişilerin hayatı bu durumdan olumsuz yönde etkilenir. Finansal okuryazarlık, bilinçli ve sağlıklı finansal kararlar almak için kritik öneme sahiptir.
“NE KADAR ÇOK PARA KAZANDIĞIMIZ” ÖNEMLİ DEĞİL
Bilinçli bir finansal okuryazarlık, kazandığı parayı ve kaynakları doğru bir şekilde yönetmeyi içerir. Kaynakların doğru bir şekilde yönetilmesi ile insanlar bir bakıma geleceğini de güvence altına almış olur. Bilinçli finansal hareketler, kişilerin psikolojik ve sosyal yönlerini de etkiler. Kaynaklarını doğru ve bilinçli bir şekilde yöneten kişiler ve toplumlar daha özgür bir yaşama kavuşmuştur. Ekonomik bağımsızlığa kavuşmak için finansal kaynakların iyi yönetilmesi gerekir. Kaynakların bilinçli kullanımı, tasarruf yapma ve doğru yatırımlarla kişiler ve toplumlar, sosyal ve ekonomik refaha kavuşacaklardır.
YAŞ VE CİNSİYET AÇISINDAN FARKLILIK GÖSTERİR MİDİR?
Japonya’da yapılan bir araştırmaya göre finansal okuryazarlık 60’lı yaşlara kadar artıyor, bu yaştan sonra düşüyor. Genç ve yaşlı insanlar, orta yaşlılara göre daha düşük finansal okuryazarlığa sahiptirler. Özellikle son yıllarda yaşlıların sıkça finansal dolandırıcılığa maruz kalmalarını bu durumla açıklayabiliriz. Finansal okuryazarlık düzeyi azalan bir kişinin hala finans konusunda kendine güvenmeye devam etmesi, yanlış seçimler yapmasına ve devamında dolandırılmasına sebebiyet verebilir. Aynı durum finansal okuryazarlığı gelişmemiş bir gencin dolandırılması veya yanlış finansal kararlar alması şeklinde de olabilir. Dolayısıyla özellikle okuryazarlık düzeyi düşük olan gençlerin ve yaşlıların finans eğitimine tabi tutulması gerekir. Aynı zamanda, bireyler yaşlandıkça finansal okuryazarlıklarının azalabileceğinin farkında olmalıdırlar.
Finansal okuryazarlığın cinsiyete göre değiştiği de görülüyor. Erkeklerin kadınlara göre daha finansal okuryazar olduğu tespit ediliyor. Finansal okuryazarlıktaki cinsiyet farklılıkları, finansal okuryazarlığı etkileyen değişkenlerin (örneğin eğitim ve finansal varlıkların miktarı) dağılımındaki farklılıklardan kaynaklanıyor. Erkekler ve kadınlar arasındaki bu farklılığın verilecek etkili finansal okuryazarlık eğitimleri ile azaltılması mümkündür.
ETKİLİ BİR FİNANSAL OKURYAZARLIK EĞİTİMİ NASIL OLMALI?
Günümüz çocukları ve gençleri finansal sorumluluklarının çok önemli olduğu bir çağda yaşamaktadırlar. Bununla birlikte karmaşık bir finans ağıyla da karşı karşıyadırlar. Yeni yetişen neslin finans konusunda bilinçli hareket etmesini sağlamanın en önemli yolu etkili finans eğitimidir. Dolayısıyla artık toplumun tüm kesimlerinin finansal okuryazarlığı temel bir yaşam beceri olarak görmesi gerekmektedir. Yediden yetmiş yediye herkes yaşamını sürdürürken sürekli finansal kararlar almak zorundadır. Bu finansal kararlar aynı zamanda günlük yaşamımızın bir parçasıdır. Günlük temel ihtiyaçlarımızı karşılarken, market veya pazar alışverişi yaparken her yerde karşımıza çıkan durumlardır. Bu hususta önemli olan doğru tutum ve davranışlar sergileyebilir.
Okullarda özellikle matematik, hayat bilgisi, sosyal bilgiler, hatta görsel sanatlar ve müzik gibi birçok derste temel okuryazarlık becerisi olarak görülmeli. Finansal okuryazarlığı sadece bir veya birkaç dersle sınırlandırmamak gerekir. Disiplinlerarası bir alan olarak kabul edilmeli. Erken yaşlarda verilecek finans eğitimiyle öğrendikleri bilgiler ilerleyen yaşlarda onlara yol gösterir. Erken yaşlarda aile bütçesi, istek ve ihtiyaç, kaynakların bilinçli kullanımı, tasarruf gibi konular ve kazanımlara yer verilmeli. Bu yaşlarda çocuklar somut işlemler döneminde olduklarından çocuklara somut örnekler verilmeli. Aynı zamanda en iyi öğrenme yaparak yaşayarak öğrenme olduğu için basit finansal sorumluluklar verilmeye başlanabilir.
Okulda öğretmenler ve evde ebeveynler, çocuklara finans ve ekonomi ile basit düzeyde bilgiler vermeye başlamalıdırlar. Bu bilgilerin kalıcı ve anlamlı olmalarını sağlamak için somutlaştırılmalı. Finans ile ilgili oyunlar oynanabilir, drama etkinlikleri yapılabilir, aile bütçesi hazırlanabilir, kumbara ile birikim alışkanlığı kazanmaları sağlanabilir. Market alışverişleri mümkün mertebe tüm aile bireyleri ile birlikte yapılmalı ve aile bireylerinin temel ihtiyaçlarına bu alışverişlerde öncelik verilmeli. Ebeveynler, bütçelerinin elverdiği ölçüde çocuklarının isteklerini karşılayabileceklerini onlara uygun dille söylemeliler. Alışveriş esnasında çocukların isteklerinin de çok abartılmaması gerekir. İlerleyen yaşlarda ülke kaynaklarını bilinçli kullanmanın önemi, bankacılık ve kredi, sanal alışverişte dikkat edilmesi gerekenler gibi konulara verilmeli. Öğrencilerin çalışma hayatına başlamadan önce bu konularda bilinçli olmaları onlara ciddi avantaj sağlar.
PROF. DR. ELVAN YALÇINKAYA KİMDİR?
1979 yılında Kayseri’de doğdu. Gazi Üniversitesi Kastamonu Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Öğretmenliği bölümünden 2000 yılında mezun oldu. 2004 yılında Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Anabilim Dalında yüksek lisans eğitimini, 2009 yılında da Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Anabilim Dalında doktorasını tamamladı. Öğretmenliğe 2000 yılında atanan Yalçınkaya, 10 yıl çeşitli ilköğretim okullarında sosyal bilgiler öğretmenliği yaptı. 2014’te doçent ünvanı aldı. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Eğitim Fakültesi Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Bölümü Sosyal Bilgiler Eğitimi Anabilim Dalına öğretim üyesi olarak görev yaptı. 2013 yılında Japonya Hiroşima Üniversitesi Eğitim Fakültesinde misafir öğretim üyesi olarak çalıştı. 2019 yılında Erciyes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Eğitimi Anabilim Dalında profesör doktor olarak atandı. Halen aynı üniversitede çalışan Yalçınkaya, evli ve üç çocuk babasıdır.