Ebeveynler çocuklarının arkadaş seçimleri konusunda onlara nasıl yaklaşmalı?

Arkadaşlar ebeveynlerden daha sonra gelmesine rağmen bu yaş grubunda çocuğun toplumsallaşmasında, sosyalleşmesinde etkilidir. Oyunlarla arkadaşlarından birçok şey öğrenebilir ve arkadaşları çocuğun dil, sosyal, duygusal gelişimlerine katkı sağlar. Bu dönemde arkadaşlarını okul öncesi eğitim kurumlarında, ailelerin arkadaşlarının komşularının çocuklarından, ailelerin çocuğu eğlendirmek için götürdüğü park; AVM gibi yerlerdeki oyun alanlarından seçer. Bu dönemdeki arkadaşlıklar kısa süreli olabilir. Aileler bu dönemde sosyal çevrelerine, çevreleri ile kurdukları iletişime çok dikkat etmelidirler, çünkü bu dönem çocukların ebeveynlerini en çok izledikleri, taklit ettikleri, rol model aldıkları dönemdir. Ailelerin bu dönemde doğru rol model olmaları ve çevrelerinde doğru insanları bulundurmaları çok önemlidir çünkü çocuklar buradaki öğrendiklerini, edindiklerini ve model aldıklarını tüm yaşamları boyunca davranış olarak sergileyebilirler.

ÖNCE EBEVEYNLER DOĞRU SEÇİM YAPABİLMELİ
İlkokul çağında bir çocuk için doğru rol model, takdir, onay almak isteyeceği kişi veya kişiler ile öğretmenlerdir. Bu dönemde arkadaş oyun oynayabileceği, paylaşım yapabileceği, öğretmeninin gözüne girmek için rekabet edebileceği, başarısından etkilenebileceği veya kıskanabileceği kişilerdir. İlkokul çağında arkadaş sayısı artar. Bu dönemde çocuklar arkadaşlarını, arkadaşlıklarını seçerek oluşturmaya başlarlar. Ebeveynlerin çocukların doğru seçim yapıp yapmadıklarına dikkat etmesi gerekir. Burada önemli olan noktalardan birisi ebeveynlerin kendilerinin doğru seçim yapabilmelerinden geçer, çünkü çocuklar seçim yapmayı da ebeveynlerinden öğrenir. Arkadaş seçimini bu dönemde okul çevresinden, ailenin ve kendisinin yakın çevresinden yaparlar. Bu dönemde çocuklar arkadaş seçiminde daha çok cinsiyet de dahil olmak üzere benzerliklerden hareket ederler. Bu yaş grubunda arkadaşları git gide önem kazanmaya başlar ve etkilenme artar. Aileleri ve büyükleriyle birlikte olmaktansa arkadaşlarını tercih ederler. Yalnız kalmak istemezler, arkadaşları ile birlikte olmak isterler. Onlarla daha çok zaman geçirmeye, oyun oynamaya, eğlenmeye, paylaşmaya ve onlardan daha çok etkilenmeye başlarlar. Henüz kalıcı ve yakın arkadaşlıklar kuramasa da arkadaşları ile sosyalleşmeye başlar ve bu dönem akran desteğinin öğrenildiği bir dönemdir. Ailelerin bu dönemde çocukların sosyal ortamlarına ve çevrelerine dikkat etmeleri önemlidir.

EN RİSKLİ DÖNEM ERGENLİK
Ergenlik döneminde arkadaşlar ergen için çok önemlidir. Otorite ve onay alacağı kişiler artık arkadaşlarıdır. Bu dönem arkadaşlık açısından doğru seçim yapılmazsa en riskli dönemdir. Rol model olarak arkadaşlarını alan ergen dış dünyadaki risklere arkadaşları yoluyla açık hale gelir, örneğin çeteleşmeler, zararlı alışkanlıklar edinmeler... Bu yıllar risklerin alındığı, tehlikelerin görülmediği, bireyselliğin, bağımsızlığın kazanıldığı ve insan hayatında ebeveyne en çok karşı gelinen yıllar olarak bilinmektedir. Bu dönemde arkadaşları ile ergen sosyalleşir, dertlerini, sorunlarını paylaşır, özdeşleşir, rol model alır, …. Gerçekte bu dönemde sağlıklı ilişkiler yürütülmesi, çocukların sağlıklı arkadaş seçimleri yapabilmesi, çocukluk çağından itibaren nasıl bir ebeveyn- çocuk ilişkisi kurulduğu ile ilgilidir. Genel olarak konu değerlendirildiğinde çocuk için arkadaş yalnızlığını giderdiği, hayır diyebilme, sınırlar koyabilme, problem çözme gibi bir çok beceriyi öğrenebildiği, çatıştığı, anlaştığı, insan ilişkilerini öğrendiği, problem çözme, iletişim kurma gibi bir çok beceriyi öğrendiği kişi ya da kişiler demektir. Bu denli önemli olan arkadaş bir çocuğun gelişimini olumlu yönde desteklediği gibi olumsuz olarak da etkileyebilir. Doğru arkadaşlık ,arkadaşını doğru seçmekle başlar. Doğru arkadaş seçiminin bir süreç olduğunu belirtmek gerekir. Anne babaların çocuklarının arkadaş seçimi ile ilgili elbette kaygıları olmakta ve kaygı yaşarlar.

EBEVEYNLER NELER YAPMALI?
Anne-babaların doğru arkadaş seçiminde dikkat etmesi gereken bazı noktalar bulunuyor. Bunları şöyle belirtmek mümkün:

- Arkadaşlık bir seçimdir. Çocuklarımızın tüm seçimlerinde olduğu gibi arkadaş seçiminin bir süreç olduğu bilinmelidir ve seçimlerini kendileri yapmalıdır. Bu süreç çocuğun ilk yaşlarında itibaren anne ebeveyn ilişkisine dayalı olarak düşünülebilir. Çocuklar için anne- baba rol modeldir, onlar bizi izleyerek öğrenirler. Bizler doğru seçim yaparsak onlar da doğru seçim yapmayı bizleri izleyerek, gözlemleyerek öğrenirler.

- Başka çocuklar ve onların arkadaşları, arkadaşlıkları her yaşta özellikle de ergenlik çağında örnek gösterilmemeli. Biz böyle davrandığımızda arkadaş olacağı varsa da doğru bir insanla olmuyorlar.
Çocukların arkadaşlarını ebeveynler tanımaya çalışmalı, (Örneğin; onları eve davet edebilir.) arkadaşlarında gözlemlediği olumsuzluklar varsa sert eleştiri yapmamalı, sakin bir şekilde uygun bir zamanda gözlemlerini kendisi ile paylaşmalı. Bu konuda duygu, düşünce ve görüşünün ne olduğu sorulmalı.
Arkadaşı ile ilgili bir şeyler anlatırken sabırla dinlemeli, sözünü kesmemeli, eleştirmemeli, yanlış giden bir şeyler varsa “bu konuda sen ne düşünüyorsun?” diye sorulmalı, üzerinde düşünmesi ve kendisinin sorgulaması sağlanmalı.

- Çocuklara seçim yapma konusunda fırsatlar tanımalı, küçük hatalar yapabilir, paniklememeli ve izlenmeli. Çocuğun yapacağı küçük hatalar arkadaşlarını tanımasına ve doğru arkadaş seçmesine yardımcı olabilir. Çocuk yetiştirirken demokratik bir tutum izlenmelidir. Çok eleştiren, yargılayan, aşırı kontrol eden, baskıcı ebeveyn ile yetişen çocuklar doğru seçim yapamayabilirler.

ÇOCUK KENDİNİ TANIMALI
Çocuklara yalnız kalmak da öğretilmeli, yalnız kalmayı da başarabilmeliler. Bunun sonucunda arkadaşlarına hayır diyebilmeliler.
Doğru arkadaşlara yönlendirmek için çocuklar spor, sanat gibi aktivitelere, okullarda topluluklara, kulüplere yönlendirilerek hedefi olan, aynı amacı taşıyan akranları ile arkadaşlık kurmalarına yardımcı olunabilir.

Evde sağlıklı bir iletişim, etkileşim ortamı olmalı ki çocuk da akran çevresinde bunları arasın? Doğru model olmalıyız, aslında çocukların arkadaş seçiminde bizim ebeveynliğimiz çok önemli.

Çocuklarla arkadaşlık veya arkadaşlar hakkında konuşurken doğru arkadaş ve arkadaşlığın ne olduğunu küçük yaşlardan itibaren anlatmalıyız.

Çocuğun bir arkadaşta hangi özellikleri aradığını konuşmalıyız, olmazsa olmazını, örneğin yardımseverlik, paylaşımcılık gibi neler olduğunu ortaya koymalıyız. Gerçekte doğru arkadaş seçimi çocuğun kendisini tanımasından geçer.

Doğru arkadaş bulmanın, doğru kişi olmaktan da geçtiği unutulmamalıdır. Çocukları doğruluk, dürüstlük, merhamet, yardımseverlik, iyilik gibi değerlerle yetiştirmeli ebeveynler. Başka bir deyişle çocuklarımızın nasıl arkadaşlarının olmasını istiyorsak öyle çocuklar yetiştirmeliyiz.
Ne olursa olsun onların çocuklarımız olduğu unutulmamalı hata yapsalar bile sevgi, hoşgörü, anlayış ile çocuklarımızı kucaklamalıyız.
Ebeveynler çocukların geçtiği yaşları kendilerinin de geçirdiklerini unutmamalıdırlar. Biz doğru insan olursak onlar da doğru birey olup, doğru arkadaş seçimi yapabileceklerdir.

PROF. DR. NURTEN SARGIN KİMDİR?
Prof. Dr. Nurten Sargın, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Eğitimde Psikolojik Hizmetler Bölümü’nü bitirdi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsünde yüksek lisans ve doktorasını tamamladı. Bu süreçte Sağlık Bakanlığına bağlı hastanelerde Psikolog, Uzman Psikolog ve Psikolog Dr. olarak çalıştı. 2000-2011 yılları arasında Selçuk Üniversitesi Öğretim Üyesi olarak çalıştı. Halen Necmettin Erbakan Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Anabilim Dalında Profesör Doktor olarak görev yapıyor. Çok sayıda kitabı, kitap bölümleri, makaleleri, ulusal ve uluslararası düzeyde sunulmuş ve yayımlanmış bildirileri, proje görevleri, ABD ve Finlandiya’da mesleki deneyimleri bulunuyor. Evli ve 2 çocuk annesi.