Down sendromlu bireylerin istihdamı: Toplumsal katılımda önemli bir adım

Toplumdaki bireyler için istihdam, yalnızca ekonomik kazanç sağlamakla kalmaz, aynı zamanda sosyal aidiyet, özgüven ve toplumsal bütünleşme açısından da kritik bir rol oynar. Down sendromlu bireylerin de iş hayatına katılımı, onların kendilerini değerli hissetmelerine, topluma ait olduklarını hissetmelerine ve sosyal becerilerini geliştirmelerine yardımcı olur. Ayrıca, istihdam onların bağımsızlıklarını artırır ve yaşam kalitelerini olumlu yönde etkiler.

İŞE KATILIM ORANI DÜŞÜK
Dünya genelinde, Down sendromlu bireylerin iş gücüne katılım oranı genellikle düşük. Ancak, İtalya, İspanya, ABD ve Avustralya gibi ülkelerde korumalı iş yerleri, sosyal işletmeler ve çeşitli destek programları sayesinde bu bireylerin iş hayatına katılımında önemli artışlar gözlemlenir. Özellikle ABD’de, Down sendromlu bireylerin istihdam oranı, genel engelli nüfusa kıyasla daha yüksek. Türkiye’de de benzer bir gelişim süreci yaşanıyor. Türkiye Down Sendromu Derneği’nin (TDSD)‘İş Koçu Destekli İstihdam Programı’ sayesinde, 2012 yılından bu yana 18 şehirde 50 farklı firmada 128 Down sendromlu birey istihdam edildi. Programın istihdam sürekliliği oranı yüzde 88 olarak kaydedildi. Ayrıca, ‘Herkesin Yeri Var’ projesi kapsamında, 26 firmaya ücretsiz farkındalık eğitimleri ve atölye çalışmaları sunulmuş, bu sayede 12 Down sendromlu bireye istihdam sağlandı. Bunlara ek olarak, TDSD’nin verilerine göre, 2022 yılından itibaren 90’dan fazla Down sendromlu gencin işe yerleştirilmesi ve istihdam sürekliliği oranının yüzde 82 olması, bu alandaki ilerlemeyi gösteriyor.

ÇABA SARF EDİLMELİ
Bununla birlikte, Türkiye’de engelli bireylerin istihdam oranının yaklaşık yüzde 1,23 seviyelerinde olduğu tahmin ediliyor. Bu oran, yasal düzenlemeler ve toplumsal farkındalık çalışmalarının artırılması gerektiğini gösteriyor. Özellikle, 50’den fazla çalışanı olan şirketlerin iş gücünün yüzde 3’ünü ve kamu kurumlarının yüzde 4’ünü engelli bireylerden istihdam etmesi gerektiği yasalar çerçevesinde, bu hedeflere ulaşmak için daha fazla çaba sarf edilmeli.

NELER YAPILABİLİR?
Down sendromlu bireylerin iş hayatına geçişleri, çeşitli faktörlere bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Bu süreçte atılabilecek adımlar şunlar:
• Özel eğitim: Erken dönemde verilen eğitimlerle bireylerin becerileri geliştirilir. Kapsayıcı eğitim modelleri sayesinde, akademik ve sosyal beceriler kazanmaları desteklenir.
İş simülasyonları ve staj: Gerçek iş ortamlarına hazırlık amacıyla yapılan uygulamalar, bireylerin iş hayatına daha kolay adapte olmalarını sağlar.
• Mesleki Eğitim: Bireylerin belirli bir alanda uzmanlaşmalarını sağlar. Ayrıca, iş yerlerinde uygun mentorluk programlarıyla desteklenmeleri önemli.
Buna rağmen, Down sendromlu bireylerin iş hayatına katılımı çeşitli engellerle karşılaşmaktadır:
• Ayrımcılık ve toplumsal önyargılar.
• Yetersiz sosyal güvenlik hakları ve iş ortamlarındaki uyumsuzluklar.
• Sosyal ve iletişim becerilerindeki güçlükler.
• Eğitim ve iş fırsatlarının sınırlı olması.

SOSYAL HAYATA KATILIMLARI NASIL SAĞLANIR?
Toplumun Down sendromlu bireylere bakış açısını değiştirmek, onların potansiyellerini fark etmek ve sosyal hayata katılımlarını desteklemek amacıyla şunlar hedeflenmeli:
• Toplumsal farkındalığın artırılması: Toplumun her kesiminde bilinçlendirme çalışmaları yapılmalı.
• Eğitim ve iş fırsatlarının yaygınlaştırılması: Down sendromlu bireyler için uygun iş ortamlarının oluşturulması sağlanmalı.
• Ayrımcılıkla mücadeleye yönelik politikaların geliştirilmesi: Kanuni düzenlemelerle desteklenen politikalar uygulanmalı.

Down sendromlu bireylerin iş hayatına katılımı, onların toplumsal yaşama aktif olarak dahil olmalarını sağlayacak önemli bir adım. Eğitim, destek ve uygun iş fırsatları sağlandığında, bu bireylerin üretken ve bağımsız bir yaşam sürmeleri mümkün. Türkiye’de ve dünyada yapılan çalışmaların artması, bu bireylerin topluma entegrasyonunu ve iş gücüne katılımını güçlendirir. İş hayatında yaratılan her fırsat, toplumsal eşitliğe atılan bir adım.

Her birey değerli, her hayat eşit... Down Sendromlu bireylerle daha güçlü bir gelecek! Bugün, yaşamın her alanında eşitlik ve fırsat için mücadele eden tüm Down sendromlu bireylerin gününü kutlarız. Hep birlikte daha parlak bir yarının inşa edilmesi dileğiyle.

KAYNAKÇA
* Anadolu Ajansı. (2019, Temmuz 29). Down sendromlu bireyler çalışma hayatına iş koçlarıyla hazırlanıyor. Erişim adresi: aa.com.tr

* HRdergi. (2024, Kasım 4). Türkiye Down Sendromu Derneği. Erişim adresi: hrdergi.com

* TKU Magazin. (2022, Kasım 4). ‘Herkesin Yeri Var’ projesiyle şirketlerin farkındalığı artıyor, Down sendromlu bireyler istihdam ediliyor. Erişim adresi: tkumagazin.com

* Türkiye Down Sendromu Derneği. (n.d.). İş Koçu Destekli İstihdam Programı. Erişim adresi: destekliistihdam.downturkiye.org

PROF. DR. SAFİYE SUNAY YILDIRIM DOĞRU KİMDİR?
1992 Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi Çocuk Gelişimi ve Eğitimi bölümünden mezun oldu. 1994 yılında Selçuk Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Bölümü’nde araştırma görevlisi olarak göreve başladı. Aynı yıl Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çocuk Gelişimi Bölümü’nde yüksek lisansını, 1999 yılında Anadolu Üniversitesi Özel Eğitim Zihin Engellilerin Eğitimi Bölümü’nde doktorasını tamamladı. Selçuk Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Bölümü’nde 2001 yılında Yardımcı Doçent, 2010 yılında Doçent olmuştur. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Özel Eğitim Bölümü’ne 2011 yılında Doçent olarak göreve başlamıştır. 2016 yılında ise aynı Üniversitede; Profesör kadrosuna atandı. Prof. Dr. S. Sunay Yıldırım Doğru 2000 yılında Almanya Berlin’de Marian Jhon Sonderschule‘da araştırmacı gözlemci olarak yer aldı. Ayrıca 2016 yılında ABD’de Georgia State Üniversitesi’nde Erken Müdahale Konusunda araştırmacı öğretim üyesi olarak, 2018 yılında ise İrlanda Dublin de öğretim üyesi değişimi kapsamında görev aldı. Yazarın uzmanlık alanı özel eğitim ve erken çocuklukta özel eğitim konuları olup yurt içi ve yurtdışında alanı ile ilgili pek çok yayını/atıfı mevcuttur. Yazar Dokuz Eylül Üniversitesi’nde Rektör Yardımcılığı ve Özel Eğitim Bölüm Başkanlığı gibi idari görevlerde bulunmuştur. Halen Dokuz Eylül Üniversitesi’nde Profesör olarak görev yapıyor.