Türkiye'nin çevresi ateş çemberi: 35 yıldır çatışmalar bitmedi... Avrupa'dan Orta Doğu'ya bugüne kadar hangi savaşlar yaşandı?
Güncelleme Tarihi:
İran ve İsrail arasındaki çatışma, Türkiye'nin çevresindeki krizlere bir yenisini ekledi. Türkiye'yi çevreleyen coğrafyada yıkım ve şiddetin dozu artarken, savaşlar sadece Orta Doğu'da değil, Kafkasya, Kuzey Afrika ve Avrupa'ya da yayıldı. İran-İsrail çatışması, Türkiye'nin çevresinde son 35 yılda yaşanan 15. kriz olarak kayıtlara geçti.
Türkiye'nin yakın çevresinde 1991 yılından bu yana çok sayıda silahlı çatışma ve savaş yaşandı. Bu çatışmalar, bölgesel istikrarsızlıkları artırdı ve pek çok ülkeyi siyasi, askeri ve insani krizlerle karşı karşıya bıraktı.
Türkiye, onlarca yıldır çevresinde yaşanan çatışmalarda diplomatik çözümler üretilmesi ve sivillere yönelik şiddetin son bulması için girişimlerde bulundu ve uluslararası hukuku çiğneyen eylemleri kınadı. Ankara'nın şiddet karşıtı tutumu, kimi örneklerde uzlaşma masasının kurulmasına da yardımcı oldu.
Son olarak Rusya ve Ukrayna arasındaki savaşta arabulucu rolünü Türkiye üstlendi. Taraflar, Mart 2022 ve Mayıs 2025'te Türkiye'nin arabuluculuğunda bir araya gelerek ateşkes ve esir takası gibi konuları görüştü.
İsrail'in 13 Haziran'da İran'a saldırmasıyla Orta Doğu'da gerilim zirveye çıktı. Nükleer tesislerin hedef alınmasıyla radyasyon tehlikesinden göç krizine kadar pek çok başlık Türkiye'nin gündemine oturdu. Ankara, yakın geçmişte benzeri bölgesel krizlerle benzeri bölgesel çatışmalarla defalarca kez karşı karşıya kalmıştı. Avrupa, Orta Doğu, Kuzey Afrika ve Kafkasya coğrafyaları, çok sayıda krize sahne olmuştu. İşte Türkiye'nin coğrafyasında bugüne kadar yaşanan savaş ve çatışmalar...
Bosna Savaşı, 1992-1995 yılları arasında sürdü. Yugoslavya’nın dağılmasının ardından başlayan savaşta Boşnaklar, Hırvatlar ve Sırplar arasında şiddetli çatışmalar yaşandı. Savaş, aşırı sağcı Sırp grupların soykırım suçu ve Srebrenitsa Katliamı gibi olaylarla hafızalara kazındı.
Kosova Savaşı, 1998 yılında patlak verdi. Sırp güçleri ile Kosovalı Arnavutlar arasındaki çatışmalara NATO’nun müdahalesi damga vurdu. Savaşın sonunda Kosova, fiilen Sırbistan’dan ayrıldı.
Donbass Savaşı, 2014 yılında Ukrayna’nın doğusunda başladı ve halen devam ediyor. Rusya yanlısı ayrılıkçılar ile Ukrayna ordusu arasındaki çatışmalar Ukrayna-Rusya Savaşı'nın bir parçası olarak sürüyor.
Ukrayna - Rusya Savaşı, 22 Şubat 2022’de Rusya’nın askeri operasyon adını verdiği kara harekatıyla başladı. Savaş halen devam ediyor ve ciddi insani kayıplar yaşanıyor. ABD Başkanı Donald Trump, savaşta şu ana kadar 750 bin Ukraynalı ve 800 bin Rus askerinin yaşamını yitirdiğini öne sürdü. İki taraf da Trump'ın iddiasını doğrulamadı.
KAFKASYA
Rusya - Çeçenistan Savaşı, 1994 ile 2009 yılları arasında iki aşamada yaşandı. Rus ordusu, Çeçen ayrılıkçılara karşı askeri operasyonlar düzenledi. Çatışmalar binlerce sivilin hayatını kaybetmesine yol açtı.
Abhazya Savaşı, 2008 yılında Gürcistan ile Abazya ve Güney Osetya ayrılıkçıları arasında yaşandı. Rusya, ayrılıkçı gruplara destek verdi ve çatışmalar kısa sürede bölgesel bir krize dönüştü. Rus uçakları çatışmada Gürcistan'ı bombalarken, anlaşmazlık Abazya ve Güney Osetya'nın fiili bağımsızlık statüsü kazanmasıyla sonuçlandı.
2. Karabağ Savaşı, 2020 yılında Azerbaycan ve Ermenistan arasında gerçekleşti. Savaş altı hafta sürdü ve Azerbaycan, Dağlık Karabağ’da önemli bölgeleri geri alarak Ermenistan işgaline son verdi.
KUZEY AFRİKA
Libya İç Savaşı, 2011’de Arap Baharı'nın etkisiyle başladı ve 2020’ye kadar sürdü. Kaddafi rejiminin devrilmesinin ardından ülke farklı silahlı grupların çatışmalarına sahne oldu.
Mısır’da 2013 yılında gerçekleşen askeri darbe, Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi’nin görevden alınmasıyla sonuçlandı. Ülkede siyasi istikrarsızlık ve şiddet olayları yaşandı.
ORTA DOĞU
Afganistan Savaşı, 1991 yılında başladı ve 2021 yılına kadar devam etti. Savaşta ABD, NATO güçleri, Taliban ve yerel milis gruplar karşı karşıya geldi. Milyonlarca insan yerinden edildi ve ülke büyük yıkıma uğradı.
Irak Savaşı, 2003 yılında ABD’nin müdahalesiyle başladı ve 2011 yılına kadar sürdü. Saddam Hüseyin rejimi devrildi, ancak ülke uzun süre iç karışıklıklardan kurtulamadı.
İsrail - Lübnan Savaşı, 2006 yılında gerçekleşti. Hizbullah ve İsrail güçleri arasında yaşanan çatışmalar, Lübnan’da büyük yıkımlara neden oldu. Çatışmalar uluslararası kamuoyunun tepkisini çekti.
Suriye İç Savaşı, 2011’de başladı ve 2025 yılına kadar sürdüğü değerlendiriliyor. Rejim, muhalifler ve radikal gruplar arasında süren savaşta milyonlarca insan hayatını kaybetti veya göç etmek zorunda kaldı.
İsrail, 7 Ekim 2023'te Gazze'ye hava ve kara saldırıları başlattı. Gazze'ye insani yardım girişini önleyen İsrail ordusu, bölgenin kuzeyindeki bütün yerleşim yerlerine yıkıcı saldırılar düzenledi. Gazze'ye el koymak istediklerini dile getiren İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, Türkiye ve bölge ülkelerinin ateşkesi sağlama çabalarına rağmen saldırıların devam etmesi talimatını verdi. İsrail'in soykırım uyguladığı Gazze'de şu ana kadar 55 bin civarında insan hayatını kaybetti. Gazzeli yetkililer, teyit edilememiş ölümlerin sanılandan çok daha yüksek olabileceğini belirtti. Gazze'deki soykırım halen devam ediyor.
İsrail - İran çatışması, 2025 yılında bölgesel bir gerilime dönüştü. İki ülke arasındaki karşılıklı saldırılar, Orta Doğu’da yeni bir krizin fitilini ateşledi.
Krizde kim ne diyor