Savaşın ilk saatlerinden beri gündemden düşmüyor! Yılan Adası neden bu kadar önemli?

Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin ilk günü Karadeniz’de bulunan Yılan Adası'na yanaşan Rus kruvazörü Moskva'dan adadakilere "Teslim olun" çağrısı yapıldı.

Çağrıyı yapan Rus asker, “Bu bir Rus askeri gemisi. Kan dökülmesini ve gereksiz kayıpları önlemek için silahlarınızı bırakmanızı ve teslim olmanızı öneririm. Aksi takdirde bombalı saldırı başlatacağız” dedi ama hiç beklemediği kadar sert bir yanıt aldı: Küfürlü bir "Defolun gidin!"

Askerlerin verdiği bu cevap o kadar ses getirdi ki posta pullarından armalara, afişlerden sosyal medya paylaşımlarına her yerde görülür oldu. Hatta Mikolayiv Belediye Başkanı Oleksandr Siyenkeviç, şehri ele geçirmeye çalışan ve kendisine teslim olmasını emreden Rus kuvvetlerine, Yılan Adası'ndaki vatandaşlarının verdiği küfürlü yanıtın aynısını verdi.

Savaşın başlangıcından tam üç ay sonra, Karadeniz’deki görünüşte önemsiz bu ada, Ukrayna direnişinin sembolü olarak neredeyse efsanevi bir statü kazandı.

Rusya Karadeniz Filosu'nun amiral gemisi Moskva kruvazörü, 14 Nisan 2022'de batmasına kadar Ukrayna işgalinin deniz ayağını yönetti. 510 kişilik mürettebatıyla Moskva, o zamana kadar, Karadeniz bölgesindeki en güçlü savaş gemisi olarak kabul ediliyordu.

Rusya Karadeniz Filosu'nun amiral gemisi Moskva kruvazörü, 14 Nisan 2022'de batmasına kadar Ukrayna işgalinin deniz ayağını yönetti. 510 kişilik mürettebatıyla Moskva, o zamana kadar, Karadeniz bölgesindeki en güçlü savaş gemisi olarak kabul ediliyordu.

İlk haberlerde, adadaki 13 Ukrayna sınır muhafızının teslim olmayı reddettikten sonra Ruslar tarafından öldürüldüğü bildirilse de Kiev daha sonra muhafızların yakalandığını ve işgalci güçler tarafından tutulduğunu duyurdu. Askerler ilerleyen günlerde yapılan bir mahkûm takasıyla Ukrayna'ya döndü.

Grafik: Harun Elibol

Ancak Yılan Adası, son haftalarda yeni bir konu ile daha gündeme geldi: Ada, Ukrayna’nın Karadeniz limanlarına yönelik Rus ablukasının tetiklediği küresel gıda kıtlığını çözmenin olası bir anahtarı olabilir. Yani şimdilerde adanın değeri, sembolizmin de ötesinde...

Yılan Adası, Rusya'nın tahıl ve diğer malların ihracatı için önemli bir Ukrayna limanı olan Odesa'ya uyguladığı ablukanın merkezi olarak görülüyor.

Ukraynaca adı Zmiinyi olan ada, Karadeniz’in kuzeyinde bulunan 46 dönümlük bir arazi. Bununla birlikte Ukrayna kıyılarının 38 kilometre açığında, Boğazlar'a ve Akdeniz’e giden nakliye yollarına yakın olan bölge, Kiev için hayati önem taşıyor.

2014 yılında Kırım’ı ilhak eden ve şu anda güney Ukrayna’nın çoğunda kontrolü elinde bulunduran Rusya, Karadeniz'deki varlığını giderek artırıyor. Romanya kıyılarına çok yakın bir konumda bulunan adanın denetimini sağlamak, Rus kuvvetlerinin Ukrayna’nın Karadeniz limanlarından ihracatı tamamen kesmesine yardımcı oldu.

Ukrayna, özellikle tahıl ve ayçiçeği yağı olmak üzere önemli bir gıda ihracatçısı. Burada üretilen tarım ürünleri, Odesa limanından çıkan gemiler yoluyla Türkiye ve Gürcistan üzerinden dünyaya dağılıyor. Özellikle Ortadoğu’nun büyük çoğunluğu Ukrayna'dan ithalat yapıyor.

Tahıl satışının yüzde 99'unu Mısır, Etiyopya, Lübnan ve Yemen gibi ülkelere yapan Ukrayna, ihracatının yüzde 70'ini daha önce deniz yoluyla gerçekleştiriyordu. Bazı tahıllar artık karadan hareket ediyor olsa da, bu yeterli olmayabilir.

Aynı zamanda dünyanın en büyük buğday alıcısı olan Mısır'da (buğday ithalatının yaklaşık yüzde 80'i Rusya ve Ukrayna'dan geliyor), Mart ayında yükselen fiyatlar ekmekte fiyat kontrollerini tetikledi. Gıda fiyatlarındaki yükseliş, analistler tarafından bölge genelinde siyasi istikrar için bir risk olarak görülüyor.

Lübnan gibi buğdayının yüzde 60'ını Ukrayna'dan ithal eden diğer ülkeler ise sadece bir ay yetecek rezervleri kaldığını bildirdi.

ADAYI ELİNDE TUTAN GÖKYÜZÜNÜ DE KONTROL EDİYOR

Adayı önemli kılan sebeplerden biri de Moskova'ya Ukrayna'nın üzerindeki gökyüzü savaşında bir avantaj sağlaması oldu. Ukrayna Savunma İstihbarat Şefi Kirilo Budanov, Yılan Adası’nı elinde tutanın ‘gökyüzünü’ de bir nevi kontrol ettiğini söyledi.

“Adayı kim kontrol ediyorsa, her an sivil gemilerin her yöne hareketini de engelleyebilir” dedi.

Rusya’nın Yılan Adası'nı füze veya deniz üssü olarak kullanmasını engellemek, Ukrayna için Karadeniz ablukasını kırmaya yardımcı olabilir.

Moskova'nın hedefi 48N6 roketlerini kullanarak Odesa kadar uzaktaki hedefleri kolayca vurabilecek S-400 füze rampaları kurmak olacak. Rusya'nın burada Pantsir-S, Tor-M2 ve 9K35 Strela, orta ve kısa menzilli füze rampaları kurmaya çalıştığı bildiriliyor. Ancak daha da gelişmiş füzelerle daha da uzaktaki hedeflere saldırmak mümkün.

Budanov ayrıca, Yılan Adası'nın, Rusların Moldova'nın doğusunda, Kremlin yanlısı ayrılıkçı Transdinyester bölgesindeki varlıklarını güçlendirme yönündeki olası planları için de yararlı olabileceğine inanıyor.

Diğer askeri analistler ise Moskova'nın Yılan Adası’nı Romanya gibi komşu ülkelerde faaliyet gösteren NATO güçlerini tehdit etmek için kullanabileceğini söylüyor.

Askeri bir analiz grubu olan Rochan Consulting'in raporunda şu ifadeler yer alıyor:

“Rusya'nın bölgeye konuşlandırılması, NATO varlıklarının alandaki hareketini potansiyel olarak engelleyebilir."

Yılan Adası aslında daha önce de bir savaşa sahne oldu ama bu savaş füzeyle topla değil, mahkeme salonlarında yaşandı.  Zira Romanya ve Ukrayna, ada üzerinde uzun süredir devam eden bir toprak anlaşmazlığına sahipti. Nihayet 2009 yılında Uluslararası Adalet Divanı nihayet adanın statüsünü ve Ukrayna ile Romanya'nın münhasır ekonomik bölgelerinin sınırlarını belirledi.

Ancak bu kez, Yılan Adası’nın kaderinin bir mahkemede kararlaştırılması pek olası görünmüyor.

The Telegraph'ta yer alan Snake Island: Why Ukraine just won’t let it go adlı yazıdan ve The Guardian'da yer alan Snake Island does job of Moskva as Russia maintains grip on Black Sea adlı yazıdan derlenmiştir.