Uzmanlar uyarıyor! Bayram ikramlıklarında maliyeti düşürmek için başvurulan bu hilelere dikkat!
Güncelleme Tarihi:
Bayrama sayılı günler kala evlerde bayram telaşı başladı. Ziyarete gelen misafirler için çikolata, şeker ya da tatlı alışverişlerinin başladığı bugünlerde uzmanlar taklit ve tağşişe dikkat çekerek vatandaşları uyarıyor. Peki bayramda şekerleme, tatlı, çikolata ve lokum gibi gikramlıkları alırken nelere dikkat etmemiz gerekiyor? Gıda Güvenliği Uzmanı Prof. Dr. Nevzat Artık ile konuştuk.
Şekersiz, tatlısız, lokumsuz, çikolatasız bir bayram düşünülemez. Bayram hazırlıklarının tüm hızıyla devam ettiği şu günlerde rengarenk bayram şekerleri, çikolatalar lokumlar, tatlılar tezgahlarda yerini aldı. Ancak her yıl olduğu gibi bu yıl da uzmanlar taklit ve tağşiş yapılan ürünler hakkında vatandaşları uyarıyor.
Peki bu gıdaları satın alırken nelere dikkat etmek gerekiyor?
Bu ürünlerde en yaygın gıda hileleri neler?
Bu ürünlerdeki hileleri anlamanın bir yolu var mı?
Ürün ambalajlarında nelere dikkat edilmeli?
Açıkta kilo işi satılan şeker ve çikolatalar riskli mi?
Kaliteli şeker nasıl anlaşılır?
Çikolatanın çabuk erimesi kalitesinin bir göstergesi mi?
AÇIKTA SATILAN ÜRÜNLER RİSK TAŞIR
Şeker ve çikolata giderlerinin artması, üretim maliyetlerini artırdığı için taklit ve tağşiş konusunda tüketicilerin çok dikkatli olması gerektiğini söyleyen Nevzat Artık, özellikle açıkta satılan şekerleme ürünleri ve tatlıların etiket bilgilerinin mutlaka tezgâhta yer alması gerektiğini, satın alınırken etiketlerin kontrol edilmesi gerektiğini söyledi ve ekledi: “Açıkta satılan ürünler hijyen nedeniyle risk taşır. Etiket üzerinde renklendiriciyle ilgili sağlık uyarısı olup olmadığı özellikle kontrol edilmelidir.”
Şekerleme ürünlerinde kullanılan renklendiricilerin yapay ve doğal olarak iki gruba ayrıldığını, yapay renklendirici kullanımının dünya ülkelerinin gıda mevzuatlarında yer aldığını ama bu iznin kullanım limitleri ile sınırlandırıldığını söyleyen Artık, etiket üzerinde renklendiriciyle ilgili gıda güvenliği uyarısının kontrol edilmesinin önemli olduğunu ifade etti.
Satın alınacak şeker, çikolata veya lokum gibi ürünlerin ambalajının yırtılmamış, açık ve zarar görmemiş olmasına da önemli bir kriter olduğunu söyleyen Artık, tüm bayramlık atıştırmalıkları alırken dikkat edilecek hususları tek tek sıraladı:
KALİTELİ ŞEKER NASIL ANLAŞILIR?
Kaliteli şeker hem görünüşü hem de dokusu ile kendini belli eder. Prof. Dr. Nevzat Artık, kaliteli şekeri anlamanıza yardımcı olacak bazı kriterleri şöyle sıraladı:
* Şeker parlak ve homojen bir yapıya sahip olmalıdır.
* İçerisinde yabancı madde, renk farklılıkları ya da topaklanmalar olmamalıdır.
* Şekerin tadı temiz ve doğal olmalı, acımsı ya da yanık bir tat olmamalıdır.
* Yanık tat genelde yanlış işleme işaret eder.
ÇİKOLATA VE KOKOLİN AYRIMINA DİKKAT
Çikolata seçerken en önemli kriterin çikolata ve kokolin ayrımına dikkat etmek olduğunu belirten Artık, aradaki farkı şöyle anlattı:
"Çikolatada hammadde olarak kakao ve kakao yağı kullanılırken, kokolinde kakao tozu ve bitkisel yağ çeşitleri kullanılır. Kakao yağı pahalı bir ürün. Bu nedenle ikamesi olabilecek nispeten uygun fiyatlı yağlar kullanılarak kokolin üretilir. Kokolin, çikolataya benzeyen hayvansal ve bitkisel yağların kakao tozuyla karışımı sonucu elde edilen bir üründür.”
SÜT YERİNE SÜT TOZU, KAKAO YAĞI YERİNE MARGARİN
Kokolin çikolata değildir, çikolataya benzeyen farklı bir karışımdır. Çikolatayla karşılaştırıldığında kokolin daha ucuz olduğu için tüketiciler tarafından çikolata sanılıp tercih edildiğini söyleyen Artık, bu nedenle satın alınan ürünün etiketine bakılarak çikolata mı kokolin mi olduğunun kontrol edilmesi gerektiğine dikkat çekti.
İçerisinde süt yerine süt tozu ya da peynir altı suyu tozu, kakao yerine kakao tozu, kakao yağı yerine ise margarin içerir. Genel olarak bayram şekerlerinde ve ucuz çikolata görünümlü gofretlerde çikolata yerine kullanılır.
Kokolin; eğer içerisinde bulunan maddeler dışında herhangi bir katkı maddesi içermez ise ya da içerisinde yer alan margarinde herhangi bir katkı maddesi yoksa Türk Gıda Kodeksi’ne uygun bir gıdadır. Ancak çikolata gibi sunulması tüketicilerin aldatılmasına neden olur. Bu durum 5996 “Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu’”na aykırıdır.
ÇİKOLATAYI KIRARKEN ‘ÇIT’ DİYE NET BİR SES ÇIKMALI
Kaliteli bir çikolatanın hem görsel hem de tat özellikleriyle kendini belli edeceğini ifade eden Prof. Dr. Nevzat Artık, kaliteli bir çikolatayı anlamak için nelere dikkat etmek gerektiğini anlattı.
* Çikolata ortadan bölündüğünde yüzeyi pürüzsüz ve homojen olmalıdır.
* Süngerimsi ya da delikli bir yapıya sahip olmamalıdır, bu genellikle düşük kaliteyi işaret eder.
* Parlak ve düzgün bir yüzey, doğru çikolata temperleme işleminin yapıldığını gösterir.,
* Ağızda hızla erimeli, hoş bir kakao tadı bırakmalı ve yağlı bir his uyandırmamalıdır.,
* Yutulduktan sonra partikül ya da kumlu bir doku bırakmamalıdır.
* Yoğun ve doğal kakao aroması hissedilmeli.
* Çok fazla şeker ya da yapay tatlar baskın olmamalıdır.
* Çikolatayı kırarken “çıt” diye net bir ses çıkarması, kaliteli ve doğru temperlenmiş çikolatanın işaretidir.
KIRILDIĞI YÜZEY AĞAÇ KABUĞUNU ANDIRMALI
Nevzat Artık, kaliteli bir çikolatanın kırıldığında temiz ve keskin bir ses çıkardığını, kırıldığı yüzeyin ise genelde ağaç kabuğunu andıran düzgün bir yapıda olduğunu, bunun çikolatanın doğru oranlarda kakao yağı içerdiğinin bir göstergesi olduğunu söyledi ve ekledi:
“Beyaz lekeler konusuna gelince, taze ve kaliteli çikolata genellikle homojen bir renge sahiptir. Ancak beyaz lekeler, çikolatanın bayat olmasından çok, yanlış muhafaza koşullarına veya sıcaklık değişimlerine bağlı olarak oluşan yağ çiçeklenmesi" (fat bloom) ya da "şeker çiçeklenmesi" (sugar bloom) sonucu ortaya çıkabilir. Bu, çikolatanın dokusunu etkileyebilir ama genellikle sağlık açısından tehlikeli değildir.”
HIZLA ERİMESİ KALİTESİNİN BİR GÖSTERGESİ Mİ?
Çikolatanın hızlı erimesin genellikle kalitesinin bir göstergesi olabileceğinin altını çizen Artık, bunun nedenini öyle açıkladı:
“Kaliteli çikolatanın içerisinde daha yüksek düzeyde kakao yağı bulunduğu için çikolata hızlı erir. Kakao yağı, insan vücut sıcaklığına yakın bir erime noktasına sahiptir, bu yüzden kaliteli çikolata elle tutulduğunda kolayca eriyebilir. Ayrıca kaliteli çikolata, katkı maddeleri ve düşük kaliteli yağlar içermediği için bu özellik daha belirgin olur. Ancak, çikolatanın erime hızının yanı sıra tadı, kokusu, dokusu ve içerik bilgileri gibi diğer faktörler de kalitenin değerlendirilmesinde önemli rol oynar.”
ŞERBETLİ TATLILARA BOYALI YER FISTIĞI, BULGUR, BEZELYE
Prof. Dr. Nevzat Artık, şerbetli tatlılarda başvurulan en yaygın gıda hilelerine dair şu bilgileri verdi:
Şerbetli tatlılarda gerçek Antep fıstığı yerine boyanmış yer fıstığı, ay çekirdeği içi, bulgur veya bezelye kullanılması sıkça rastlanan bir durumdur. Bu, maliyeti düşürmek için yapılan bir hiledir.
Ayrıca bu tatlıların raf ömrünü uzatmak için kullanılan katkı maddeleri ürünün doğallığını bozabilir.
Doğal renklendiriciler yerine kimyasal boya maddeleri kullanılabilir, bu da sağlık açısından risk oluşturabilir.
Kalitesiz, acımış ve tekrar tekrar kullanılan yağlar ile tatlıların maliyeti düşürmek de yaygın hilelerden biridir.
Bu nedenle tatlı satın alırken;
* Güvenilir markaları veya bilinen pastaneleri tercih edin.Ürünün içeriğini etiket okuyarak kontrol edin ve katkı maddesi bulunmamasına dikkat edin.
*Tatlının doğal bir renge sahip olmasına, aşırı parlak veya yapay görünmemesine dikkat edin.
*Tadarak alın ve tatlının doğal bir lezzetinin olmasına ve hoş bir koku vermesine dikkat edin.
*Çok düşük fiyatlar genellikle kalite düşüklüğüne işaret edebilir, bu konuda dikkatli olun.
LOKUMDA ŞEKER YERİNE DEĞİŞİK TATLANDIRICILAR KULLANILIYOR
Prof Dr. Nevzat Artık, bir diğer geleneksel tatlarımızdan olan lokumlarda yapılan hileler hakkında ise şu bilgileri verdi.
* Daha ucuz olduğu için şeker yerine değişik tatlandırıcı kullanımı tercih edilebilir ancak bu durum lokumun lezzetini ve kalitesini düşürebilir.
* Doğal aroma yerine yapay aroma kullanımı da lokumun tadını değiştirebilir ve doğal olmayan bir tat bırakabilir.
* Aynı şekilde doğal renklendiriciler yerine sentetik boyalar kullanılabilir, bu da halk sağlığı açısından risk oluşturabilir.
* Lokumun raf ömrünü uzatmak için kullanılan kimyasallar, ürünün doğallığını ve duyusal özelliklerini olumsuz etkileyebilir.
Lokumların kalite kontrolü, üretim sürecinin her aşamasında dikkatle gerçekleştirilir. İşte temel adımlar:
Hammadde Kontrolü: Kullanılan şeker, nişasta, su gibi hammaddelerin kalitesi analiz edilir. Bu, ürünün temel lezzet ve dokusunu etkiler.
Üretim Süreci Kontrolü: Lokumun pişirilmesi, karıştırılması ve şekillendirilmesi sırasında belirlenen standartlara uygunluk sağlanır.
Mikrobiyolojik ve Kimyasal Analizler: Lokumun insan sağlığına uygunluğunu kontrol etmek için mikrobiyolojik ve kimyasal analizler yapılmalıdır.
Duyusal Testler: Lokumun tadı, kokusu, dokusu ve görünümü uzmanlar tarafından değerlendirilir.
Paketleme ve Depolama Kontrolü: Lokumun hijyenik koşullarda paketlenmesi ve uygun sıcaklıkta saklanması sağlanır.
Bu süreçler hem ulusal hem de uluslararası gıda kalite standartlarına uygun olarak gerçekleştirilir. Lokum üretiminde kalite kontrol, tüketici güvenini artırmak ve ürünün lezzetini korumak için hayati öneme sahiptir.
ÇİKOLATA KAN ŞEKERİNİ RENKLİ ŞEKERLERE GÖRE DAHA DENGELİ YÜKSELTİR
Beslenme ve Diyet Uzmanı Selva Oturakçıibogil, bayram günlerimizi renklendiren renkli ve çeşitli şekerlerin özellikle çocukların çok ilgisini çektiğimi ama ikramlık olarak renkli boyalı şeker yerine, çikolata, sütlü tatlı veya meyveli tatlıların tercih edebilmesi gerektiğini söyledi.
Şekerin her türlüsünün zararlı olduğunu fakat böyle özel günlerde dağıtılan şekerli gıdaların zararının ‘Neresinden dönülürse kardır’ mantığıyla tüketilmesi gerektiğini ifade eden Oturakçıibogil, renkli şekerlerin direkt kan şekerinizi yükseltirken çikolatanın içindeki kakao yağı ve polifenoller sayesinde kan şekerinizi daha dengeli yükselttiğini belirtti.
Şerbetli tatlılar yerine sütlü ve şekeri meyveden gelen tatlıları tercih etmenin de aynı şekilde kan şekerinin daha az yükselmesine neden olacağını belirten Oturakçıibogil’in aşırı tatlı tüketimin önüne geçmek için önerileri ise şu şekilde:
* Kahvaltıda mutlaka protein ve sağlıklı yağ ağırlıklı beslenmek oldukça önemli.
* Yumurta, peynir, zeytin, çiğ kuruyemişler tabağınızın çeyreğinden fazlasını kaplamalı.
* Yanında bol yeşillik ve söğüş tüketmek tokluk sürenizi uzatacaktır. Aşırı aç kalmamak, öğün atlamamak, bol su tüketmek aşırı tatlı tüketiminin önüne geçecektir.