Hamilelikte yaşanan şiddetli bulantıların sebebi meğer o hormonmuş… ‘Doktorlar bulantıları önemsemedi, 15 haftalıkken düşük yaptım’
Güncelleme Tarihi:
Hamileliğin ilk trimesteri yani ilk üç ayı, bulantıların ve kusmaların en yoğun olduğu dönem olarak biliniyor. Bazı hamileler bulantıları yok denecek kadar az yaşıyor, bazılarının rahatsızlığı üç ayda sona eriyor, bazıları ise neredeyse dokuz ay boyunca bulantı ve kusma ile mücadele ediyor. Bu sebeple hastaneye kaldırılan, bebeğini kaybeden ve hatta vefat edenler dahi var. Tüm bu bulantıların ve kusmaların nedeni geçtiğimiz günlerde belli oldu. Bu yeni keşif sayesinde hamilelikte bulantı ve kusma kaynaklı rahatsızlıklar tarihe karışabilir! İşte detaylar...
Nature dergisinde yayımlanan bir araştırma, anne adaylarının gebeliğin ilk üç ayında yoğun bir şekilde yaşadığı bulantı ve kusmanın nedeninin GDF15 hormonu olduğunu ortaya koydu. Araştırmacılar bu keşfin, nadiren de olsa yaşamı tehdit etme noktasına varabilen sabah bulantısı vakaları da dahil olmak üzere tüm gebeler için daha iyi tedavilerin önünü açabileceğini söyledi.
Araştırmaya göre, hamilelik sırasında kadının kanında dolaşan hormon miktarı ve hamilelikten önce buna maruz kalması bulantı ve kusma semptomlarının şiddetini belirliyor.
KADINLARIN YÜZDE 2’Sİ HASTANEYE YATIRILIYOR
Hamile kadınların üçte ikisinden fazlası ilk üç aylık dönemde bulantı ve kusma yaşıyor. Kadınların yaklaşık yüzde 2'si ise tüm hamilelik boyunca aralıksız kusma ve mide bulantısına yol açan hiperemezis gravidarum sebebiyle hastaneye yatırılıyor. Bu durum yetersiz beslenmeye, kilo kaybına ve dehidrasyona yol açabiliyor; erken doğum, preeklampsi ve kan pıhtılaşması riskini artırarak anne ve fetüsün hayatını tehdit ediyor.
Uzmanlar, bulantı ve kusmanın hamilelikte çok yaygın olması nedeniyle doktorların hiperemezisi sıklıkla göz ardı ettiğini ve hamileliğin erken dönemlerinde hastaneye yatışın önde gelen nedeni olmasına rağmen şiddetli semptomları psikolojik olarak değerlendirdiğini belirtiyor.
Hamilelikte yaşanan aşırı bulantı sorunu bugüne kadar çok fazla araştırılmış bir konu değil. Galler Prensesi Kate Middleton ve komedyen Amy Schumer gibi ünlü isimler son yıllarda deneyimlerini paylaşarak bu durumu göz önüne taşıdı. Middleton'ın hamileliğinde yaşadığı aşırı bulantılar için çareyi Bursa incirinde bulduğu haberleri de bir dönem sık sık gündem oluyordu.
DOKTORU BULANTILARI ÖNEMSEMEDİ, 15 HAFTALIK HAMİLEYKEN DÜŞÜK YAPTI
Çalışmanın yazarlarından Southern California Üniversitesi Keck Tıp Fakültesi genetik uzmanı Dr. Marlena Fejzo, "20 yıldır bu konu üzerinde çalışıyorum ve hâlâ bu nedenle ölen ya da kötü muamele gören kadınlarla ilgili raporlar var" dedi.
New York Times'a yaptığı açıklamada bu durumun acısını ilk elden bildiğini söyleyen Dr. Fejzo, 1999'daki ikinci hamileliği sırasında kusmadan bir şey yiyip içemez hale geldiğini belirtti. Anlattığına göre, hızla kilo kaybeden ve ayakta duramayacak ya da yürüyemeyecek kadar zayıflayan Fejzo'nun doktoru, dikkat çekmek için semptomlarını abarttığını öne sürerek onu önemsemedi. Fejzo, sonunda hastaneye kaldırıldı ve 15 haftalıkken düşük yaptı.
Yaşadığı bu üzücü olaydan sonra Dr. Fejzo, Ulusal Sağlık Enstitüleri'nden hiperemezisle ilgili genetik bir çalışma için fon talep ettiği ancak ret cevabı aldı. Yine de pes etmedi ve popüler bir genetik test şirketini on binlerce kişiyle yaptığı anketlere hiperemezisle ilgili sorular eklemeye ikna etti.
Bu çabası çok önemli sonuçlar almasını sağladı. Dr. Fejzo 2018 yılında, hiperemezisli kişilerin GDF15 geninde bir varyant taşıma eğiliminde olduğunu gösteren bir makale yayınladı.
Ardından yeni bir çalışma başladı ve bu çalışmada Dr. Fejzo ve Cambridge Üniversitesi'ndeki meslektaşları hamile kadınların kanındaki hormonu ölçerek hiperemezis için genetik risk faktörlerini analiz etti. Bu analizler sonucu araştırmacılar, hiperemezis yaşayan kadınların hamilelik sırasında hiçbir belirti göstermeyenlere göre önemli ölçüde daha yüksek GDF15 seviyelerine sahip olduğunu buldu.
HAMİLELİK ÖNCESİ GDF15 HORMONUNA MARUZ KALMAK SEMPTOMLARI ORTADAN KALDIRIYOR
Ancak hormonun etkisi, kadının duyarlılığına ve hamilelikten önce hormona ne kadar maruz kaldığına bağlı gibi görünüyor. Örneğin, Sri Lanka'da kronik olarak yüksek GDF15 seviyelerine neden olan nadir bir kan bozukluğuna sahip kadınların hamilelikte nadiren bulantı veya kusma yaşadıklarını tespit edildi.
Endokrinoloji uzmanı Dr. Stephen O'Rahilly, “Tüm bulantıları tamamen ortadan kalktı. Hamileliklerinde neredeyse sıfır semptom yaşıyorlar" dedi ve ekledi:
“Hamilelikten önce GDF15'e uzun süre maruz kalmanın koruyucu bir etkiye sahip olabileceğini ve kadınları gelişmekte olan fetüsün neden olduğu hormondaki keskin artışa karşı daha az hassas hale getirebileceğini varsayıyoruz.”
Uzmanlar, bulguların hiperemezise karşı daha başarılı tedaviler için umut verdiğini söyledi. Klinik deneyler ilaçların hamilelikte güvenli olduğunu gösterirse, hiperemezis hastaları bir gün hormonun beyindeki etkilerini engellemek için ilaç alabilecekler. Hatta uzmanlara göre bu durumu tamamen önlemek bile mümkün olabilir. Önceki hamileliklerinde şiddetli bulantı ve kusma yaşayanlar gibi risk altındaki kadınlar, hamile kalmadan önce düşük dozda hormona maruz bırakılabilir.
Hamileliğinde bulantı sorununu çok şiddetli yaşayan hatta doğuma kadar bununla mücadele eden kadınlar var. İşte o kadınlardan birkaçı…
KUSARKEN BAYILMIŞIM, GÖZÜMÜ HASTANEDE AÇTIM
Seda A. (30)
Hamilelik sürecim hayatımda en acı çektiğim dönemdi dersem yanlış olmaz. Hamile olduğumu zaten bulantılar ve kusma ile anladım. Doktorum ilk üç ay bu belirtilerin çok normal olduğunu söyledi ve eğer şiddeti artarsa kullanmam için bir ilaç verdi. Her gün bulantının şiddeti biraz daha artıyordu. Ama ben "Normaldir" deyip endişe etmiyordum.
Bulantıların ardından kusmalar da artmaya başladı. Doktorun verdiği ilacı aldım ama hiç fayda etmedi. Doktor ilacın dozunu iki katına çıkardı yine de etki etmedi. Üç ay biteli çok olmuş, gebeliğin ikinci trimesterine girmiştim ama bulantılardan ve kusma probleminden kurtulamıyordum. Yemek yiyemiyor, su dahi içemiyordum. Üstelik migrenim de vardı ve bulantı/kusma baş ağrımı da tetikliyordu. Gün içinde sadece sabahları tost yiyebiliyordum. Ondan sonra tek bir lokma bile görmek istemiyordum. Öyle ki hamileliğin ilk beş ayında 6 kilo verdim.
Buna rağmen bebeğim sağlıklı bir şekilde büyüyordu. Bir sabah uyandığımda dayanamayacak kadar çok baş ağrım vardı. Sonra bulantım başladı ve ardından kaçınılmaz son olan kusma geldi. Ama bu kez kusmanın ardı arkası kesilmiyordu. Gözlerimin karardığını hissettim ve sonrasını hatırlamıyorum.
Kendime geldiğimde hastanedeydim. Kusarken bayılmışım. Neyse ki o gün eşim evdeydi ve yardımıma koşabilmişti. O gün bana serum verildi, bir gece de gözetim altında tutuldum. Doktorum bulantıların muhtemelen doğuma kadar böyle devam edeceğini anlayınca başka bir ilaç verdi. Bu ilaç semptomları tam anlamıyla geçirmese de günü kurtarmama yardım ediyordu. Gerçekten de bulantılar ve kusma doğuma kadar devam etti.
Bulantının normal olduğunu ve bir amaca hizmet ettiğini bilmek çoğu zaman yeterli oluyor ve anne adayı bulantıları olsa bile bunu çok fazla önemsemiyor. İkinci basamak tedavide ilaca geçmek yerine daha çok ekşi ve tuzlularla beslenilmesini öneriyoruz. Bu da işe yarayabiliyor. Üçüncü basamakta bazı bulantı giderici ilaçlar var. Bu ilaçların da ‘hafif’ olanları ve çok daha şiddetli olanları var. Hatta bazen kanser kemoterapisindeki bulantıları engelleyen ilaçları bile kullanmak zorunda kalabiliyoruz. Daha ileri aşamalarda ise ayaktan veya hastanede yatırarak serum tedavisine geçiyoruz. (Dr. Kağan Kocatepe)
ALTI AY BOYUNCA YEMEK YİYEMEDİM, SONRA BİR ANDA YOK OLDU
Melike R. (33)
Çevremde daha önce doğum yapan çoğu kadının aksine ben tüm gebelik belirtilerini son raddeye kadar yaşadım. Halsizlik, sürekli uyku hali, bel ve kasık ağrıları, kokulara karşı aşırı hassasiyet, mide bulantısı ve elbette kusma. Tüm hepsi bende vardı. Ama en kötüsü koku hassasiyeti, bulantı ve kusmaydı.
İlk aylardan sonra rahatlayacağım sanıyordum ama semptomların bir kısmı azalsa da bulantı ve kusma asla azalmıyordu. Aksine her gün daha fazla yaşıyordum. Tam altı ay boyunca hiç yemek yiyemedim. Evde kahve bile yapılsa banyoya koşuyordum.
Bu süreç bebeğimin gelişimini de etkiledi. İlk başlarda sorun yoktu ama bebeğim büyümeye başladıkça ve ben hâlâ yemek yiyemedikçe bazı sıkıntılar yaşadık. Bebeğim bir ayda neredeyse hiç kilo alamayınca korkmaya başladım. "Ne yapacağım, ne olacak" derken hamileliğimin altıncı ayı bitti, bulantı ve kusmalar da yok oldu. Kendi kendine bir anda sona ermesine çok şaşırdım. Neden bu kadar şiddetli yaşadım ne oldu da sona erdi hiçbir fikrim yok. Bebeğimin gelişimi düzene girdi, sağlıkla dünyaya geldi.
* * * * *
‘GÜNÜMÜZDE HAMİLELİK BULANTILARI 30 YIL ÖNCESİNE GÖRE DAHA UZUN SÜRÜYOR’
“Gebelikte ilk trimester döneminde bulantı ve kusmanın normal olduğunu biliyoruz. Bu bulantıların çok uzun sürmesi bir problem olduğu anlamına mı gelir?” diye sorduğumuz Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Dr. Kağan Kocatepe, “Günümüzde hamilelik bulantıları 20-30 yıl öncesine nazaran çok daha uzun sürüyor ve eskisi gibi sadece sabah bulantıları şeklinde de değil... Gün boyu süren ve hamileliğin daha uzun bir döneminde etkili olan bulantılar çok daha sık görülüyor. Bir de hamileliğin üçüncü trimesterinden itibaren bazen bulantılar tekrar ortaya çıkabiliyor. Bu bulantılar genelde mide asidinin yemek borusuna kaçmasının yarattığı bir bulantı hissi olarak kabul ediliyor ve bu nedenle tedavisi tabii ki daha çok asit giderici ilaçlarla oluyor” dedi ve ekledi:
“Uzun süren bulantı ve kusmalarda özellikle tiroit hormonlarının, kan şekerlerinin gözden geçirilmesi ve karaciğer ve böbrek fonksiyonları da dahil genel bir kan tablosu bakılması lazım. Zira bazen sorun burada oluyor ve ikincil olarak bulantılar meydana gelebiliyor. Hamilelik bulantısı sanılan olayın esas nedeni gözden kaçmış olabiliyor.”
BEYNİN KOKU VE TAT ALMA MERKEZİ BERABER ÇALIŞIYOR
Yukarıda da bahsettiğimiz üzere yeni yapılan bir araştırma, gebelik bulantılarının GDF15 adı verilen hormona bağlı olduğunu ortaya koydu. Peki nasıl oluyor da bu hormon gebelikte bulantıya ve kusmaya neden olabiliyor?
“Adından da anlaşılacağı gibi bu işlevi henüz netleşmemiş ve o yüzden adı bile tam belirlenmemiş bir hormon. Bu hormonun beraberinde keşfedilecek olan bir hormonlar topluluğu olması da mümkün. Bu etkili olan ilaçların daha da etkili hale getirilmesi yönünde araştırmalar yapılmasını sağlayacak” diyen Kağan Kocatepe şu bilgileri verdi:
“'Hormon nasıl bulantıya neden oluyor?' diyecek olursanız, beynin koku ve tat alma merkezi beraberce çalışarak bir insanda toksik maddelere karşı duyarlılığı belirliyor. İnsanların doğuştan sahip oldukları bu özellikler sayesinde toksik olan maddeler algılanıp bunlara karşı bir tiksinme reaksiyonu ortaya çıkıyor ve bu maddelerin gıda olarak tüketilmesi engelleniyor. Hamilelikteki bulantı ve kusmada bu merkezlerin aşırı duyarlılığından bahsetmek mümkün. Tabii ki günümüzde suni gıda maddeleri, katkı maddeleri çok daha fazla olduğu için ve anne adayı da bunları ekstra güçlü algıladığı için bir markete girdiğinde veya buzdolabının kapağını açtığında diğer bireylere göre çok daha fazla bulantısı oluyor.”
Sabah bulantılarının GDF15 adı verilen hormona bağlı olduğunun tespit edilmesinin, bu konudaki tedavilerin önünü açabileceğini vurgulayan Kocatepe, “Bir belirtinin nedeni ve etkeni bilinince o etkenle savaşmak ve belirtiyi tedavi etmek daha da kolaylaşır. Ancak bu hormonun bazı özelliklerinin daha fazla keşfedilmesi ve beraberinde bulantıya etkili olabilen diğer hormonların da keşfedilmesi söz konusu olabileceği için, henüz bu konuda erken bir aşamada olduğumuzu söyleyebiliriz” dedi.
AŞIRI BULANTI VE KUSMA DURUMU GEBELİKTE ÖLÜMCÜL OLABİLİR Mİ?
“Anne adayının veya bebeğinin hayatının aşırı bulantı ve kusmaya bağlı olarak tehlikeye girmesi günümüzde çok ufak bir olasılık ancak bu durumun anne adayının hayat konforunu azalttığı kesinlikle bir gerçek” diyen Kocatepe en önemli şeyin belirtilere dikkat etmek olduğunun altını çizdi:
-- Bu durumun ölümcül olabilmesi için anne adayının genel durumunda yakındakilerinin bile gözünden kaçabilecek kadar bozulma, hatta bilinç kaybına kadar giden ve ihmal edilmiş durumlar söz konusu olması lazım ki bu aşamada bile çoğu zaman tedavi edilebiliyor.
-- Genel olarak şunu söylemek gerekir: İdrardaki keton seviyesi arttıkça vücudun etkilenmiş olma ihtimali daha fazla oluyor. Hayati tehlikenin söz konusu olabilmesi için keton seviyesinin maksimum artmış olması ve durumun ihmal edilerek tedavi edilmemiş olması lazım ki bu kendini zaten anne adayında bilinç kaybına kadar gidebilen belirtilerle belli eder.
-- Diğer bir kriter de kilo verilmesi. Anne adayının beslenememesi ve sıvıyı az tüketmesi bazen 5 kiloyu geçebilen kayıplara neden olabilir ve bu tür durumlarda serum takviyesi gerekliliği artar.
-- İlk 3 ay hamilelik bulantı ve kusmaları çok sık görülmekle beraber, bebeğin bundan olumsuz etkilenme olasılığı son derece azdır zira bebeğin günlük gıda maddesi ve kalori ihtiyacı bu dönemde çok fazla olmadığı için anne adayını ayakta tutabilecek kadar alınan sıvı ve besin maddeleri zaten bebeğe çoğunlukla yetecektir. Yani hamilelik bulantı ve kusmalarından bebeğin olumsuz bir şekilde etkilenme olasılığı günümüzde oldukça azdır, yeter ki durumun farkına varılsın ve ihmal edilmeden gerekenler yapılsın.