Son dönemde herkesin dilinde ama… Mucize mi yoksa risk mi? Buz banyosu hakkında merak edilenler
Güncelleme Tarihi:
Bilim insanları soğuk terapisinin işe yarayıp yaramadığını araştırıyor. İşte yanıtlar...
Kas ağrılarını hafifletiyor, uykuyu düzene sokuyor, metabolizmayı hızlandırıyor... Son dönemde sağlıklı yaşam tutkunlarından profesyonel sporculara kadar herkesin dilinde aynı şey var: Buz banyosu!
Soğuk terapisi olarak bilinen bu yöntem aslında yeni değil. Antik Mısır döneminden Hipokrat’a kadar uzanan bir geçmişi var. Ancak günümüzde bilim insanları bu yöntemin gerçekten işe yarayıp yaramadığını araştırmaya başladı.
BAKMADAN GEÇME!
BUZ BANYOSU NASIL YAPILIR, NE İŞE YARAR?
Buz banyosu ya da soğuk suya dalma (cold plunge), vücudu buz gibi suya sokarak yapılan bir yöntem. Küveti buzla doldurmak ya da doğal olarak soğuk bir göle girmek mümkün. Soğuk duş bile benzer etkiler yaratabiliyor.
Ancak uzmanlar, özellikle yeni başlayanlar için “yavaş ve kontrollü” başlamayı öneriyor. Aile hekimi Dr. Georgine Nanos, suyun sıcaklığının 13-16°C civarında olması gerektiğini, ilk denemede 30 saniyeyle başlanıp zamanla 1-2 dakikaya çıkarılabileceğini söylüyor. Maksimum faydanın ise 5-6 dakika sonrasında azaldığı belirtiliyor.
BAKMADAN GEÇME!
Daha soğuk sulara girmek mümkün ancak kalp hastaları, yüksek tansiyonu olanlar ya da ritim bozukluğu geçmişi bulunanlar için riskli olabilir. Nanos, çok soğuk suyun vücutta oksidatif stres yaratabileceğini, ani nefes darlığına ve kalp zorlanmasına neden olabileceğini vurguluyor.
SOĞUK SU BİZİ NEDEN İYİ HİSSETTİRİYOR?
Bilimsel açıdan bakıldığında, soğuk suya maruz kalmak vücutta bazı fizyolojik değişiklikleri tetikliyor. Dopamin ve norepinefrin gibi “iyi hissettiren” hormonlar salgılanıyor. Aynı zamanda damarlar büzülüyor (vazokonstriksiyon) ve daha sonra yeniden genişliyor (vazodilatasyon), bu da dolaşımı iyileştirebilir.
BAKMADAN GEÇME!
Soğukta titreme de metabolizmayı geçici olarak artırabilir, bu da kilo kaybına yardımcı olabilir. Ancak bu konuda kesin bilimsel kanıtlar henüz sınırlı.
BİLİM NE DİYOR?
2025 yılında yapılan bir meta-analiz, 3 bin 177 kişiyi kapsayan 11 çalışmayı inceledi. Soğuk suya maruz kalmanın hemen sonrasında stresi azaltmadığı, ancak 12 saat sonra rahatlama sağladığı görüldü. Uyku kalitesi ve genel yaşam memnuniyetinde artış da gözlemlendi, fakat ruh hali üzerinde anlamlı bir değişiklik olmadı.
BAKMADAN GEÇME!
2023’te yapılan başka bir analiz, buz banyosunun sporcularda kas ağrısı ve yorgunluğu azalttığını doğruladı. Ancak dikkat: Soğuk suya girdikten hemen sonra patlayıcı performans (örneğin yükseğe zıplamak) düşebiliyor.
Daha da önemlisi, 2024 tarihli bir inceleme, direnç antrenmanından hemen sonra yapılan buz banyolarının kas gelişimini engelleyebileceğini ortaya koydu. Uzmanlar, ağırlık çalışmasından sonra buz banyosu yapmak isteyenlerin en az 4-6 saat beklemeleri ya da bunu yalnızca dinlenme veya kardiyo günlerine saklamalarını öneriyor.