Endoskopi riskli bir işlem mi? Bağırsak veya midede oluşan delinmeyi erkenden fark etmek hayati önem taşıyor

İki çocuk annesi 46 yaşındaki gazeteci Meral Kara Delen'in endoskopi işlemi esnasında bağırsağının delinmesi ve tüm müdahalelere rağmen hayatını kaybetmesi sonrasında akıllarda endoskopi ve riskleri ile ilgili soru işaretleri belirdi.

Gözden KaçmasınEndoskopide komplikasyon sonrası Meral Kara Delen hayatını kaybettiHaberi görüntüle

Daha önce de endoskopi nedeniyle hayatını kaybeden kişilerin haberleri medyaya yansımıştı.

Birkaç yıl önce Isparta'da yaşanan olayda, mide rahatsızlığı nedeniyle hastaneye giden Ramazan Gök, aynı gün teşhis amaçlı endoskopiye alınmıştı. Endoskopi sırasında, henüz belirlenemeyen nedenle fenalaşan Gök, sabaha karşı yaşamını yitirmiş, yakınları hastane hakkında suç duyurusunda bulunmuştu.

Benzer şikayetlerle aynı hastanede endoskopi işleminden sonra rahatsızlanan F.G., A.G., A.K., G.K. ve U.K. de yoğun bakımda tedaviye alınmıştı. Gazetecilere yaptığı açıklamada o gün endoskopi odasına ilk kendisinin girdiğini, ayıldıktan 10 dakika sonra ayağa kalktığını belirten 43 yaşındaki U.K., işlem sonrası mide bulantısı, baş dönmesi ve titreme başladığını, kendini kötü hissettiğini ve gözünü 2 gün sonra yoğun bakımda açtığını söylemişti. Kendisine yanlış bir ilaç kullanımı nedeniyle bu durumun yaşandığının söylendiğini belirten U.K. olayı yargıya taşımıştı.

Gözden KaçmasınIsparta'da yoğun bakımdan çıkan hastadan 'yanlış ilaç' iddiasıHaberi görüntüle

Bu tarz haberleri duyan pek çok insan endoskopi yaptırması gerektiği halde korktuğu için bu işlemi sürekli öteliyor ya da yaptırmayı kesinlikle reddediyor. Peki ne oluyor da 10 dakikalık basit bir işlem insanların hayatına mâl oluyor? Endoskopi riskli mi? Kimlerin endoskopi yaptırması sakıncalı? Hangi durumlarda yapılmaması gerekir? Sorularımızın yanıtını  Prof. Dr. Vedat Göral'dan aldık.

Endoskopi nasıl bir işlem?

Endoskopi; sindirim sisteminde olan yemek borusu, mide, on iki parmak bağırsağı, ince ve kalın bağırsakların kamera ile incelenmesidir. Mide endoskopisi için hastanın, 10-12 saat aç olması gerekir.

Prof Dr. Göral, üst sindirim sisteminin tüm hastalıklarını görme, fotoğraflama, videoya alma ve biyopsi alma işlemlerinin uygulandığını, bazen de midedeki polipler ve erken kanser lezyonlarının endoskopi esnasında alındığını belirtti.

Kolonoskopi işlemi için ise kalın bağırsak temizliği ve hazırlığı gerektiğini, işlemin deneyimli ellerde 8-10 dakika kadar sürdüğünü belirten Göral, eğer poliplerin alınması gibi başka işlem yapılacaksa, bazen 30-45 dakika sürebileceğini sözlerine ekledi.

DENEYİMLİ ELLERDE RİSK SIFIRA YAKIN

İşlem esnasında kullanılan alet, bağırsağı ya da mideyi nasıl deliyor?

Gastroenterolojiye ve endoskopi eğitimine yeni başlayanlarda, deneyimi az olanlarda, nadiren de olsa kalın bağırsak ve yemek borusu ile midede delinme riskinin olabileceğini belirten Göral, deneyimli ellerde, delinme yani perforasyon riskinin sıfıra yakın olduğunun altını çizdi.

DELİNMEYİ ERKENDEN FARK ETMEK HAYAT KURTARICIDIR

Prof. Dr. Göral, bu bağlamda tecrübenin her zaman önemli olduğunu, kalın bağırsakta, divertikül denilen balonlaşma veya divertikülün iltihabı ya da bağırsakta yapışıklık varsa, delinme ihtimalinin artacağını ifade etti.

“Ayrıca, kalın bağırsakta polip veya erken kanser varsa, bunu işlem esnasında alma veya kazıma işlemi esnasında, delinme olabilir” diyen Göral, donanımlı kliniklerde delinme küçük ise delinen yere aynı anda metalik klips uygulanacağını, delinen yerin aynı anda gecikmeden kapatılabileceğini, delinme fazla ise genel cerrahi bölümü ile görüşülüp erkenden ameliyat yapılarak, hastanın hayatının kurtarılacağını, yani delinmeyi erkenden fark etmenin hayat kurtarıcı olduğunu ifade etti.

ERKEN TEŞHİS EDİLMESİ ÇOK ÖNEMLİ

Endoskopi ya da kolonoskopiden korkmak yersiz mi?

"Endoskopi, tüm dünyada uygulanıyor. Elle muayene ile artık, mide ve bağırsak hastalıklarının teşhisi konulamaz. Teknolojiyi kullanmak ve erken tanı gerekir. Midede delinme çok nadirdir ancak kolonoskopi işleminde, yaşlı hastalarda, divertikülit varlığında, bağırsakta yapışıklık varsa ve polip kesilmesi derinden yapılırsa, kalın bağırsakta delinme olabilir" vurgusunu yapan Göral, erken teşhis konulduğunda, kolay kolay ölüm vakalarının yaşanmayacağını, ancak delinme o anda anlaşılmazsa ve gecikirse, ayrıca eşlik eden kalp, böbrek ve şeker hastalığı gibi ek hastalıklar da varsa, ölüm riskinin artabileceğini söyledi.

KAN SULANDIRICI RİSKİ ARTIRIYOR

Mide kanaması ve bağırsak delinmesi riski ne kadar?

Prof. Dr. Vedat Göral, bu sorumuza şöyle yanıt verdi:

“Mide kanaması riski çok azdır ve tam donanımlı bir merkez ise ve kanama olursa, lazer, klips veya adrenalin ilaçları ile kanama tamamen durdurulur. Ölümcül olmaz. Kanama bozukluğu varsa, hasta kan sulandırıcı kullanıyorsa ancak bu ilacı kesmemişse, pıhtılaşma bozukluğu ve trombosit eksikliği varsa, kanama olasılığı artar. Endoskopide delinme riski, yabancı kaynaklarda midede 10.000’de 1-4, kolonoskopide kalın bağırsakta 10.000’de 3-10 civarındadır."

Göral, işlemi yapan hekimin; donanımlı ve tecrübeli olması, çalıştığı yerin tam teşekküllü olması, o anda komplikasyonu hemen fark etmesi durumunda durumun ölüm riski olmadan atlatılabileceğini, ama gecikilirse ölüm riskinin arttığını yineledi.

Kimlerin endoskopi yaptırması sakıncalı? Hangi durumlarda yapılmaması gerekir?

“Kalp hastalığı olanlar ve kan sulandırıcı kullananlar, risk altındadır” diyen Göral, kan sulandırıcı kullanılıyorsa, 3 gün önce kan sulandırıcı hapını kesip, iğne şeklinde olan kan sulandırıcılar ile devam edilebileceğini, ayrıca yüksek tansiyonlu kişilere, astım ve KOAH gibi hastalığı olanlara, pıhtılaşma bozukluğu olanlara, kanamaya meyilli kişilere, trombositi düşük kişilere, anestezi ilaçlarına alerjisi olanlara, hamile kadınlara, ağır psikolojik sorunları olanlara işlem yapılırken, çok dikkatli olunması gerektiğini ifade etti.

KARINDA GEÇMEYEN AĞRI, BULANTI VE KUSMA VARSA DİKKAT

Endoskopi sonrası hangi şikayetler normaldir? Hangi belirtiler bir şeylerin yanlış gittiğini gösterir?

İşlemde, mide ve bağırsağa iyi inceleme yapılması için, biraz hava verildiğini, bu nedenle işlemden 5-10 dakika sonra karında ağrı olmasının normal olduğunu belirten Göral, bu havanın etkisi ile, bağırsaklarda şişkinliğe bağlı, geçici bir ağrı olabileceğini söyledi.

Göral, endoskopi sonrası hastanın tuvalete gitmesinin ve gazını çıkarmasının önerildiğini, ancak, 5-10 dakikayı geçen karın ağrısı ve karında giderek artan şişkinlik, terleme, bulantı, kusma, genel durumda bozulma varsa, komplikasyon yani delinme, kanama veya hoşa gitmeyen bir durum olabileceğini düşündürdüğünü söyledi ve ekledi:

“Bu durumdaki hastanın hastanede yatırarak tetkik edilmesi gerekir. Batın grafisi, batın tomografisi, kan tetkiki ve genel cerrahi doktorunun mutlaka muayene etmesi gerekir.”

NARKOZUN DA YAN ETKİLERİ OLABİLİYOR

Önceki yılarda da bir hastanede aynı gün endoskopi yaptıranlar kişilerden biri ölmüş 5 kişi de yoğun bakıma alınmıştı. Yoğun bakımdan çıkan bir hasta kendine yanlış ilaç verildiğini iddia etmişti. Narkozdan dolayı böyle bir durum yaşanır mı?

Prof. Dr. Vedat Göral, narkozun da yan etkileri veya komplikasyonun olabileceğini, az oranda olsa da, komplikasyon gelişebileceğini, ölüm vakalarının bazen kalp krizi gibi narkoz dışı sebeplerden de yaşanabileceğini belirtti.

Endoskopi sonrasında ne kadar süre hastanede kalınır?

İşlem sonrası normalde hastaneye yatış yapılmadığını ancak, işlemden sonra 30-45 dakika, endoskopide ünitesinde, mutlaka hastanın durumunun gözlemlenmesi gerektiğini vurgulayan Göral, hastanın genel durumuna, tansiyon, nabız, şeker vb gibi parametrelerine bakıldığını, değerler normal ise, hasta kendini iyi hissediyorsa, şikâyeti yoksa, refakatçisi ile beraber hastanın evine gönderildiğini, ama eğer normal değilse, bir müddet daha hastanede gözlemde tutulduğunu ve gerekirse yatış yapıldığını ifade etti.

Endoskopiye gelenlerin mutlaka, refakatçi ile gelmesinin şart olduğuna değinen Göral, hem işlem öncesi hem de sonrası, hastanın yanında yakınlarından birinin bulunması gerektiğini söyledi ve ekledi:

“Komplikasyon açısından ve ayıca, hastaya anestezi ilacı uygulandığından dolayı, aklı başında olmayabilir. 3 saate kadar araç kullanamaz. İşlemden sonraki, 30-40 dakikaya kadar bir şey yiyemez. Daha sonra, kahvaltı alması uygundur.”