Bir yıl hastanede kaldı, iki bacağı ampüte edildi, beş kez sepsis 100'den fazla operasyon geçirdi... Doktorlar hayatını kurtardı ama durum her geçen gün kötüye gidiyor

Er Oleksander Bezverkhny, Kiev'de bulunan Feofaniya Hastanesi'ne tahliye edildiğinde, hayatta kalabileceğine çok az insan inanıyordu. 27 yaşındaki Bezverkhny karın bölgesinden ağır yaralanmış, şarapnel nedeniyle kalçaları paramparça olmuş, iki bacağı da ampüte edilmişti.

Ardından doktorlar, Bezverkhny'nin enfeksiyonlarının yaygın kullanılan antibiyotiklere karşı dirençli olduğunu fark etti. Genç adamın hayatını kurtarmak artık zor olmaktan çıkmış, neredeyse umutsuz bir vakaya dönüşmüştü.

Bakterilerin evrim geçirip kendilerini antibiyotiklere ve diğer ilaçlara karşı savunabilir hale gelmeleri durumuna antimikrobiyal direnç (AMR) deniyor. AMR, hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçları etkisiz hale getirip hastalıkların tedavisini fazlasıyla zorlaştırıyor.

HASTALARIN YÜZDE 80'İNDEN FAZLASINDA GÖRÜLÜYOR

Ukrayna bu sorunun yaşandığı tek ülke değil elbette. 2021 yılında dünya genelinde 1,4 milyon insan dirençli enfeksiyonlar nedeniyle hayatını kaybetti. İngiltere'de 2023 yılında antibiyotiğe dirençli enfeksiyonlar 66.730 ağır vakaya yol açtı. Ama Ukrayna'da çok daha endişe verici bir durum söz konusu. Ülkede yaklaşık 3 yıldır devam eden savaş, çoklu dirençli patojenlerin yayılmasını fazlasıyla hızlandırmış durumda.

Savaşta yaralananların tedavi edildiği kliniklerde, AMR vakalarında çok keskin bir artış kaydedildi. Bezverkhny'in tedavi edildiği Feofaniya Hastanesi'nin başhekim yardımcısı Dr. Andriy Strokan, "Hastanemize gelen hastaların yüzde 80'nden fazlasında antibiyotiğe dirençli mikropların yol açtığı enfeksiyonlar görülüyor" dedi.

İşin ilginç yanı, antimikrobiyal dirençli enfeksiyonların çoğu zaman sağlık kuruluşlarından kaynaklanıyor olması. Sağlık çalışanları, bu enfeksiyonların yayılışını azaltmak için sıkı hijyen protokolleri ve koruyucu ekipmanlar kullanıyor ancak tesislerin savaşta yaralanan kişilerin yükü altında ezilmesi sorunu büyütüyor.

"FİZİKSEL OLARAK İMKÂNSIZ"

Mechnikov Hastanesi yoğun bakım birimi şefi Dr. Volodymyr Dubyna, savaşın başından bugüne sadece kendi birimindeki yatak sayısının 16'dan 50'ye çıktığını söyledi. Diğer yandan çalışanların bir kısmının savaştan kaçarak başka ülkelere sığınması bir kısmının da orduya katılması, personel sayısının da azalmasıyla sonuçlanıyor.

Dr. Strokan, bu koşulların AMR bakterilerinin yayılımını etkileyebileceğini belirterek, "Cerrahi departmanlarda bir hemşire 15-20 hastaya bakıyor. Ellerini enfeksiyonların yayılmasını önleyecek düzeyde ve sıklıkta yıkaması fiziksel olarak imkânsız" ifadelerini kullandı.

Savaş koşulları ayrıca hastaların birden fazla bakteri türüne maruz kalması anlamına geliyor. Zira çoğu durumda bir asker, sağlık nedenleriyle tahliye edildiğinde tesisten tesise naklediliyor ve bu tesislerin her biri kendi bakterilerini barındırıyor. Sağlık profesyonelleri bu durumun savaşın ölçeği nedeniyle kaçınılmaz olduğunu ancak AMR enfeksiyonlarının yayılmasını artırdığını vurguluyor.

"DURUM FELÂKET OLUR"

Er Bezverkhny için de aynı durum geçerliydi. Kiev'deki hastaneye nakledilmeden önce üç ayrı sağlık kuruluşunda tedavi gören Bezverkhny'nin enfeksiyonları ilaçlarla tedavi edilememesi, beş kez sepsis geçirmesine neden oldu.

Ukrayna'daki durum yakın zamanda yaşanan Afganistan Savaşı gibi örneklerden farklı. Zira Afganistan'da yaralanan Batılı askerler, sahada hastane hastane nakledilmek yerine olay yerinde stabilize edildikten sonra hava yoluyla Avrupa'daki bir kliniğe götürülebiliyordu. Ukrayna'da ise böyle bir ihtimal söz konusu değil.

Dr. Dubyna, Dinyeper'de cepheye yakın bir noktada bulunan Mechnikov Hastanesi'nin İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana bu kadar hasta görmediğini belirterek, "Yaralılara yer açabilmek için, durumu yeterince stabil hale gelen hastaları yer bulabildiğimiz başka kliniklere naklediyoruz" dedi ve ekledi: "Mikrobiyolojik kontrol açısından bakarsak, hastaların nakledilmesi bakterileri daha da yaymaları anlamına geliyor. Ancak nakil işlemi yapmazsak çalışamayız. O zaman da durum felâket olur."

Yaralı sayısı çok yüksek olduğundan, Ukrayna'daki hastaneler enfekte olmuş hastaları izole de edemiyor. Bu da çoklu dirençli ve tehlikeli bakterilerin kontrolsüzce yayılması anlamına geliyor.

ENFEKSİYONLAR TEDAVİ EDİLDİKÇE GÜÇLENİYOR

Sorun şu ki bu bakterilerin yol açtığı enfeksiyonların "rezerv" listesinde bulunan özel antibiyotiklerle tedavi edilmesi gerekiyor. Ancak doktorlar bu antibiyotikleri ne kadar sık reçete ederse, bakteriler de o kadar hızlı uyum sağlıyor ve antibiyotiklerin etkinliği kısa süre içinde yeniden ortadan kalkıyor.

Dr. Strokan, durumu "Teraziyi dengelemek zorundayız. Bir yandan hastayı kurtarmak zorundayız. Diğer yandan antimikrobiyal dirençli yeni mikroorganizmalar üretmemeliyiz" sözleriyle özetledi.

Er Bezverkhny'nin tedavisinde doktorlar gönüllülerin yurt dışından getirdiği çok pahalı antibiyotikler kullanmak zorunda kaldı. Bir yıl hastanede yatan ve 100'den fazla operasyon geçiren Bezverkhny nihayet hayati tehlikeyi atlattı.

Doktorlar Bezverkhny'nin hayatı kurtarmayı başardı. Ancak patojenlerin direnci arttıkça, onun gibi hastaların hayatını kurtarmak günden güne daha zor bir iş olacak.

BBC'nin "War clinics in Ukraine witness sharp rise in drug-resistant infections" başlıklı haberinden derlenmiştir.